قازىرگى قوعامدا ەڭ اۋىر ءارى كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ فاكتىلەرىنىڭ كوبەيۋى. سۋيتسيد – ءبىر عانا جەكە ادامنىڭ تراگەدياسى ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ جان ايقايى. ونىڭ ارتىندا تۇسىنبەۋشىلىك، جالعىزدىق، ەموتسيالىق كۇيزەلىس جانە قولداۋدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى جاتادى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە، الەمدە جىل سايىن شامامەن 700 مىڭ ادام ءوز-وزىنە قول جۇمسايدى، سونىڭ ىشىندە 15–19 جاس ارالىعىنداعى جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ءولىمنىڭ ەكىنشى سەبەبى – سۋيتسيد بولىپ وتىر. قازاقستان بۇل كورسەتكىش بويىنشا سوڭعى جىلدارى ءبىرشاما تومەندەگەنىمەن، ماسەلە ءالى دە وزەكتى. 2024 جىلى ەلىمىزدە 18 جاسقا دەيىنگى 140-تان استام بالا مەن ءجاسوسپىرىم سۋيتسيد ارەكەتىنە بارعانى تىركەلگەن. بۇل – تەك رەسمي دەرەك.
سۋيتسيدكە يتەرمەلەيتىن سەبەپتەر
جاسوسپىرىمدىك كەزەڭ – پسيحولوگيالىق تۇرعىدان ەڭ تۇراقسىز شاق. بالا ءوزىن قوعامدا تابۋعا، وزگەلەردىڭ مويىنداۋىن الۋعا تىرىسادى. ال ەگەر ول ماحابباتتان، وتباسىلىق جىلى سوزدەن نەمەسە قۇربى-قۇرداستارىنىڭ قولداۋىنان ايىرىلسا، ەموتسيالىق كۇيزەلىس باستالادى.
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جاسوسپىرىمدەردى مۇنداي قادامعا يتەرمەلەيتىن نەگىزگى فاكتورلار مىنالار:
- وتباسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىك، اگرەسسيا نەمەسە نەمقۇرايلىق;
- مەكتەپتەگى بۋللينگ، قاتارلاستارىنىڭ مازاقتاۋى;
- الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قىسىم مەن سالىستىرۋ پسيحولوگياسى;
- پسيحيكالىق كۇيزەلىس، جالعىزدىق سەزىمى، بولاشاققا سەنىمنىڭ جوعالۋى.
بۇعان قوسا، قازىرگى اقپاراتتىق كەڭىستىكتە «رومانتيزاتسيالانعان» سۋيتسيدتىك كونتەنتتىڭ كوبەيۋى دە بالالار پسيحيكاسىنا قاۋىپ توندىرەدى. كەيبىر سايتتار مەن الەۋمەتتىك توپتار جاسوسپىرىمدەردىڭ ءالسىز تۇسىن پايدالانىپ، پسيحولوگيالىق قىسىم كورسەتەدى.
الدىن الۋ مەن پسيحولوگيالىق قولداۋ
ەڭ الدىمەن، بالالاردىڭ پسيحيكالىق ساۋلىعىن ساقتاۋ – اتا-انادان باستالادى. بالامەن اشىق سويلەسۋ، ونى تىڭداي ءبىلۋ، ونىڭ ماسەلەسىن كىشكەنتاي دەپ قاراماۋ – باستى قادام. كەيدە جاي عانا جىلى ءسوز، تۇسىنىستىك پەن قۇشاقتاۋ بالانى كۇرت شەشىمنەن ساقتاپ قالۋى مۇمكىن.
مەكتەپتەردە پسيحولوگيالىق قىزمەتتىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋى دە اسا ماڭىزدى. ءار وقۋشىنىڭ ەموتسيونالدى كۇيىن باقىلاپ، دەر كەزىندە كومەك كورسەتۋ قاجەت. پسيحولوگتار مەن پەداگوگتار ارنايى دايىندىقتان ءوتىپ، ءسۋيتسيدتىڭ العاشقى بەلگىلەرىن اجىراتا الۋى ءتيىس. بۇل بەلگىلەرگە كوڭىل-كۇيدىڭ كۇرت وزگەرۋى، وقشاۋلانۋ، قىزىعۋشىلىقتىڭ جوعالۋى، ءولىم تۋرالى ءجيى ايتۋ سياقتى جايتتار جاتادى.
مەملەكەتتىك دەڭگەيدە دە بىرقاتار باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى جانە ءىىم بىرلەسىپ، بالالاردىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزۋدە. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە «111 – جەدەل قىزمەت تەلەفونى» تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيدى. بۇل جەلى ارقىلى بالالار مەن اتا-انالار تەگىن پسيحولوگيالىق كومەك الا الادى.
قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىك
جاسوسپىرىمدەردىڭ سۋيتسيدتىك مىنەز-قۇلقى – تەك وتباسىنىڭ ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ ماسەلەسى. مۇنداي جاعدايدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ورتاق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ قاجەت. الەۋمەتتىك جەلىلەردە مەيىرىمدىلىك پەن تۇسىنىستىك اتموسفەراسىن ورناتۋ، بۋللينگ پەن اگرەسسياعا جول بەرمەۋ ماڭىزدى.
ءجاسوسپىرىم ءوز قۇندىلىعىن سەزىنۋى كەرەك. ول ءۇشىن قوعام ونىڭ پىكىرىن تىڭداۋى، شىعارماشىلىعىن قولداۋى، ويىن اشىق ايتۋعا مۇمكىندىك بەرۋى ءتيىس. ءار بالا ءوزىن قاجەت سەزىنگەندە عانا ءومىردىڭ ءمانىن ۇعىنادى.
سۋيتسيد – ۇنسىزدىكتىڭ سالدارى. سوندىقتان باستى مىندەتىمىز – ءۇنسىز قالماۋ. ءار اتا-انا، مۇعالىم، دوستار مەن كورشىلەر اينالاسىنداعى بالانىڭ ىشكى دۇنيەسىنە بەي-جاي قاراماۋى ءتيىس. بالالارعا پسيحولوگيالىق قولداۋ كورسەتۋ، اشىق اڭگىمە مەن سەنىم اتموسفەراسىن قالىپتاستىرۋ – قوعامدى امان ساقتايتىن ەڭ ءتيىمدى جول.
جاسوسپىرىمدەردىڭ ومىرگە دەگەن سەنىمىن وياتۋ – تەك مامانداردىڭ ەمەس، ارقايسىمىزدىڭ ازاماتتىق پارىزىمىز. ويتكەنى ءبىر بالانىڭ اماندىعى – ءبىر ۇلتتىڭ بولاشاعى.
