“رۋحاني تۇسىنىستىك — ەلىمىزدىڭ باستى قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى” - كەڭشىلىك تىشقانۇلى

رۋحاني تۇسىنىستىك - ەلىمىزدىڭ باستى قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى.
جاقىندا قازاق تاريحىنا قاتىستى ءبىر رومان وقىدىم. وندا سوناۋ عاسىرلاردان باستاپ قازاقتىڭ جەرىندە ءتۇرلى كونفەسسيالاردىڭ بولعاندىعى جازىلادى. تايپالار اراسىندا قانشاما قاندى قاقتىعىستار بولعانىمەن ولاردىڭ ەشبىنى ءدىني ۇستانىم ءۇشىن بولماعان. ارينە، كەيىننەن قازاق حالقىنىڭ ءدىني بىرەگەيلىگىنىڭ ساقتالۋىندا ءبىرتۇتاس سەنىمدە بولۋى ۇلكەن ۇلەس قوسقان. كورشى ەلدەرمەن اسسيميلياتسياعا تۇسپەي ۇلت رەتىندە ساقتالۋىندا دا مۇنىڭ ءوز ورنى بار. بىرەۋلەر مويىندار، بىرەۋلەر مويىنداماس. بارلىقتارىڭىز بىلەتىندەي ءبىزدىڭ قوعام كوپ كونفەسسيالى جانە كوپ ەتنوستى قوعام. مەملەكەتتى قۇرۋشى ۇلت قازاق حالقى بولعانىمەن تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىمەن، كەزىندە جۇرگىزىلگەن ساياساتتىڭ سالقىنىمەن كوپتەگەن ەتنوستار مەن ولار ۇستاناتىن دىندەر ەلىمىزدىڭ تەرريتورياسىندا توعىستى. پوليەتنوستىق جانە پوليكونفەسسيالىق قۇرامى اجىراماس سيپاتى بولىپ تابىلاتىن قازاقستان ءۇشىن قوعامدىق كەلىسىم، تولەرانتتىلىق، قوعامدىق ۇيىسۋ، مادەنيەتارالىق جانە وركەنيەتارالىق ۇندەسۋ يدەيالارى نەگىزگى ۇستانىم بولىپ تابىلادى.
ءدىن مەن قوعامنىڭ ءوزارا قاتىناسى، ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق قاتىناستار، ءدىننىڭ ساياسي-الەۋمەتتىك ءرولى، ونىڭ مادەنيەتتىڭ قايتا ورلەۋىنە جانە قازاقستان حالقىنىڭ رۋحانيلىعىنا اسەرى ءوزىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەشقاشان جويماق ەمەس.
كوپتەگەن ەتنيكالىق توپ بەلگىلى ءبىر كونفەسسيالىق سيپاتقا يە. بۇل سيپات حالىقتاردىڭ ەتنيكالىق ەرەكشەلىكتەرىمەن ۇزاق ۋاقىت ءوزارا ارەكەتتەسۋىنىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان. ماسەلەن، قازاقستانداعى تۇركى تىلدەس ەتنيكالىق توپتار (قازاق، تۇرىك، قىرعىز، وزبەك، تاتار، باشقۇرت ت.ب.) ادەتتە وزدەرىن يسلام دىنىمەن بايلانىستىرسا، سلاۆيان ەتنيكالىق توپتارى كوبىنەسە (ورىس، بەلورۋس، ۋكراين، بولگار، سەرب، پولياك ت.ب.) حريستيان ءدىنىنىڭ پراۆوسلاۆ، كاتوليك، پروتەستانت باعىتتارىمەن بايلانىستىرادى. سونداي-اق، ءاربىر ەتنيكالىق توپتارداعى جەكەلەگەن ازاماتتار اراسىندا دىنگە سەنبەۋشىلەردى دە كەزدەستىرۋگە بولادى.
قازاقستاننىڭ دامۋ، ءوسۋ، وركەندەۋ جولىنداعى باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى – ۇلتتىق كەلىسىم، ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس مادەنيەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن قالىپتاستىرۋ. ارينە، ۇلتتىق كەلىسىم اياسىندا ءاربىر ادامنىڭ ازاماتتىق قۇقى ساقتالۋى شارت ەكەنى تۇسىنىكتى. ۇلتارالىق كەلىسىممەن بىرگە حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ جاقسارۋى ەلدەگى ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ ساقتالۋىنا ءوز ىقپالىن تيگىزەدى. ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى جاقسارتىپ، تاتۋلىقتى تەرەڭدەتە ءتۇسۋدىڭ ءبىر جولى – ولاردىڭ ءبىر-ءبىرىنىڭ مادەنيەتىن تەرەڭ تانىپ-بىلۋىنە، سول ارقىلى ءوزارا تۇسىنىستىكتىڭ ورناۋىنا جول اشۋ. 
ال قازىرگى الەمدىك احۋال ەل ىشىندەگى تىنىشتىق پەن كەلىسىمنىڭ ماڭىزدىلىعىن تاعى دا ايقىنداي تۇسكەندەي. سول سەبەپتەن دە جىلدا اتالىپ وتىلەتىن «رۋحاني كەلىسىم كۇنى» وسى ىزگىلىككە قىزمەت ەتەتىندىكتەن ماڭىزى زور سانالادى. «ادامزاتتىڭ ءبارىن باۋىرىم دەپ ءسۇيۋ» (اباي) قولىمىزدان كەلمەسە دە تۇسىنىستىك پەن كەلىسىمدە ءومىر ءسۇرۋ ەل يگىلىگى ءۇشىن اسا ماڭىزدى بولماق!

كەڭشىلىك تىشقانۇلى