قازاقستان الەمدىك كومىر نارىعىنداعى نەگىزگى ويىنشىلاردىڭ ءبىرى رەتىندەگى پوزيتسياسىن ساقتاپ كەلەدى، الايدا ەل ىشىندەگى سۇرانىستىڭ ماۋسىمدىق اۋىتقۋلارىنا جانە لوگيستيكالىق شەكتەۋلەرگە جوعارى سەزىمتالدىق ساقتالىپ وتىر. وسى جانە باسقا دا تۇجىرىمدار «كاسپي» تاۋار بيرجاسى» اق جاريالاعان اناليتيكالىق ەسەپتە ۇسىنىلعان.
ەسەپ الەمدىك ترەندتەردى، كومىر سەكتورىنىڭ ىشكى ەرەكشەلىكتەرىن قامتيدى، سونداي-اق الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋار مارتەبەسىنە يە كوممۋنالدىق-تۇرمىستىق كومىردىڭ (كتك) بيرجالىق ساۋداسىن ەگجەي-تەگجەيلى تالدايدى.
حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق اگەنتتىكتىڭ (حەا) جاڭارتىلعان مالىمەتتەرىنە سايكەس، 2024 جىلى الەمدىك كومىر ءوندىرۋ 9,15 ميلليارد تونناعا جەتتى.
2022 جىلعى ەڭ جوعارى باعادان كەيىن كومىر باعالارى تۇراقتاندى جانە دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ بولجامى بويىنشا 2025 جىلى تونناسىنا $100 (اۆستراليالىق كومىر) دەيىن 27%-عا، ال 2026 جىلى تونناسىنا $95 دەيىن تاعى 5%-عا تومەندەيدى دەپ كۇتىلۋدە.
وسى ورايدا قازاقستان ايتارلىقتاي قورلارى مەن تۇراقتى ءوندىرۋ دەڭگەيىنە يە بولا وتىرىپ، نەگىزگى وندىرۋشىلەردىڭ ءبىرى رەتىندەگى پوزيتسياسىن ساقتاپ قالدى. وسىلايشا، قازاقستان كومىردىڭ ەڭ كوپ دالەلدەنگەن قورىنا يە، ياعني 25-تەن 33 ميلليارد تونناعا دەيىنگى ەلدەردىڭ وندىعىنا كىرەدى، بۇل ەلىمىزگە 200-300 جىلعا جەتەتىن كومىر قورىن قامتاماسىز ەتەدى.
ىشكى نارىق، اسىرەسە كوممۋنالدىق-تۇرمىستىق كومىر سەگمەنتىندە، مەملەكەتتىڭ مۇقيات باقىلاۋىندا، ويتكەنى بۇل رەسۋرستىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى جوعارى.
كومىر قازاقستانداعى وتىننىڭ نەگىزگى ءتۇرى بولىپ تابىلادى، باستاپقى ەنەرگيانى تۇتىنۋ قۇرىلىمىندا شامامەن 50% قۇرايدى. كومىر سونىمەن قاتار جىلۋ ەنەرگياسىنىڭ نەگىزگى كوزى، ونىڭ ۇلەسى 80% قۇرايدى. كومىر سالاسىنىڭ قازاقستاننىڭ ءجىو-گە قوسقان ۇلەسى ورتا ەسەپپەن 0,7%-دان 1,1%-عا دەيىن. جۇمىسپەن قامتۋداعى كومىر سەكتورىنىڭ تىكەلەي ۇلەسى از، شامامەن 0,5% (شامامەن 33 000 جۇمىس ورنى), الايدا ونىڭ ەكونوميكالىق ماڭىزى قاراعاندى جانە پاۆلودار وبلىستارى سياقتى كومىر ءوندىرۋشى جانە كومىر تۇتىنۋشى وڭىرلەر ءۇشىن جەرگىلىكتى دەڭگەيدە اناعۇرلىم ايقىن بايقالادى.
كومىر ەنەرگياسىنىڭ تومەن قۇنى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ماڭىزدى باسەكەلەستىك ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى.
2024 جىلى ەلدە باعانىڭ ءوسۋى بايقالدى: قىركۇيەكتە كومىر ءوندىرۋ ءۇشىن تاس كومىردىڭ ورتاشا قۇنى تونناسىنا 17 676 تەڭگەنى قۇرادى، بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 9,8%-عا جوعارى. وڭىرلەردەگى تۇتىنۋشىلار ءۇشىن باعالار ايتارلىقتاي وزگەرىپ وتىرادى — تونناسىنا 8 مىڭنان 26 مىڭ تەڭگەگە دەيىن.
ەسەپ 2025 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا «كاسپي» بيرجاسىندا كومىر ساۋداسى قاتىسۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعى تۇراقتى تۇردە جوعارى بولعانىن كورسەتەدى: كومىرگە ەڭ جوعارى سۇرانىس 1 095 280 تونناعا جەتتى، ۇسىنىس — 543 مىڭ توننادان استام، ال جاسالعان مامىلەلەر كولەمى 290 مىڭ توننادان استى.
كەزەڭدەگى ورتاشا كورسەتكىشتەر سۇرانىس بويىنشا 652 مىڭ توننادان استام، ۇسىنىس بويىنشا 252 مىڭ تونناعا جۋىق جانە ناقتى مامىلەلەر بويىنشا 140 مىڭ توننادان استام. ەڭ ۇلكەن بەلسەندىلىك قاڭتار مەن ءساۋىر ايلارىندا، ءىرى جەتكىزۋشىلەر ساۋداعا قوسىلعان كەزدە بولدى.
جالپى، بيرجا ساۋداسى باعا ينديكاتورلارىن قالىپتاستىرۋعا جانە كوممۋنالدىق-تۇرمىستىق كومىردى جەتكىزۋدى ۇيىمداستىرۋعا ىقپال ەتەدى.
«بۇگىنگى تاڭدا كوممۋنالدىق-تۇرمىستىق كومىردىڭ بيرجالىق ساۋداسى باعا بەلگىلەۋدىڭ اشىقتىعىن، جەتكىزىلىمدەردىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋدە جانە دەلدالدار سانىن ازايتۋدا وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
ءبىزدىڭ تالداۋىمىز كورسەتكەندەي، مۇنداي تەتىكتەر ساپانى باقىلاۋ جانە مانيپۋلياتسيالاردىڭ الدىن الۋ ارقىلى باعانىڭ ءادىل قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەدى، ال بولاشاقتا ولاردىڭ نارىقتى رەتتەۋ قۇرالى رەتىندەگى ماڭىزى ارتا تۇسەدى.
قىسقا مەرزىمدى جانە ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا كومىر ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن باسىم ءرولدى ساقتاپ قالادى جانە قازاقستاندا ەنەرگيانىڭ نەگىزگى كوزى بولىپ قالا بەرەدى»، – دەپ اتاپ ءوتتى «كاسپي» تاۋار بيرجاسى» اق پرەزيدەنتى مۇرات قاديسوۆ.
