Qazaqstan älemdık kömır naryǧyndaǧy negızgı oiynşylardyŋ bırı retındegı pozisiiasyn saqtap keledı, alaida el ışındegı sūranystyŋ mausymdyq auytqularyna jäne logistikalyq şekteulerge joǧary sezımtaldyq saqtalyp otyr. Osy jäne basqa da tūjyrymdar «Kaspii» tauar birjasy» AQ jariialaǧan analitikalyq esepte ūsynylǧan.
Esep älemdık trendterdı, kömır sektorynyŋ ışkı erekşelıkterın qamtidy, sondai-aq äleumettık maŋyzy bar tauar märtebesıne ie kommunaldyq-tūrmystyq kömırdıŋ (KTK) birjalyq saudasyn egjei-tegjeilı taldaidy.
Halyqaralyq energetikalyq agenttıktıŋ (HEA) jaŋartylǧan mälımetterıne säikes, 2024 jyly älemdık kömır öndıru 9,15 milliard tonnaǧa jettı.
2022 jylǧy eŋ joǧary baǧadan keiın kömır baǧalary tūraqtandy jäne Düniejüzılık banktıŋ boljamy boiynşa 2025 jyly tonnasyna $100 (avstraliialyq kömır) deiın 27%-ǧa, al 2026 jyly tonnasyna $95 deiın taǧy 5%-ǧa tömendeidı dep kütılude.
Osy oraida Qazaqstan aitarlyqtai qorlary men tūraqty öndıru deŋgeiıne ie bola otyryp, negızgı öndıruşılerdıŋ bırı retındegı pozisiiasyn saqtap qaldy. Osylaişa, Qazaqstan kömırdıŋ eŋ köp däleldengen qoryna ie, iaǧni 25-ten 33 milliard tonnaǧa deiıngı elderdıŋ ondyǧyna kıredı, būl elımızge 200-300 jylǧa jetetın kömır qoryn qamtamasyz etedı.
Işkı naryq, äsırese kommunaldyq-tūrmystyq kömır segmentınde, memlekettıŋ mūqiiat baqylauynda, öitkenı būl resurstyŋ äleumettık maŋyzy joǧary.
Kömır Qazaqstandaǧy otynnyŋ negızgı türı bolyp tabylady, bastapqy energiiany tūtynu qūrylymynda şamamen 50% qūraidy. Kömır sonymen qatar jylu energiiasynyŋ negızgı közı, onyŋ ülesı 80% qūraidy. Kömır salasynyŋ Qazaqstannyŋ JIÖ-ge qosqan ülesı orta eseppen 0,7%-dan 1,1%-ǧa deiın. Jūmyspen qamtudaǧy kömır sektorynyŋ tıkelei ülesı az, şamamen 0,5% (şamamen 33 000 jūmys orny), alaida onyŋ ekonomikalyq maŋyzy Qaraǧandy jäne Pavlodar oblystary siiaqty kömır öndıruşı jäne kömır tūtynuşy öŋırler üşın jergılıktı deŋgeide anaǧūrlym aiqyn baiqalady.
Kömır energiiasynyŋ tömen qūny el ekonomikasynyŋ maŋyzdy bäsekelestık artyqşylyqtarynyŋ bırı.
2024 jyly elde baǧanyŋ ösuı baiqaldy: qyrküiekte kömır öndıru üşın tas kömırdıŋ ortaşa qūny tonnasyna 17 676 teŋgenı qūrady, būl ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 9,8%-ǧa joǧary. Öŋırlerdegı tūtynuşylar üşın baǧalar aitarlyqtai özgerıp otyrady — tonnasyna 8 myŋnan 26 myŋ teŋgege deiın.
Esep 2025 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda «Kaspii» birjasynda kömır saudasy qatysuşylardyŋ qyzyǧuşylyǧy tūraqty türde joǧary bolǧanyn körsetedı: kömırge eŋ joǧary sūranys 1 095 280 tonnaǧa jettı, ūsynys — 543 myŋ tonnadan astam, al jasalǧan mämıleler kölemı 290 myŋ tonnadan asty.
Kezeŋdegı ortaşa körsetkışter sūranys boiynşa 652 myŋ tonnadan astam, ūsynys boiynşa 252 myŋ tonnaǧa juyq jäne naqty mämıleler boiynşa 140 myŋ tonnadan astam. Eŋ ülken belsendılık qaŋtar men säuır ailarynda, ırı jetkızuşıler saudaǧa qosylǧan kezde boldy.
Jalpy, birja saudasy baǧa indikatorlaryn qalyptastyruǧa jäne kommunaldyq-tūrmystyq kömırdı jetkızudı ūiymdastyruǧa yqpal etedı.
«Bügıngı taŋda kommunaldyq-tūrmystyq kömırdıŋ birjalyq saudasy baǧa belgıleudıŋ aşyqtyǧyn, jetkızılımderdıŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etude jäne deldaldar sanyn azaituda öte maŋyzdy röl atqarady.
Bızdıŋ taldauymyz körsetkendei, mūndai tetıkter sapany baqylau jäne manipuliasiialardyŋ aldyn alu arqyly baǧanyŋ ädıl qalyptasuyna yqpal etedı, al bolaşaqta olardyŋ naryqty retteu qūraly retındegı maŋyzy arta tüsedı.
Qysqa merzımdı jäne orta merzımdı perspektivada kömır bızdıŋ elımız üşın basym röldı saqtap qalady jäne Qazaqstanda energiianyŋ negızgı közı bolyp qala beredı», – dep atap öttı «Kaspii» tauar birjasy» AQ prezidentı Mūrat Qadisov.
