قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۇرعىنى نۇرلان تۇرمانوۆ پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا التىنشى رەت حات جولدادى. ايتۋىنشا، ءوزىن ايۋاندىقپەن قورلاعاندار ءالى دە جازاسىز ءجۇر. بۇل تۋرالى نۇرلان «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ تىلشىسىنە ايتىپ بەردى.
2013 جىلى قاراعاندىدا تۇراتىن قۇدا بالاسى بەركىنباەۆ ايدوس نۇرلاننان ءوزىنىڭ مۇناي ونىمدەرىن زاڭسىز ساتۋدى قولعا الىپ جاتقانىن، قاراعاندىدا ءىرى باسكەسەرلەرمەن بايلانىستا ەكەنىن ايتىپ، قىزىلوردادا كونتراباندالىق مۇناي ونىمدەرىن وتكىزەتىن جەر تاۋىپ بەرۋىن سۇراعان. ودان نۇرلان باس تارتسا دا، ايدوس قويماعان. كەيىننەن نۇرلاندى الداپ الىپ كەتىپ، «اپپاق ءسابيت» لاقاپ اتىمەن تانىمال ومىرزاقوۆ سابيتبەك ايۋاندىقپەن ازاپتاپتى. قورلىق كورگەن نۇرلان تۇرمانوۆ پوليتسياعا بىرنەشە رەت شاعىمدانىپ، ناتيجەسىز بولعاننان كەيىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا حات جولداعان.
«ومىرزاق سابيتبەك مەنى 41 جەردەن تىرناعىمنىڭ استىنا ينە تىعىپ، شابىما ءبىز تىعىپ، ايۋاندىقپەن ازاپتادى. دەنساۋلىعىما زاقىم كەلتىردى. ءتىپتى، ولتىرمەك تە بولدى. اقشا بوپسالادى. ەگەر بەرمەسەڭ، 8 وقيتىن قىزىڭدى زورلايمىز دەپ قورقىتتى. ولار ءالى كۇنگە دەيىن بوستاندىقتا جازالارىن الماي ءجۇر»، - دەيدى نۇرلان.
نۇرلان پرەزيدەنت قاسىم جومارت توقاەۆ بيلىككە كەلگەلى بەرى 6 رەت حات جولداعان. ونىڭ الاڭداۋى تەك ءوزى ءۇشىن عانا ەمەس، ءوزى سياقتى جابىرلەنۋشىلەردىڭ بولماعانىن دا قالايدى. ءوزىنىڭ لاس ىستەرىنە ارالاستىرماق بولعان ومىرزاقوۆ سابيتبەكتىڭ اتىنا قانشا ارىز جازسا دا، وعان قاتىستى ىستەردىڭ بارلىعى جاۋاپسىز بولاتىنىنا قاپالى. ويتكەنى، اپپاق ءسابيتتىڭ تىرەۋى مىقتى دەيدى.
«قۇرمەتتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ مىرزا! ەلدىڭ ىشىندەگى تىنىشتىقتى كۇزەتەتىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك باسقارماسى 2017 جىلى 16 مامىر كۇنى قىزىلوردا، تاراز، شىمكەنت قالاسىندا ارنايى سپەتسوپەراتسيا جۇرگىزگەن. ول ۇيىمداسقان توپ «اپپاق ءسابيت» لاقاپ اتىمەن تانىمال ومىرزاقوۆ سابيتبەك پەن قاراعاندىنىڭ قىلمىس سەركەسى بولىپ وتىرعان بەركىنباەۆ ايدوس، تەلەۋوۆ نۋرلان، يمانكۋلوۆ نۋربولاتتىڭ باس اياعى 40-قا جۋىق ايۋاندىقپەن اينالىسقان بوپسالاۋمەن اينالىسىپ جۇرگەنى تۋرالى 5 جىل بويى ارىزدانىپ ءجۇرىپ، تەك 2017 جىلى عانا قوزعالىس بولعان ەدى. بىراق ۇيىمداسقان توپتىڭ ىشىندە تەك باستى سەركەسى اپپاق ءسابيتتى ۇستاپ، كەشكە قايتارىپ جىبەردى. ول شىعىسىمەن سول كەزدەگى وسكەمەن وبلىسىنىڭ پروكۋرورى، ياعني اۋىلداسى تايىمبەتوۆ باعلانعا حابارلاسىپ بولعان ءجايدى ايتقانى ءۇشىن وسكەمەن پروكۋرورى تايىمبەتوۆ باعلان 2 جىلدان اسا جۇمىسسىز ءجۇردى. ن. ءا. نازارباەۆ مىرزا ەلباسىلىعىنان كەتكەن سوڭ قولداۋشىسى مەن قورعاۋشىسى كۇشتى بولدى ما، سولتۇستىك ءوڭىردىڭ وبلىس پروكۋرورى بوپ شىعا كەلدى. قىلمىس الەمىنىڭ سەركەسىنىڭ دە كرىشاسى وسى گەنەرال ەكەنىن بىلە تۇرا رەسپۋبليكالىق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك باسقارماسى قالاي جىبەرە قويدى؟»، دەپ باستالادى نۇرلاننىڭ حاتى.
حات ماتىنىنە توقتالار بولساق، «اپپاق ءسابيت» لاقاپ اتىمەن تانىمال ومىرزاقوۆ سابيتبەك ەسىمدى ازامات اناشا ءوسىرىپ-ساتۋمەن اينالىسادى. سونىمەن قاتار، قىلمىستىق توپ ۇستاپ وتىر. ونى قۇزىرلى ورگانداردىڭ بارلىعى تانىپ، ودان اقشا الاتىندىقتان، ەشقانداي ارەكەت ەتە المايدى ەكەن.
«كوزىمدى بايلاپ قويدى، ءىش كيىمىمدى عانا قالدىرىپ شەشىندىردى دە ءبىر عيماراتقا كىرگىزدى. كىرگەننەن باستاپ سوققىنىڭ استىنا الدى. ءار سوققىنىڭ اراسىندا مەنىڭ كريمينالدى مۇناي ساۋداسىنا كومەكتەسپەگەنىم ءۇشىن ايىپتى ەكەنىمدى، سول ءۇشىن انامنىڭ اينالىسىپ وتىرعان شاشتارازى مەن شاعىن دۇكەنىن سولارعا بەرۋ كەرەكتىگىمىزدى ايتتى. مەن باس تارتتىم. سول كەزدە جىگىتتەر مەنى كوتەرىپ الىپ، بەتون ەدەنگە بار كۇشتەرىمەن ساناپ تۇرىپ 10 رەت لاقتىردى»، - دەيدى نۇرلان.
كەيىن ايتقاندارىنا كونبەگەن نۇرلاندى ولار سۋعا اعىزىپ جىبەرمەك بولادى. وسى كەزدە تۇرمانوۆ ايدوسقا ۇيىندەگىلەرگە كەتەرىندە «ايدوسقا بارامىن» دەپ كەتكەنىن، ءوزىن ولتىرسە، ءبارىبىر ايدوستىڭ اشكەرە بولاتىنىن ايتادى. كەيىن باسكەسەرلەر نۇرلاننان اقشا بوپسالاپ، بولماسا وتباسىنا زارداپتارىن تيگىزەتىنىن ايتقان.
«مەن ولاردان بوساعاننان كەيىن وتباسىم ءۇشىن الاڭدادىم. ولارعا ءبىر تيىن دا بەرمەدىم. الايدا دەنساۋلىعىمدى بەردىم. كەيىن ولار 2017 جىلى جۇرگىزىلگەن سپەتسوپەراتسيادان كەيىن ماعان قوقان-لوقى كورسەتۋلەرىن قويدى. الايدا اپپاق ءسابيتتى ۇستاپ، قاماۋعا الىپ كەتسە دە، سىبايلاستارى ونى وتىرىك تەكسەرىپ، بوساتىپ جىبەرەدى. ويتكەنى، قۇزىرلى ورگانداردىڭ بارلىعىنا اقشا بەرەدى ەكەن. اپپاق ءسابيتتىڭ ۇستىنەن ارىزدانعاندا، سول كەزدەگى ۋبوپ باسشىسى يسكاكوۆ ەرمەك قىزمەتكەرلەرىنە اپپاق ءسابيتتى، تەلەۋوۆ نۋرلاندى، يمانكۋلوۆ نۋربولاتتى ۇستاپ اكەلۋىن تاپسىردى. يسكاوۆ ەرمەك ولارمەن وڭاشا 3 ساعات سويلەسىپ جىبەرە سالدى. ماعان «قىلمىس جوق، ولار تازا» دەگەن كەزدە كەزدەستىرۋىن تالاپ ەتكەن ەدىم. سول كەزدە اپپاق ءسابيت ۋبوپ باسشىسىنىڭ كابينەتىندە كوزىنشە «مەن بۇلارعا اي سايىن وتمەتكا بەرىپ وتىرمىن. بۇلار مەنىڭ بەرىپ وتىرعان وتمەتكاما ءۇي سالىپ، دجيپ ءمىنىپ ءجۇر» دەگەن سوزىنە سول كەزدەگى ۋبوپ باسشىسى سويلەي الماي قالعان. ال رەسپۋبليكالىق ارنايى سپەتسوپەراتسيا كەزىندە وسى اپپاق ءسابيتتىڭ اۋلاسىنا كومىلگەن پلاستماسسا بوشكەدەن سول كەزدەگى دوللار كۋرسى 123 تەنگە بولاتىن 600 000 000 (التى ءجۇز ميلليون تەنگە) بىرنەشە مىڭ دوللار مەن بىرنەشە مىڭ ەۆرو شىقتى. ياعني، باس اياعى 7 000 000 (جەتى ميلليون) دوللارداي بولدى. ودان كەيىن اقشامەن بىرگە اپپاق ءسابيتتى الماتى مەن استاناعا الىپ كەتىپ، كەيىن تەك قاعاز جۇزىندە 700 مىڭ دوللاردى عانا كورسەتكەن. سوندا اپپاق ءسابيتتىڭ قالعان اقشاسىن الىپ، وزىنە تەك بولماشى سروك اپەرىپ وتىرعان قاي گەنەرال؟»، دەپ كۇيىندى نۇرلان.
نۇرلان ارىز جازسا، ونى پسيحولوگيالىق اقاۋى بار دەگەن تىركەۋدە تۇر دەپ ءىستى جاۋىپ تاستاعان. الايدا ەشقانداي تىركەۋدە بولعان دا ەمەسپىن دەگەن نۇرلان كۇيىنىشىن بىلدىرەدى. ءتىپتى، ونى دالەلدەۋ ءۇشىن انىقتاماسى دا بار.
«اپپاق ءسابيتتىڭ بانديتتەرى يتشە تالاپ يتشە قيناۋىنىڭ زاردابىن قازىرگى كەزدە تارتۋدامىن. بەل ومىرتقامنىڭ بىرنەشەۋىن سىندىردى. ال مەن سياقتى قانشا ادامدى الداپ، ۇرلاپ اكەتىپ سىندىرىپ نەمەسە جوق قىپ جاتقانىن ءوزى عانا بىلەدى. مەن ولارعا ەشقانداي اقشا بەرمەدىم، ولارعا دەنساۋلعىمدى بەردىم. سول ءۇشىن جاۋاپ بەرۋلەرى كەرەك. قىزىلوردا وبلىسىنداعى بىلىقتار اشىلىپ، اۋىز جالاسىپ وتىرعاندار جازاسىن الۋ قاجەت!»، - دەيدى نۇرلان.
نۇرلان بىرنەشە جەرگە ارىزدانىپ، پرەزيدەنتكە حات جولداعاننان كەيىن ولار قورقىتۋىن، بوپسالاۋىن دوعارىپتى. الايدا اپپاق سابيتپەن سىبايلاس قىزىلوردا وبلىسىنىڭ جول پوترۋلدىك كومانديرى نارمانوۆ ماقسات بىلتىر ماڭدايىنا ماكاروۆ قارۋىن تاقاپ، اقشا بوپسالاعان كورىنەدى.
«جول پوترۋلدىك پوليتسياسىنىڭ كومانديرى نارمانوۆ ماقسات تا ولارمەن سىبايلاس. بىلتىر نارمانوۆ مەن كنب-نىڭ ءىس-شاراسىنا بارىپ كەلە جاتقانىمدا، مەنى توقتاتىپ، ءبىر ماشينامەن بەس ادام كەلىپ، مەننەن 5 ميلليون اقشا بوپسالاپ، ماڭدايىما ماكاروۆ پيستولەتىن تاقادى. ونىڭ اعاسى وزبەك ازاماتىن زاڭسىز ۇستاپ وتىر. وزبەك ازاماتى قاشۋعا تالپىنسا، ولتىرەمىن دەپ قورقىتادى. ونىڭ ۇستىنە قىلمىستىق توپتى باسقارادى. م.نارمانوۆ جالعان جاۋاپ بەرىپ، ءوزىنىڭ وفيتسەرلىك انتىنا ادال ەمەستىگىنە جانە ۇيىمداسقان قارۋلى توپ ۇستاۋى، سونىمەن قاتار، شەتەل ازامماتىنىڭ اعاسىنىڭ قولىندا قۇلدىقتا ءجۇرۋى، قىزمەتىن اسىرا پايدالانۋى ونىڭ ورگاندا جۇمىس ىستەۋىنە جول جوق ەكەنىن بىلدىرتەدى. سوندىقتان وعان ەسكەرتۋ بەرۋمەن ەمەس، جۇمىستان بوساتۋ كەرەك. وسىنداي قارۋلى توپ ۇستاپ وتىرعانداردى زاڭ اياسىندا جازالاۋىڭىزدى سۇرايمىن. وسى توپتىن جاساعان ارەكەتتەرىن كورە تۇرا جالعان جاۋاپ بەرگەن كىسىلەردىڭ بارىنە زاڭ اياسىندا شارا قولدانۋىڭىزدى تالاپ ەتەمىن. الدە جاڭا قازاقستانعا وسىنداي وتىرىك ايتىپ وتىرىك سويلەيتىن وفيتسەرلەر كەرەك پا؟» ، دەپ نۇرلان توقاەۆقا ۇندەۋ جولدادى.
«مەن بىرنەشە رەت ارىزدانسام دا، «ءسىزدىڭ ارىزىڭىز دالەلدەنبەيدى» دەيدى. ول قالاي دالەلدەنبەيدى؟ سوندا قىزىلوردا وبلىسىنىڭ قۇزىرلى ورگاندارىنىڭ بارلىعى ساتىلا ما؟ قىزىلوردانىڭ بارلىعى بىلىق پا؟ كەزىندە قىلمىسپەن، ياعني مۇناي ۇرلىعىممەن اينالىسقان راحماتتۋلاەۆ ەلمۇرات كۇنى كەشەگە دەيىن قىزىلوردا قالاسىنىڭ اكىمىنىڭ ورىنباسارى بوپ وتىردى. سوندا بۇلاردىڭ بارلىعىن كىم تەكسەرمەك؟»، دەپ قىنجىلدى نۇرلان.
قانشاما ارىز جازىپ، تالاي ەسىكتى توزدىرعان نۇرلان تۇرمانوۆتىڭ ارەكەتى وسى كۇنگە دەيىن ناتيجەسىز. تىپتى ەلباسىنا 6 مارتە ۇندەۋ جولداپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە تالاي حات جازعانىمەن ءىس جابىلعان كۇيى قالدى. مۇنى كىم قاداعالايدى؟ ءوز وتباسىن، ءوز قۇقىعىن قورعاماق بولعان، ءارى ادىلدىك ىزدەگەن نۇرلان تۇرمانوۆ ارىزىنىڭ قارالعانىن تالاپ ەتىپ، رەداكتسيامىزعا حابارلاسقان ەدى. وسىنى ەسكەرگەن ءبىز دە پرەزيدەنتكە، قر ۇقك-نە، قر جوعارعى سوتى مەن باس پروكۋراتۋراسىنا جاۋاپ بەرۋىن سۇرايمىز!
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
