قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانىنا قاراستى ەگىندىبۇلاق ءوڭىرىنىڭ تۇرعىندارى بۇرىنعى اۋدان مارتەبەسىن قايتا قالىپقا كەلتىرۋدى سۇراپ وتىر. ولاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل وبلىس اكىمى شەشەتىن سۇراق ەمەس، مۇنداي تاعدىرشەشتى ماسەلەنى وڭتايلى شەشۋ تەك ەل پرەزيدەنتىنىڭ قولىنان كەلەدى. وسىعان وراي ءوڭىر تۇرعىندارى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتان كومەك سۇراپ، 2000-نان استام قول قويىلعان پەتيتسيا جاريالادى. سونىمەن قاتار قازىبەك بي اۋدانىن قايتا اشۋ جونىندەگى جۇمىس توبى جەرگىلىكتى اۋىل حالقىمەن جيىن وتكىزىپ، وعان 310-نان استام ادام قاتىستى.
ەگىندىبۇلاق اۋىلدىق وكرۋگى 25 جىل بۇرىن قازىبەك بي اۋدانىنىڭ ورتالىعى بولعان. شارۋاشىلىعى وركەندەپ تۇرعان قازىبەك بي اۋدانى 1997 جىلى 23 مامىردا تاراتىلىپ، ءبىر بولىگى قارقارالىعا، ءبىر بولىگى شىعىس قازاقستان وبلىسىنا بەرىلگەن. سول كەزدەن باستاپ ەدىرەي، ايرىق، مىرجىق، ارقالىق، اباي، شوپتىكول، قىزىلشىلىك، قاراتاۋ اۋىلدارىنىڭ تۇرعىندارى اۋدان ورتالىعىنان الشاقتاپ قالعان. جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، جولدىڭ شالعايلىعىنا شىداماعان تالاي جۇرت تۇرمىستىڭ قامىمەن قالاعا سابىلىپ، كۇنكورىس ءۇشىن جاپپاي وبلىس ورتالىقتارىنا قاراي ۇدەرە كوشە باستاعان. ءسويتىپ اۋدان مارتەبەسىنەن ايىرىلعان ەگىندىبۇلاق وڭىرىندە حالىقتىڭ سانى ازايىپ، تۇرمىس ساپاسى كۇرت تومەندەپ كەتكەن.
ەگىندىبۇلاقتىقتار جىلدار بويى اۋدان مارتەبەسىن قايتا قايتارۋدى سۇراپ تالاي تابالدىرىقتى توزدىرعان. «16 ناۋرىزدا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى قازاقستان حالقىنا "جاڭا قازاقستان. جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ جولى" دەگەن جولداۋىن ارنادى. وسى جولداۋدا: «ءبىز تاريحي ادىلدىكتى ورناتىپ، ۇلىلارىمىز دۇنيەگە كەلگەن كيەلى ولكەنى قايتا جاڭعىرتۋعا ءتيىسپىز» – دەپ بىلدىرگەن ۇستانىمى ءبىزدىڭ سونگەن ءۇمىتىمىزدى قايتا جاقتى. مىنە سول اۋليەلەردىڭ ءبىرى - ءبىزدىڭ قازداۋىستى قازىبەك بي بابا. ەندى ورايى كەلىپ تۇرعاندا جەكە اۋداننىڭ قۇرىلۋى زاڭدىلىق»، – دەپ سانايدى جەرگىلىكتى تۇرعىندار.
Adyrna.kz ءتىلشىسى ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىن ءبىلۋ ماقساتىندا ەگىندىبۇلاق اۋىلدىق وكرۋگىنە بارىپ، تۇرعىندارمەن تىلدەسىپ قايتتى.
ەرمەك بالتاشۇلى، جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى، جۋرناليست:
سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ اششى زاردابىن كورگەن ەگىندىبۇلاق تۇرعىندارى 40 مىڭ ادامنان 4 مىڭ ادامعا قىسقارعان...
«ءبىز ەگىندىبۇلاق اۋدانىن قايتا اشۋ تۋرالى قر-نىڭ پرەزيدەنتىنە، قر-نىڭ پارلامەنتىنە، قر-نىڭ ۇكىمەتىنە، قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمىنە اشىق حات جولداعان ەدىك. وعان 2000-نان استام ادام قول قويدى. قازاق حالقىنىڭ باستان كەشكەن ناۋبەتىنىڭ بارلىعىن دا وسى ەگىندىبۇلاق تۇرعىندارى ءوز باسىنان وتكەرگەن. اسىرەسە كەڭەس وكىمەتى ورناعاننان كەيىن ەگىندىبۇلاق اۋدانى بارلىق قياناتتى كورىپ باقتى. مەدەۋ سارسەكەنىڭ «سەمەي قاسىرەتى» اتتى كىتابىندا كەلتىرىلگەن دەرەكتەرگە سەنسەك، 1931 جىلعا دەيىن ەگىندىبۇلاق اۋدانىندا 40300 تۇرعىن بولسا، 1934 جىلعى دەرەك بويىنشا 4500 ادام عانا قالعان. سوعان قاراماستان 1934 جىلى اۋدان جابىلىپ قالماي، ودان ءارى ءومىر ءسۇرىپ، دامىعان. ال 1997 جىلى اۋدان جابىلعاندا وڭىردە 17500 حالىق تۇردى. بۇل رەسمي دەرەك. 1931-1933 جج. اشارشىلىق، ت.ب. قيىنشىلىقتاردىڭ ىشىندەگى ەڭ اۋىرى – جەرگىلىكتى حالىق سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ زارداپتارىن كورگەن... بۇكىل الەمگە وسى سەمەي يادرولىق پوليگونىنان زارداپ شەككەن قازاقستاننىڭ وكىلى رەتىندە جەرلەسىمىز كارىپبەك كۇيىكوۆ ءجۇر. بىراق ەگىندىبۇلاق تۇرعىندارى سەمەي پوليگونى جەڭىلدىكتەرىنەن تولىق ايىرىلعان. ال پوليگوننىڭ زاردابىن ەگىندىبۇلاق تۇرعىندارى ەڭ كوپ تارتىپ وتىر. سەبەبى، اباي، ايرىق، مىرجىق، ەدىرەي اۋىلدارى پوليگونعا 55 كم جاقىن ورنالاسقانىمەن دە ەشقانداي جەڭىلدىك كورىپ وتىرعان جوق. ال ءدال سونداي كورشى اۋىل دوعالاڭ اۋىلى سەمەي وبلىسىنا كىرگەندىكتەن بارلىق الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتى الىپ وتىر».
وسىنداي ۇلكەن-ۇلكەن پارادوكس جاعدايلار وتە كوپ... ەگىندىبۇلاق حالقى 1997 جىلى اۋدان جابىلىپ قالعاننان بەرى ادامداردىڭ مورالدىك قيىنشىلىقتار، الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىكتى كورىپ وتىرعاندارىن ايتىپ جوعارى بيلىك ورگاندارىنا قانشاما حاتتار جازدى.
«جەڭىس قاسىمبەك حالىق ۇنىنە قۇلاق اسقىسى كەلمەيدى»
«ءبىز قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەكتىڭ قارقارالى اۋدانى تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋىندە دە، سوڭىندا وتكەن جەكە قابىلداۋىندا دا بولدىق. قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك بۇل ماسەلەنى باسقا دا اۋدانداردىڭ كوتەرىپ وتىرعانىن ايتىپ، ەگىندىبۇلاق اۋدانىن قايتا اشۋ جونىندەگى ماسەلە قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جەكە قاداعالاۋىندا ەكەنىن جانە ول 2-3 اي قاراستىرىلاتىنىن بىزگە جەتكىزدى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان اۋدان اشۋدى سۇراپ وتىرعان باسقا اۋداندارعا قاراعاندا ەگىندىبۇلاق اۋدانىنىڭ وتە ەرەكشە جاعدايى بار ەكەنىن العا تارتقان ەدىك. بىرىنشىدەن، ءبىز بۇل سەمەي يادرولىق پوليگونىنان قاتتى زارداپ شەككەن جانە تۇپكىردە جاتقان اۋدان ەكەنىن، سونداي-اق تەمىرجولدان، رەسپۋبليكالىق ماڭىزدى جولداردان الىس جاتقاندىعىن باسا ايتتىق».
ءبىزدىڭ جىبەرگەن اشىق حاتىمىزعا قاراعاندى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىك شايداروۆتان دا جاۋاپ كەلدى.
«وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى شايداروۆتىڭ سىلتاۋلارى ەش بىتەر ەمەس»
"سەرىك شايداروۆ مىرزا بەرگەن جاۋابىندا بۇل ماسەلەگە بۇرىنعى جاۋاپتارداعىداي «ەكونوميكالىق» جاعىنان ەمەس ەندى باسقا جاعىنان كەلىپتى. ول حاتتا: «ەگىندىبۇلاق ءوڭىرىنىڭ حالىق سانىنىڭ وبلىس بويىنشا اۋداندار اراسىنداعى ورتاشا كورسەتكىشتەن 5,3 ەسە از جانە اۋداننىڭ اۋماعى ورتاشا كورسەتكىشتەن 2,9 ەسە از» دەپ كورسەتكەن. مۇنىڭ بارلىعى نەگىزسىز سىلتاۋ. اۋداننىڭ حالقى مەن تەرريتورياسىنىڭ كولەمى تۋرالى ەشقانداي زاڭدا نورمالار جوق. ەكىنشى ماسەلە – كەزىندە وسى ەگىندىبۇلاق اۋدانىنىڭ قۇرامىندا بولعان دوعالاڭ اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى ەگىندىبۇلاق اۋدانى قالپىنا كەلەتىن بولسا، اۋدان قۇرامىنا وتەمىز دەيدى. وندا 860 ادام تۇرادى. كوپشىلىگى وسى ەگىندىبۇلاققا قايتادان قوسىلۋعا نيەتتى، ويتكەنى قازىر ولار ءبىر كىشكەنتاي قاعاز الۋ ءۇشىن 300 كم الىس شالعايدا ورنالاسقان سەمەيگە بارادى. سوندىقتان دا ولار «بىزگە مىنا 55 كم شاقىرىم جەردە تۇرعان ەگىندىبۇلاققا كەلۋ الدەقايدا ءتيىمدى» دەپ وتىر. مىنە، وسىنداي جاعدايلاردى سالىستىرىپ قاراساق، ءبىزدىڭ ەگىندىبۇلاق اۋدانىن قايتادان قالپىنا كەلتىرۋ وتە ماڭىزدى!"
«اۋدان اتىنىڭ قالاي اتالاتىنى ماڭىزدى ەمەس، تاريحي ادىلدىكتى قالپىنا كەلتىرۋ – ماڭىزدى!»
«ودان بولەك اۋدان ورتالىعىنان شالعايدا ورنالاسقان ەدىرەي، ايرىق، مىرجىق، ارقالىق، اباي، شوپتىكول، قىزىلشىلىك، قاراتاۋ اۋىلدارىنىڭ تۇرعىندارى ءبىر جاپىراق قاعاز الۋ ءۇشىن 180-200 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان اۋدان ورتالىعى قارقارالىعا جانە 400 شاقىرىم قاشىقتاعى وبلىس ورتالىعى قاراعاندى قالاسىنا قيىندىقپەن قاتىنايدى. ءوڭىر حالقى جول ازابىنان قيىندىق كورۋدە! ەگەر اۋدان اشىلىپ جاتسا، اۋدان اتىنىڭ قالاي اتالاتىندىعى بىزگە ماڭىزدى ەمەس. ءبىزدىڭ بەلگىلى تۇلعالارىمىز بار، جەرىمىز دە جەتكىلىكتى. بالقانتاۋ دەسەك تە سۇرانىپ تۇر، ەگىندىبۇلاق دەسەك تە سۇرانىپ تۇر. نىعمەت نۇرماقۇلى دەسەك تە سۇرانىپ تۇر. ەڭ باستىسى - قازداۋىستى قازىبەكتىڭ ەلىندە، اتا جۇرتىندا سونىڭ ۇرپاقتارى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جەردە اۋداندى قايتادان قالپىنا كەلتىرۋ، تاريحي ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ ماڭىزدى. مىنەكي بۇل جاعىنان كەلگەندە ءبىز ۇكىمەتكە قارسى شىعىپ، زاڭدى بۇزايىق دەپ جاتقان ەشقانداي جايىمىز جوق»
بىزگە نە قىلسا دا «قازىبەك بي» اۋدانىنىڭ اتاۋىن قالىپقا كەلتىرۋ ەمەس، بىزگە اۋداندى قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك!
«بيلىك ارامتاماق سانايتىن ەگىندىبۇلاق قارقارالى اۋدانىنىڭ بيۋدجەتىنە 4,5 ملرد تەڭگە كىرىس اكەلدى»
«بۇل جەردە ءبىزدىڭ زاڭعا ەش قايشىلىعىمىز جوق. ال جەرگىلىكتى بيلىك ەشقانداي دا زاڭعا سۇيەنىپ وتقان جوق. جالپى دالەلسىز «جاۋاپ بەرۋ كەرەك بولدى دا» جاۋاپ بەرە سالدى. مىنا زاڭدى بۇزىپ وتىرسىزدار دەپ ول كىسىلەردىڭ تاراپىنان ناقتى جاۋاپ المادىق. ولاردىڭ تەك قانا «ەرىكتەرىنە جىبەرمەيمىز دەگەن سىرعىتپا جاۋابىن الدىق. بيلىك "ارامتاماق" سانايتىن ەگىندىبۇلاق ءوڭىرى قارقارالى اۋدانىنىڭ قۇرامىندا بولىپ تۇرىپ، 2020 جىلى قارقارالى اۋدانىنىڭ بيۋدجەتىنە 4,5 ملرد تەڭگە كىرىس اكەلىپ، سالىق تولەدى.
«ءبىز زاڭدى بۇزىپ وتىرعان جوقپىز، سۇرانىسىمىز ورىندى!»
ء"بىز بارلىعىن دا مەملەكەتتىك قولدانىستاعى زاڭ اياسىندا جاسايمىز جانە مىنا بىزدە قازىرگى قولدانىستاعى زاڭ بويىنشا اۋدان قۇرۋ ءۇشىن وسىنشاما ادام بولۋ كەرەك، وسىنشاما جەر بولۋ كەرەك دەگەن تالاپ جوق! سوندىقتان دا ءبىزدىڭ سۇرانىسىمىز - قازاقستاننىڭ قولدانىستاعى زاڭىنىڭ بۇكىل اياسىنا سىيادى"
الماگۇل ءجۇمادىلوۆا، جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى، زاڭگەر:
"اۋدان ورتالىعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وسىنشاما ادام بولۋى كەرەك دەگەن شارت جوق!"
«ءبىز العان جاۋاپتى نەگىزسىز دەپ قابىلدايمىز. سەبەبى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكiمشiلiك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى زاڭىندا وبلىستىق ماڭىزى اۋدان بولۋ ءۇشىن حالىقتىڭ سانى نەمەسە اۋداننىڭ تەرريتورياسى جايلى ناقتى كورسەتكىشتەر بەلگىلەنبەگەن. مىسالى: قالا ستاتۋسى ءۇشىن 10 مىڭ ادام، اۋىل بولۋ ءۇشىن 50 ادام ەلدى مەكەن بولۋى كەرەك دەگەن شارت بار. ال اۋدان ورتالىعىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن وسىنداي 10 مىڭ ادام حالىق سانى بولۋى كەرەك، نەمەسە وسىنداي اۋدان كولەمى بولۋى كەرەك دەگەن شارت جوق!"
سوندىقتان زاڭدا قاراستىرىلماعاننىڭ ءبارى «بيۋروكراتيچەسكايا وتپيسكا» رەتىندە قاراستىرىلادى. ءبىز ول جاۋاپتى قابىلدامايمىز! ءبىز وعان قاناعاتتانبايمىز!
"بۇل وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى شەشەتىن ماسەلە ەمەس!"
"اكىمدىك بەرگەن جاۋاپتىڭ نەگىزسىز ەكەنىن دالەلدەپ وتىرمىز. قازىرگى كۇندە قاراعاندى وبلىسىنا قاراستى اباي اۋدانىنىڭ تەرريتورياسى بۇرىنعى ەگىندىبۇلاق اۋدانىنىڭ اۋماعىنا قاراعاندا ەداۋىر از. ونىڭ ءوزى وبلىس اكىمى ورىنباسارىنىڭ جاۋابىنا ساي كەلمەيتىنىن دالەلدەپ تۇر. بۇل: "دۆوينوي ستاندارت". ەكىنشىدەن، بۇل سۇراق وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسىرىنىڭ دەڭگەيىندە شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس".
بۇل ماسەلە 20 جىلدىڭ كولەمىندە قايتا قايتا كوتەرىلىپ كەلە جاتىر. تالاي حاتقا جاۋاپ تا العانبىز.
"مىڭداعان حالىقتىڭ ءۇنىن بيلىك ەستيدى دەگەن ۇمىتتەمىز"
"قازىرگى بيلىكتىڭ بىزگە دەگەن قارىم-قاتىناسى قانداي بولعانىن ءبارىمىز بىلەمىز. قازىر ەندى «جاڭا قازاقستان» دەگەن باعدارلاما قابىلدانىپ، حالىقتىڭ ءۇنىن تىڭدايتىن مەملەكەت دەگەن كونتسەپتسيا قولعا الىندى. قازىرگى بيلىك ساياسي باعدارلاماعا سايكەس ءبىزدى تىڭدايدى دەگەن ۇمىتتەمىز. بۇل مەملەكەتتى قۇرايتىن ءبىر اۋىل، ءبىر اۋدان، بۇل مىڭداعان حالىقتىڭ ءۇنى، ول ءۇندى شىعارماۋ مۇمكىن ەمەس. اۋداندىق ءماسليحات كەزەكتەن تىس وتىرىس شاقىرىپ، سول جەردە دۇرىس شەشىم قابىلداپ، سول ۇندەۋدى وبلىستىق ماسليحاتقا جولداسا، وبلىستىق ءماسليحات پرەزيدەنتكە جولدايدى. سوندا بۇل ماسەلە شەشىلەدى".
سەرىك ءنابيانوۆ، قوياندى اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، ارداگەر-ۇستاز:
"ەگىندىبۇلاق ەكونوميكاسى وركەندەگەن اۋدان بولعان"
"قوياندى اۋىلىنىڭ حالقى ءالى كۇنگە دەيىن اۋدانعا بارامىز دەيدى. قاي اۋدان دەسەڭىز – ەگىندىبۇلاق دەيدى. تۋعان جەرىمىز ىستىق، وسىندا تۋدىم، مەكتەپ ءبىتىردىم. بالالىق شاعىمىز بولعان جوق. جاستايىمىزدان بىلەك ءتۇرىپ، ەڭبەككە كىرىستىك. سول كەزدەرى ەگىندىبۇلاق ەكونوميكاسى وركەندەگەن اۋدان بولاتىن. قانشاما مىقتى ازاماتتارىمىز بولدى. بۇكىل قازاقستانعا اتى جايىلعان بابامىزدىڭ قانى تامعان تۋعان جەرى. ءبارىمىز دە سول بابانىڭ ۇرپاعىمىز عوي..."
اۋدانىمىزدى ءبىر ەمەس، ەكى رەت جاپتى. ال ول نەگە ءالى جابىلعان جوق؟ قۇرتىلعان جوق؟
"حالىقتىڭ سانى، كولەمى جەتپەيدى دەگەن اقىلعا سىيمايدى"
"ويتكەنى، سىزدەر وسى جەردە تابان تىرەپ وتىرسىزدار. تۋعان جەردىڭ قاسيەتى وسىندا. مىنا جەر جىبەرمەي وتىر. ەل ەرگە، ەر جەرگە قارايدى دەيدى. بۇرىننان كوتەرىلىپ كەلە جاتقان ماسەلە – اۋدانىمىزدى قايتارۋدىڭ ۋاقىتى كەلدى. قيمىلداۋىمىز كەرەك! بۇل ەگىندىبۇلاقتان قانشاما سوتسياليستىك ەڭبەك ەرلەرى شىقتى. حالىقتىڭ سانى، كولەمى جەتپەيدى دەگەن ەشقانداي اقىلعا سىيمايدى. ەگىندىبۇلاقتىڭ ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتەتىندەي ەكونوميكالىق الەۋەتى جەتكىلىكتى. مىسالى تەرەكتى كەن كومبيناتى جۇمىس جاساپ تۇر. قوياندى حالقىنىڭ اتىنان ەگىندىبۇلاق اۋدانى اشىلسىن دەپ تالاپ ەتەمىز".
ەركىنبەك قورابەكوۆ، ەگىندىبۇلاق جاستارى اتىنان:
ء"بارىمىزدىڭ ارمان-تىلەگىمىز ءبىر، ماقساتىمىز انىق"
"ەگىندىبۇلاق اۋدانىن قايتا اشۋ ماسەلەسىندە اقساقالداردان باستاپ ورتا بۋىن وكىلدەرى مەن قاتار جاستاردىڭ دا ارمان-تىلەگى ءبىر، ماقسات انىق. قازىبەك بي اۋدانىن اشۋ باستاماسىن ەگىندىبۇلاق جاستارى اتىنان ءبىراۋىزدان قولدايمىز. ەگىندىبۇلاقتىڭ جاستارى ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ ەلىمىز، جۇرتىمىز دەگەندە بىرىگىپ، وزدەرىنىڭ كۇش-جىگەرلەرىن مىنا جاقسىلىق جولىندا جۇمساۋعا قاشان دا ءازىر!"
1997 جىلى اۋىلىمىز جابىلىپ قالعان كەزدە ءبىز بالامىز، اۋداننىڭ جابىلۋى دەگەندى ونشا قاتتى سەزىنە قويعان جوقپىز...
"اۋىل حالقىنىڭ ازايۋى جانىمىزعا قاتتى باتادى"
ء"وزىمىزدىڭ اتا-انامىزدىڭ جانارىنان-اق كوپ نارسەنى سەزىنۋگە بولادى. اكە-شەشەمىز اۋدانىمىز جابىلعاندا ىشتەي قاتتى قىنجىلدى. ول كەزدە بالا بولىپ تۇسىنبەسەك تە، قازىر ءمان-جايدى ءتۇسىنىپ وتىرمىز... اۋىلدىڭ تاعدىرى وسى اۋىلدا تۇراتىن ازاماتتارعا عانا قاتتى باتادى، اۋىلدان ءبىر ءۇي كوشىپ بارا جاتسا قاتتى قىنجىلامىز. سول ءۇي بۇزىلىپ قالادى اۋ، كۇل-قوقىسقا اينالىپ كەتەدى اۋ دەپ..."
اۋداننىڭ جابىلۋى سەبەبىنەن قالاعا كەتۋگە ءماجبۇر بولعان جاستار ەگەر اۋدان اشىلسا قايتىپ كەلۋگە ءازىر ەكەنىن سىزدەرگە جەتكىزەمىز.
"قازىبەك بابانىڭ كىم ەكەنىن دالەلدەيتىن ۋاقىت كەلەدى"
"قازىرگى قوعام مادەنيەتتەن قۇرالادى، مادەنيەتتى بولساق، مادەنيەتتى دامىتساق، ەلىمىزدىڭ كىم ەكەنىن، قازىبەك بابانىڭ كىم ەكەنىن الدا ءالى دالەلدەيتىن بولامىز! سىزدەر جول كورسەتسەڭىزدەر بىزدەر جاستار قولداۋعا ءازىرمىز. ەگىندىبۇلاق اۋدانى اشىلسىن!"
امانتاي داۋىپباەۆ، ەگىندىبۇلاق اۋىلىنىڭ تۇرعىنى (بۇرىنعى ەگىندىبۇلاق سەلوسىنىڭ اكىمى):
"ەگىندىبۇلاق اۋدانىن اشپاساق، كەلەر ۇرپاقتىڭ الدىندا قارابەت بولامىز"
ء"بىز بۇل اۋداندى جاڭادان اشايىن دەپ جاتقان جوقپىز. سول بۇرىنعى اۋدانىمىزدى قايتادان قالپىنا كەلتىرۋىمىز كەرەك، ماسەلە وسىدا جاتىر. ەگەر اۋدان قايتا اشىلاتىن بولسا، بىزدە اۋدان ورتالىعىنا ءتان بارلىق ينفراقۇرىلىمدار بار. ەكى ورتا مەكتەپ، ءبىر بالاباقشا، مادەنيەت ءۇيى، ەمحانا، كىتاپحانا، سپورت كەشەنى، سوت، پوليتسيا مەكەمەسى، كازپوچتا، مۋزەي، ت.ب. الەۋمەتتىك ماڭىزى بار نىساندار بار. سوندىقتان بيۋدجەتكە سالماق سالمايمىز. بۇل دا وبلىس اكىمشىلىگىنىڭ جاۋابىنىڭ نەگىزسىزدىگىن دالەلدەيدى. سەڭ قوزعالدى. تاريحي ادىلەتتىلىك ورنىنا كەلۋى كەرەك".
ەگەر ەگىندىبۇلاق اۋدانىن قايتا اشپاساق، بابامىزدىڭ اتامەكەنىن قايتا جاڭعىرپاساق ءبىز اقساقالدار كەلەر ۇرپاقتىڭ الدىندا قارابەت بولامىز. بىرلىكپەن اۋداننىڭ اشىلۋىنا جەتەيىك.
گۇلبارشىن جۇمانباەۆا، بالقانتاۋ اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ تۇرعىنى:
"بالقانتاي اۋىلدىق وكرۋگۋ اۋداننىڭ قايتا اشىلعانىن قالايدى"
"كومسومول سوۆحوزى ەگىندىبۇلاق اۋدانىنىڭ ەڭ ىرگەلى شارۋاشىلىعى بولدى. اۋىلدا تون تسەحى، تون تسەحى، ماي ءوندىرۋ تسەحى ت.ب. الەۋمەتتىك نىساندار بار. كەيىنگى كەزدە قالادان اۋىلعا جاستار بەت بۇرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ جاتىر. اۋىلدا 800-دەي تۇرعىن بار. بالقانتاي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ بارلىق ادامدارى اۋداننىڭ قايتا اشىلۋىن قولدايمىز".
جومارت وماروۆ، ەگىندىبۇلاق اۋىلىنىڭ تۇرعىنى:
"دوعالاڭ اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى ەگىندىبۇلاققا قايتا قوسىلۋدى ارماندايدى"
"ەلىم دەپ وسكەن، جەرىم دەپ وسكەن ەگىندىبۇلاقتىڭ ۇل-قىزدارى قايتسە دە اۋدان بولۋعا، «بالقانتاۋ» اۋدانى بولا ما، «ەگىندىبۇلاق» اۋدانى بولا ما، «قازىبەك بي» اۋدانى بولا ما، وعان ءبارىمىز بىردەي ات سالىسۋىمىز كەرەك. ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ قىزمەت ەتۋىمىز كەرەك. مەن كوپ جىلدار بويى ءومىر سۇرگەن دوعالاڭ اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى ەگىندىبۇلاقتىڭ اۋدان بولىپ اشىلعانىن كۇتۋدە جانە ولار ەگىندىبۇلاققا قايتا قوسىلۋدى ارماندايدى".
"ەگىندىبۇلاق جىلدان-جىلعا توزىپ بارا جاتىر"
"جىلدان-جىلعا اۋىل توزىپ بارا جاتىر. قازىر ەندى 5 جىلدان كەيىن وسى اۋىلدا جۇمىس ىستەيتىن جاستاردا قالمايدى، تۇگەل كوشىپ جاتىر. سوندىقتان ىرگەمىزدى بۇتىندەپ، ءبارىمىز ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس شىعارىپ، حالقىمىز قوسىلىپ اۋدان اشىلعانىن قالايمىز! قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنەن دە ءوتىنىپ سۇرايمىز! ءبىزدىڭ ەلىمىز، جۇرتىمىز وسى ەگىندىبۇلاق اۋدانى قازىبەك بي اۋدانى بولىپ قالسا ەكەن. حالىقتىڭ باسى قوسىلىپ، جان-جاقتاعى حالىق قوسىلسا ەكەن".
مەنىڭ جاسىم 83-تە... مىناۋ كوشەدە قوناققا بارساق تا، قۇلازىعان ۇيلەردى كورىپ، ءىشىم اشيدى... كوركەيىپ، كەرەمەت جاپ-جاقسى بولىپ تۇرعان ەگىندىبۇلاق اۋدانىن اجىراتىپ جىبەرگەنى دۇرىس ەمەس ساياسات بولدى دەپ ويلايمىن... سوندىقتان ءبىز قازىبەك بي اۋدانىنىڭ اشىلعانىن قالايمىز.
سۇيگەن تولەۋباەۆ، شارىقتى سەلولىق وكرۋگىنىڭ تۇرعىنى:
"ەگىندىبۇلاق اۋدان بولىپ اشىلسا، حالىق قايتا كوشىپ كەلەدى"
ء"بىزدىڭ اۋىلدا 1028 ادام تۇرادى. تەرەكتى كومبيناتىن قوسقاندا اۋىلدا 1500 ادام بار. حالىق سانىنىڭ ءوسۋى لەزدە. ەرتەڭ ەگىندىبۇلاق اۋدان بولىپ اشىلسا حالىق قايتا كوشىپ كەلەدى. بولاشاقتا شوپتىكولدەن تاعى دا كەن ورنى اشىلماق. حالىققا جۇمىس تابىلادى. اۋىلعا جاستار جاعى كوشىپ كەلىپ جاتىر. بوس قالعان ۇيلەر قالىپقا كەلتىرىلىپ جاتىر. مەن ءوزىم حالىقپەن كوپ ارالاسامىن. اۋىلدىق قوعامدىق كەڭەستىڭ مۇشەسىمىن، مەكتەپتە قامقورشىلىق كەڭەستىڭ توراعاسىمىن. بارلىق حالىقتىڭ پىكىرى ءبىر. اۋىلدا ەگىندىبۇلاق اۋدانىن قايتا اشۋ تۋرالى جينالىستار وتكىزدىك. جيىن ناتيجەسىندە بىردە-ءبىر ادام قالىس قالعان جوق. بىردە بىرەۋى قارسى بولعان جوق. ءبارى دە اشىلسىن دەگەن نيەتتە".
مەيرامبەك كەنجەبەكوۆ، ءمادي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ بۇرىنعى ديرەكتورى:
"سەڭ قوزعالدى، حالىقتىڭ رۋحى كوتەرىلدى"
"ەگىندىبۇلاقتىڭ ەڭ شالعاي جەرى ايرىقتا مەن 40 جىلداي تۇردىم. ەگىندىبۇلاق ەلگە بەلگىلى شۇرايلى مەكەن. حالقىمەن، ازاماتتىعىمەن، مادەنيەتتىلىگىمەن، سالت-داستۇرىمەن ايگىلى. بۇل ەلدىڭ تاربيەسى ەرەكشە. قازاق دەگەن حالقىنىڭ بويىنا ءتان بارلىق اسىل قاسيەتتەردى ساقتاعان. مىسالى ايرىق سوۆحوزى 1975 جىلى جىلقى سوۆحوز بولىپ اشىلعان. سوناۋ كۋرچاتوۆقا دەيىن جەرلەرى بولدى. ءالى دە كەش ەمەس. سەڭ قوزعالدى. حالىقتىڭ رۋحى كوتەرىلدى. قالىڭ قازاقتىڭ ءداستۇرىن ساقتاپ تۇرعان كيەلى مەكەندى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە ۇلەس قوسايىق. ايرىق حالقىنىڭ اتىنان اۋدانىمىز قايتا اشىلۋىن قولدايمىز".
ميراس جولدىباي، №43 مەكتەپ اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمى، جاستار اتىنان:
"اۋدان بولىپ اشىلساق رەسپۋبليكا مول پايدا اكەلەمىز"
"ەركە ەگىندىبۇلاق حالقى كيەلى قاراشىڭىراققا جينالعان قاۋىم قازىر اۋىل بولىپ تۇرعان ەلدى مەكەندى اۋدان بولىپ وزگەرتۋ باستاماسىن قولدايمىز! اۋدانىمىز اشىلسا، ەلدىڭ الەۋى ارتىپ، ەكونوميكامىز قارىشتايدى! كەزىندە ءوزىن-ءوزى قامتىعان قۋ اۋدانى، ەگىندىبۇلاق اۋدانى 11 وكرۋگتەن تۇرىپ، بارلىق شارۋاشىلىقتى دامىتقانى بارشامىزعا بەلگىلى. قازىر اۋدان بولىپ اشىلاتىن بولساق، وبلىستان بولەك، رەسپۋبليكاعا ءبىزدىڭ پايدامىز تيەتىنى ءسوزسىز!"
قازىرگى تاڭدا ۇكىمەتتەن قولداۋ بولىپ جاتسا، ەگىندىبۇلاق وسى قارقىنىمەن الىسقا شابادى دەپ ويلايمىن. سەبەبى، ءبىزدىڭ اۋدان وسى قاراعاندى وبلىسىنداعى ەكونوميكاسى دامىعان ىرگەلى اۋدانداردىڭ ءبىرى بولدى.
"ەگىندىبۇلاقتا بيزنەس اشىپ، كاسىپ دوڭگەلەتكىسى كەلەتىن جاستار وتە كوپ"
"جەر كولەمى، مال شارۋشىلىعى، ەگىن شارۋاشىلىعى جاعىنان ءبىزدىڭ اۋدان بارلىق وبلىستا ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكاعا دا اتى شىعىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز حالىق بولىپ وسىنى ۇكىمەت تاراپىنا، ەل اعالارىنا، ەد باسشىلارىنا نيەتىمىزدى بىلدىرەمىز. ەگىندىبۇلاق ەگەر اۋدان بولىپ اشىلسا، بۇل ەلدە اتقارىلاتىن يگى ىستەر مول بولادى. سپورت ماسەلەسى، ونىڭ ىشىندە بۇقارالىق سپورت ماسەلەسى، سونداي-اق حالىقتىڭ وسى جەرگە ۇدەرە كوشىپ كەلۋىنە مەن ءوزىم ۋادە بەرەمىن. نەگە دەسەڭىز؟ مەنىڭ جانىمدا جۇرگەن جاستار، رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جۇرگەن ازاماتتار ەگەر اۋدان اشىلسا، وسى جەرگە كوشىپ كەلىپ شاعىن جانە ورتا بيزنەس اشۋعا دايىنبىز دەپ وزدەرىنىڭ نيەتتەرىن ءبىلدىرىپ وتىر!"
ايبەك ەلەۋسىزوۆ، قاراكول اۋىلدىق وكرۋگى تۇرعىنى:
"اۋرۋحانالارعا قاتىناۋ اياعى اۋىر ايەلدەرگە تىپتەن قيىن"
"بۇرىنعى 200 ءجۇز ۇيدەن 30-اق ءۇي قالدى. اۋىلىمىزعا جاستار قايتىپ كەلىپ جاتىر. كەزىندە اكىمشىلىك ساتىپ جىبەرگەن مەكتەپتى اۋىل حالقى بولىپ 1 ملن 400 مىڭ تەڭگەگە قايتا ساتىپ الدىق. مەن دە استانادا، قاراعاندىدا تۇردىم، سوعان قاراماستان قاراكولگە كوشىپ كەلدىم. توق ەتەرىن ايتقاندا اۋىلدان شىققان دارىگەر دە، مۇعالىم دە بار. ەگىندىبۇلاق باسىندا حيرۋرگ جوق. وتكەن جولى موينىمدى اۋىرتىپ الىپ پەرەۆيازكاعا قارقارالىعا بارىپ ءجۇردىم. شالعاي جاتقان ايرىق، ارقالىق، شوپتىكول حالقىنا جانىم اشيدى. اسىرەسە اياعى اۋىر ايەلدەرگە. سوندىقتان دا كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە، اۋىل حالقى اۋداننىڭ اشىلعانىن قولدايدى".
نۇرتاس سماعۇلوۆ، جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى، تاريحشى:
"بيلىكتىڭ سىلتاۋىن ەستي بەرسەك، تاعى 25 جىلدان كەيىن كەزدەسۋىمىز عاجاپ ەمەس"
"مىنا حالىقتىڭ سانى بيلىككە سىلتاۋ بولماۋى كەرەك. ەگەر ءدال وسىنداي جاۋاپتار ەستي بەرسەك، كەلەسى جىلى، 10 جىلدان كەيىن، تاعى دا 25 جىلدان كەيىن كەزدەسىپ وتىراتىنىمىز عاجاپ ەمەس. ال 25 جىلدان كەيىن ۇرپاق اۋىسىپ، تاريحي سانا وزگەرىپ كەتەدى. سوندىقتان "تەمىردى قىزعان كەزىندە سوق" دەيدى. كىم ارتىق جۇمىس ىستەگىسى كەلەدى؟ ەكىنشىدەن، مەملەكەتتىڭ اقشاسى بولمايدى دەيدى. مەملەكەتتەن بيۋدجەت كەتەدى دەيدى. ورتاشا دەڭگەيدەگى ءبىر اكىم وسىلاي جاۋاپ بەرىپ وتىر".
"قوعامدىق كەڭەس فوتوعا تۇسە بەرمەي، حالىقتىڭ ءۇنىن بيلىككە جەتكىزسىن!"
"مەملەكەتتىڭ اقشاسى بولمايدى، تەك قانا مەملەكەتتىڭ سالىقتان جيناعان مىنا حالىقتىڭ، مىنا جەردىڭ استىنداعى بايلىعىنان جيناعان اقشاسى بولادى. ال مەملەكەتتىك قىزمەتكەر - ول حالىقتىڭ قىزمەتشىسى. سوندىقتان شەنەۋنىكتەردىڭ مىنا سىرعىتپا سوزىنەن ساق بولۋ كەرەك! «قوعامدىق كەڭەس» دەگەن بار. ولار نەمەنە فوتوعا تۇسەتىن قوعامدىق كەڭەس پە؟ سولار وسى حالىقتىڭ تىلەگىن، اماناتىن جوعارىعا جەتكىزسىن! جۇمىس ىستەسىن! فەيسبۋكتە ەشكىم ادەمى كورىنبەسىن".
اركىم قولىنان نە كەلەدى، قانداي بيلىگى بار، قانداي قۇزىرەتتىلىگى بار سولاي ارەكەت جاساۋى كەرەك!"
ادىلەت جاعىپار، جۇمىس توبىنىڭ مۇشەسى، تاريحشى:
"قارقارالى اۋداندىق ماسليحاتى قاراعاندى وبلىستىق ماسليحاتىنا ۇسىنىس جاساسىن"
"مەنى قۋانتقانى قارقارالى اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى سلياميدەن كاماشۇلىنىڭ قولداۋ ءسوزى بولدى. جەرگىلىكتى اۋداندىق ءماسليحات ءبىزدى قولداپ وتىر. بۇل ءبىزدىڭ ءىسىمىز تومەننەن جوعارى كوتەرىلىپ وتىر دەگەن ءسوز. قارقارالى اۋداندىق ءماسليحاتى حالىقتىڭ الدىندا راسىمەن دە ءبىزدىڭ باستامامىزدى قولداپ وتىرعانىن بىلدىرەتىن بولسا، قاراعاندى وبلىستىق ءماسليحاتىنا ۇسىنىس جاساسىن. "قازىبەك بي اۋدانىن نەمەسە ەگىندىبۇلاق، بالقانتاۋ اۋدانىن اشۋ جونىندە" دەگەن كەزەكتەن تىس وتىرىسىن وبلىستىق ءماسليحاتتا وتكىزۋگە ۇسىنىس ءبىلدىرسىن".
ء"بىز كوپ سوزدەن شارشاعان ۇرپاقپىز، بىزگە ناقتى ءىس كەرەك"
ء"بىز سوزدەن شارشاعان ۇرپاقپىز. بىزگە قازىر كوپ ءسوز ەمەس، كوپ ءىس كەرەك. سوندىقتان وسى ىستە بىزگە وبلىس اكىمى دە «جاقسى، جاقسى سوزدەر ايتتى»، جەكە قابىلداۋىندا دا، باسقا دا جەرلەردە. سوندىقتان بىزگە قازىرگى تاڭدا ءىس كەرەك، زاڭ اياسىندا مىنە قارقارالى اۋدانىنىڭ ماسليحاتى بىزگە كومەكتەسسە ەكەن دەگەن نيەتىمىز بار".
وسى باستامانى قارقارالى اۋداندىق ءماسليحاتىندا قاراستىرۋ ءۇشىن وسى حاتتامانىڭ ءبىر پۋنكتى ەتىپ اۋداندىق ماسليحاتقا جولدانسىن.
ماقسىم الشىنباي، زاڭگەر، قازىبەك ءبيدىڭ التىنشى ۇرپاعى، الشىنباي ءبيدىڭ نەمەرەسى، ايرىق اۋىلىنىڭ تۋماسى:
"ەگىندىبۇلاق اۋدانى سوقىر ساياساتتىڭ قۇربانى بولدى"
"قاراعاندى وبلىسىندا ەگىندىبۇلاقتاي اۋدان بولعان ەمەس. اۋداندى جابۋ سوقىر ساياساتتىڭ قۇربانى بولدى. قاراعاندىنىڭ باسىندا قازىبەك بي اۋدانى بولعاندىقتان ەكىنشى اۋدان اتىمەن اتالماۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا ەگىندىبۇلاق نەمەسە بالقانتاۋ اۋدانى دەپ اتالعانىمەن ورتالىعى قازىبەك بي دەپ اتالۋى كەرەك. ءبىز قولدايمىز!"
سەمبەك رامازانۇلى، اۋىل اقساقالى، زەينەتكەر:
"قارقارالىداعى اۋرۋحاناعا جەتۋدىڭ ءوزى زارداپ"
«ءبىزدىڭ مىناۋ بابامىزدىڭ اتىنداعى اۋداندى ەرتە جاۋىپ تاستادى. حالىققا قيىن، الىس جەر... ايرىق سوۆحوزىنان قالاعا 400 كم... ال ءبىز 400 كم جەردەن قىستىڭ كۇنى بوران، جاۋىن-شاشىندا قارقارالىعا جەتە المايمىز. سوندىقتان ءبىزدىڭ حالقىمىز سىزدەردەن اۋدانىمىزدى اشىپ بەرسە ەكەن دەپ تىلەيدى. حالقىمىز الىس جەرگە بارا المايدى، جۇمىستارى بىتپەيدى، اۋدان اشىلسا وسىلاردىڭ ءبارى شەشىلەتىن بولادى. مىسالى، مىنا قارقارالىعا دارىگەرگە باراتىن بولسا، ول جاققا اۆتوبۋستا جۇرمەيدى. بار بولعانى ءبىر-اق رەيس جۇرەدى. تاڭەرتەڭ بارادى دا، اسىعىس جۇمىسى بىتپەيدى دە، بارلىق شارۋا ەرتەڭگە قالادى. ەرتەڭگە ولاردىڭ جاتار جەرى جوق، قايتا كەلەدى، ءسويتىپ ەكىنشى رەت تاعى بارۋى كەرەك. قانشاما قاراجاتى ، قانشاما ۋاقىتى زايا كەتەدى. سوندىقتان وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرسەڭىزدەر ەكەن.
جۇماجان الىمبەكوۆ، اۋىل اقساقالى، زەينەتكەر:
"قازىبەك بي بابامىزدىڭ ارۋاعىن سىيلاسا اۋدان اشىلۋى ءتيىس"
"اۋداننىڭ اشىلعانىن قولدايمىز. حالىققا اۋدان اشىلعاننان كەيىن جۇمىس تا تابىلادى، سەبەبى كوپ ادام جۇمىسسىز ءجۇر. سولار وسى اۋىلعا تارتىلادى، جاڭادان ۇيلەر، جول سالىنسا، سۋ تارتىلسا اۋدان اشىلىپ، كقركەيىپ كەتەر دەگەن ويدامىز. مەكتەبىمىز، اۋرۋحانامىز بار، سولاردىڭ ءبارىن قايتادان قالپىنا كەلتىرسە سوندا حالىققا جايلى بولادى. مال شارۋاشىلىعى دا قولعا الىنادى، حالىق تا كوبەيەدى. ءبىز پەنسيادامىز. ءبىزدى قولداسا، اۋدان اشىلسا، جوندەلسە، جوعاراداعىلار قولداۋ بىلدىرسە جاقسى بولادى. قازىبەك بي بابامىزدىڭ ارۋاعىن سىيلاسا اشۋعا بولار ەدى."
ومىرزاق دۇيسەنبەك، اۋىل تۇرعىنى، ەڭبەك مايدانىنىڭ ارداگەرى:
"بالا كەزىمىزدەن باستاپ وسى اۋداندا ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتىرمىز. بۇل اۋىلدىڭ تاريحىن دا بۇرىننان باستاپ بىلەمىز. بۇل اۋدان سوۆەت وكىمەتى 1928 جىلى ورناعان كەزدەن باستاپ اۋدان بولىپ قۇرىلعان. 1997 جىلدان باستاپ قارقارىلى وڭىرىنە قارادى. ول كەزدە بىزدە مىناداي سەرت بەرىپ: "ەكونوميكالىق جاعداي جاقسارعاننان كەيىن اۋداندى قايتادان قالپىنا كەلتىرەمىز", - دەپ 25 جىل بويى ءبىزدى الداۋمەنەن كەلدى. وسى 25 جىلدىڭ ىشىندە حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى بۇرىنعى ءوزىنىڭ اۋدان بولىپ تۇرعان قۇرىلىسىنا جەتە الماي قالدى".
ء"بىزدىڭ جەتىستىگىمىزدەن گورى جوعالتقانىمىز كوپ..."
ء"بىزدىڭ جەتىستىگىمىزدەن گورى جوعالتقانىمىز كوپ... كۇللى جۇمىس ىستەپ تۇرعان شارۋاشىلىقتاردىڭ ءبارى كۇيرەپ، جەكەشەلەندىرۋ بولدى. جەكەشەلەندىرۋدەن ەشقانداي پايدا كورىپ وتىرعان جوقپىز. سوندىقتان قازىرگى جاعدايدا ءوندىرىستى، جۇمىستى وركەندەتۋ ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعىن ارى قاراي دۇرىستاپ جۇرگىزۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك دارەجەدەگى قاراجات ءبولىنىپ، ەگىندىبۇلاقتى بولەك ءوز الدىنا اۋدان بولىپ وركەندەتۋ كەرەك!
وسى اۋدان اشىلسا كەتىپ قالعان ادامداردىڭ جاستاردىڭ كوپشىلىگى ەلگە كەلۋگە قۇۇشتار... سوندىقتان اۋدان اشىلۋى بىزگە زيان ەمەس، قايتا پايدا اكەلەدى.
احماديا سۇلەيمەنوۆ، ارداگەر ۇستاز، ەگىندىبۇلاق تۇرعىنى:
"جاڭا قازاقستان" بولۋ ءۇشىن قازىبەك بي اۋدانى اشىلۋ كەرەك!
"1998 جىلى اۋداننىڭ جابىلۋىنا بايلانىستى حات جازدىم، مەنىڭ حاتىما جاۋاپ ۋاقىت كەلگەندە اشىلادى دەگەن بولاتىن. سول ۋاقىت مىنە كەلدى. ويتكەنى جاڭا قازاقستان يدەياسىن ۇسىنعان قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلى تۇلعالارىمىزدى ۇلىقتاپ قايتادان جابىلعان اۋداندى اشىپ ەرلىك جاسايدى دەپ سەنەمىز. جاڭا قازاقستان بولعىسى كەلسە قازابەك بي اۋدانى اشىلۋ كەرەك".
وسىلايشا، "التى الاشتىڭ ارداعى، قارا قىلدى قاق جارعان ءادىل بي، كورنەكتى قوعام قايراتكەرى، مامىلەگەر-ديپلومات، قازاق ەلىنىڭ ۇلى پەرزەنتى قاز داۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ ەسىمىن ءوزى قونىس ەتكەن جەرىندە ۇلىقتاپ، 1997 جىلى تاراپ كەتكەن اۋدان «قازىبەك بي اۋدانى» دەگەن اتاۋمەن قايتا اشىلسا ەكەن" دەپ ەگىندىبۇلاق حالقى قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا ۇلكەن ءۇمىت ارتادى.
جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، "بۇل ءوڭىر اۋىلشارۋاشىلىعىنا وتە قولايلى ايماق بولىپ سانالادى. اۋداندى قايتادان اشۋ اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا، مال باسىنىڭ قايتادان كوبەيۋىنە جانە ەگىستىك جەرلەردىڭ كولەمىن ارتتىرۋعا مۇمكىنشىلىكتەر بەرىپ، ەلىمىزدەگى ازىق-تۇلىك ءونىمىنىڭ قورىن جاساقتاۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. سونىمەن قاتار بالىقتىكول، قاراسور كولدەرىندە بالىق شارۋاشىلىعى كاسىپورىندارى اشىلادى. بۇل ارينە، اۋىلعا جۇمىس كۇشىن كوبىرەك تارتۋدى تالاپ ەتەدى. قازىر قاراعاندى قالاسىنىڭ وزىندە تۇراقتى جۇمىسى نە بەلگىلى ءبىر يگەرگەن كاسىبى جوق جاستار وتە كوپ".
"ەگەر اۋدان قايتادان اشىلسا، وسى جاستاردىڭ تۋعان جەرىنە اۋىلدارعا قايتىپ ورالارى انىق. جاستاردىڭ ەڭبەك ەتۋگە دەگەن قۇلشىنىسى دا، قابىلەتى دە وتە جوعارى دەڭگەيدە. سوندىقتان دا قازىبەك بي اۋدانى اشىلار بولسا، اۋدان ەكونوميكاسى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن اقشا سۇراماي-اق، ءوزىن-ءوزى قارجىلاندىرادى دەپ سەنەمىز", - دەيدى ەگىندىبۇلاق ءوڭىرىنىڭ تۇرعىندارى.
زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
