Qaraǵandy oblysy, Qarqaraly aýdanyna qarasty Egindibulaq óńiriniń turǵyndary burynǵy aýdan mártebesin qaıta qalypqa keltirýdi surap otyr. Olardyń aıtýynsha, bul oblys ákimi sheshetin suraq emes, mundaı taǵdyrsheshti máseleni ońtaıly sheshý tek el prezıdentiniń qolynan keledi. Osyǵan oraı óńir turǵyndary Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtan kómek surap, 2000-nan astam qol qoıylǵan petıııa jarııalady. Sonymen qatar Qazybek bı aýdanyn qaıta ashý jónindegi jumys toby jergilikti aýyl halqymen jıyn ótkizip, oǵan 310-nan astam adam qatysty.
Egindibulaq aýyldyq okrýgi 25 jyl buryn Qazybek bı aýdanynyń ortalyǵy bolǵan. Sharýashylyǵy órkendep turǵan Qazybek bı aýdany 1997 jyly 23 mamyrda taratylyp, bir bóligi Qarqaralyǵa, bir bóligi Shyǵys Qazaqstan oblysyna berilgen. Sol kezden bastap Edireı, Aıryq, Myrjyq, Arqalyq, Abaı, Shóptikól, Qyzylshilik, Qarataý aýyldarynyń turǵyndary aýdan ortalyǵynan alshaqtap qalǵan. Jergilikti turǵyndardyń aıtýynsha, joldyń shalǵaılyǵyna shydamaǵan talaı jurt turmystyń qamymen qalaǵa sabylyp, kúnkóris úshin jappaı oblys ortalyqtaryna qaraı údere kóshe bastaǵan. Sóıtip aýdan mártebesinen aıyrylǵan Egindibulaq óńirinde halyqtyń sany azaıyp, turmys sapasy kúrt tómendep ketken.
Egindibulaqtyqtar jyldar boıy aýdan mártebesin qaıta qaıtarýdy surap talaı tabaldyryqty tozdyrǵan. «16 naýryzda Prezıdentimiz Qasym-Jomart Kemeluly Qazaqstan halqyna "Jańa Qazaqstan. Jańarý men jańǵyrý joly" degen joldaýyn arnady. Osy joldaýda: «Biz tarıhı ádildikti ornatyp, ulylarymyz dúnıege kelgen kıeli ólkeni qaıta jańǵyrtýǵa tıispiz» – dep bildirgen ustanymy bizdiń sóngen úmitimizdi qaıta jaqty. Mine sol áýlıelerdiń biri - bizdiń Qazdaýysty Qazybek bı baba. Endi oraıy kelip turǵanda jeke aýdannyń qurylýy zańdylyq», – dep sanaıdy jergilikti turǵyndar.
Adyrna.kz tilshisi máseleniń anyq-qanyǵyn bilý maqsatynda Egindibulaq aýyldyq okrýgine baryp, turǵyndarmen tildesip qaıtty.
Ermek BALTAShULY, jumys tobynyń múshesi, jýrnalıst:
SEMEI IaDROLYQ POLIGONYNYŃ AY ZARDABYN KÓRGEN EGINDIBULAQ TURǴYNDARY 40 MYŃ ADAMNAN 4 MYŃ ADAMǴA QYSQARǴAN...
«Biz Egindibulaq aýdanyn qaıta ashý týraly QR-nyń Prezıdentine, QR-nyń Parlamentine, QR-nyń Úkimetine, Qaraǵandy oblysynyń ákimine Ashyq hat joldaǵan edik. Oǵan 2000-nan astam adam qol qoıdy. Qazaq halqynyń bastan keshken náýbetiniń barlyǵyn da osy Egindibulaq turǵyndary óz basynan ótkergen. Ásirese Keńes ókimeti ornaǵannan keıin Egindibulaq aýdany barlyq qııanatty kórip baqty. Medeý Sársekeniń «Semeı qasireti» atty kitabynda keltirilgen derekterge sensek, 1931 jylǵa deıin Egindibulaq aýdanynda 40300 turǵyn bolsa, 1934 jylǵy derek boıynsha 4500 adam ǵana qalǵan. Soǵan qaramastan 1934 jyly aýdan jabylyp qalmaı, odan ári ómir súrip, damyǵan. Al 1997 jyly aýdan jabylǵanda óńirde 17500 halyq turdy. Bul resmı derek. 1931-1933 jj. asharshylyq, t.b. qıynshylyqtardyń ishindegi eń aýyry – jergilikti halyq Semeı ıadrolyq polıgonynyń zardaptaryn kórgen... Búkil álemge osy Semeı ıadrolyq polıgonynan zardap shekken Qazaqstannyń ókili retinde jerlesimiz Káripbek Kúıikov júr. Biraq Egindibulaq turǵyndary Semeı polıgony jeńildikterinen tolyq aıyrylǵan. Al polıgonnyń zardabyn Egindibulaq turǵyndary eń kóp tartyp otyr. Sebebi, Abaı, Aıryq, Myrjyq, Edireı aýyldary polıgonǵa 55 km jaqyn ornalasqanymen de eshqandaı jeńildik kórip otyrǵan joq. Al dál sondaı kórshi aýyl Doǵalań aýyly Semeı oblysyna kirgendikten barlyq áleýmettik jeńildikti alyp otyr».
Osyndaı úlken-úlken paradoks jaǵdaılar óte kóp... Egindibulaq halqy 1997 jyly aýdan jabylyp qalǵannan beri adamdardyń moraldik qıynshylyqtar, áleýmettik ádiletsizdikti kórip otyrǵandaryn aıtyp joǵary bılik organdaryna qanshama hattar jazdy.
«JEŃIS QASYMBEK HALYQ ÚNINE QULAQ ASQYSY KELMEIDI»
«Biz Qaraǵandy oblysynyń ákimi Jeńis Qasymbektiń Qarqaraly aýdany turǵyndarymen kezdesýinde de, sońynda ótken jeke qabyldaýynda da boldyq. Qaraǵandy oblysynyń ákimi Jeńis Qasymbek bul máseleni basqa da aýdandardyń kóterip otyrǵanyn aıtyp, Egindibulaq aýdanyn qaıta ashý jónindegi másele Qazaqstan Prezıdentiniń jeke qadaǵalaýynda ekenin jáne ol 2-3 aı qarastyrylatynyn bizge jetkizdi. Biz óz tarapymyzdan aýdan ashýdy surap otyrǵan basqa aýdandarǵa qaraǵanda Egindibulaq aýdanynyń óte erekshe jaǵdaıy bar ekenin alǵa tartqan edik. Birinshiden, biz bul Semeı ıadrolyq polıgonynan qatty zardap shekken jáne túpkirde jatqan aýdan ekenin, sondaı-aq temirjoldan, Respýblıkalyq mańyzdy joldardan alys jatqandyǵyn basa aıttyq».
Bizdiń jibergen Ashyq hatymyzǵa Qaraǵandy oblysy ákiminiń orynbasary Serik Shaıdarovtan da jaýap keldi.
«OBLYS ÁKIMINIŃ ORYNBASARY ShAIDAROVTYŃ SYLTAÝLARY ESh BITER EMES»
"Serik Shaıdarov myrza bergen jaýabynda bul máselege burynǵy jaýaptardaǵydaı «ekonomıkalyq» jaǵynan emes endi basqa jaǵynan kelipti. Ol hatta: «Egindibulaq óńiriniń halyq sanynyń oblys boıynsha aýdandar arasyndaǵy ortasha kórsetkishten 5,3 ese az jáne aýdannyń aýmaǵy ortasha kórsetkishten 2,9 ese az» dep kórsetken. Munyń barlyǵy negizsiz syltaý. Aýdannyń halqy men terrıtorııasynyń kólemi týraly eshqandaı zańda normalar joq. Ekinshi másele – kezinde osy Egindibulaq aýdanynyń quramynda bolǵan Doǵalań aýylynyń turǵyndary Egindibulaq aýdany qalpyna keletin bolsa, aýdan quramyna ótemiz deıdi. Onda 860 adam turady. Kópshiligi osy Egindibulaqqa qaıtadan qosylýǵa nıetti, óıtkeni qazir olar bir kishkentaı qaǵaz alý úshin 300 km alys shalǵaıda ornalasqan Semeıge barady. Sondyqtan da olar «bizge myna 55 km shaqyrym jerde turǵan Egindibulaqqa kelý áldeqaıda tıimdi» dep otyr. Mine, osyndaı jaǵdaılardy salystyryp qarasaq, bizdiń Egindibulaq aýdanyn qaıtadan qalpyna keltirý óte mańyzdy!"
«AÝDAN ATYNYŃ QALAI ATALATYNY MAŃYZDY EMES, TARIHI ÁDILDIKTI QALPYNA KELTIRÝ – MAŃYZDY!»
«Odan bólek aýdan ortalyǵynan shalǵaıda ornalasqan Edireı, Aıryq, Myrjyq, Arqalyq, Abaı, Shóptikól, Qyzylshilik, Qarataý aýyldarynyń turǵyndary bir japyraq qaǵaz alý úshin 180-200 shaqyrym jerde ornalasqan aýdan ortalyǵy Qarqaralyǵa jáne 400 shaqyrym qashyqtaǵy oblys ortalyǵy Qaraǵandy qalasyna qıyndyqpen qatynaıdy. Óńir halqy jol azabynan qıyndyq kórýde! Eger aýdan ashylyp jatsa, aýdan atynyń qalaı atalatyndyǵy bizge mańyzdy emes. Bizdiń belgili tulǵalarymyz bar, jerimiz de jetkilikti. Balqantaý desek te suranyp tur, Egindibulaq desek te suranyp tur. Nyǵmet Nurmaquly desek te suranyp tur. Eń bastysy - Qazdaýysty Qazybektiń elinde, ata jurtynda sonyń urpaqtary ómir súrip jatqan jerde aýdandy qaıtadan qalpyna keltirý, tarıhı ádilettilikti qalpyna keltirý mańyzdy. Minekı bul jaǵynan kelgende biz úkimetke qarsy shyǵyp, zańdy buzaıyq dep jatqan eshqandaı jaıymyz joq»
Bizge ne qylsa da «Qazybek bı» aýdanynyń ataýyn qalypqa keltirý emes, bizge aýdandy qalpyna keltirý kerek!
«BILIK ARAMTAMAQ SANAITYN EGINDIBULAQ QARQARALY AÝDANYNYŃ BIýDJETINE 4,5 MLRD TEŃGE KIRIS ÁKELDI»
«Bul jerde bizdiń zańǵa esh qaıshylyǵymyz joq. Al jergilikti bılik eshqandaı da zańǵa súıenip otqan joq. Jalpy dálelsiz «jaýap berý kerek boldy da» jaýap bere saldy. Myna zańdy buzyp otyrsyzdar dep ol kisilerdiń tarapynan naqty jaýap almadyq. Olardyń tek qana «erikterine jibermeımiz degen syrǵytpa jaýabyn aldyq. Bılik "aramtamaq" sanaıtyn Egindibulaq óńiri Qarqaraly aýdanynyń quramynda bolyp turyp, 2020 jyly Qarqaraly aýdanynyń bıýdjetine 4,5 mlrd teńge kiris ákelip, salyq tóledi.
«BIZ ZAŃDY BUZYP OTYRǴAN JOQPYZ, SURANYSYMYZ ORYNDY!»
"Biz barlyǵyn da memlekettik qoldanystaǵy zań aıasynda jasaımyz jáne myna bizde qazirgi qoldanystaǵy Zań boıynsha aýdan qurý úshin osynshama adam bolý kerek, osynshama jer bolý kerek degen talap joq! Sondyqtan da bizdiń suranysymyz - Qazaqstannyń qoldanystaǵy zańynyń búkil aıasyna syıady"
Almagúl JUMADILOVA, jumys tobynyń múshesi, zańger:
"AÝDAN ORTALYǴYN QALYPTASTYRÝ ÚShIN OSYNShAMA ADAM BOLÝY KEREK DEGEN ShART JOQ!"
«Biz alǵan jaýapty negizsiz dep qabyldaımyz. Sebebi, «Qazaqstan Respýblıkasynyń ákimshilik-aýmaqtyq qurylysy týraly Zańynda oblystyq mańyzy aýdan bolý úshin halyqtyń sany nemese aýdannyń terrıtorııasy jaıly naqty kórsetkishter belgilenbegen. Mysaly: Qala statýsy úshin 10 myń adam, aýyl bolý úshin 50 adam eldi meken bolýy kerek degen shart bar. Al Aýdan ortalyǵyn qalyptastyrý úshin osyndaı 10 myń adam halyq sany bolýy kerek, nemese osyndaı aýdan kólemi bolýy kerek degen shart joq!"
Sondyqtan Zańda qarastyrylmaǵannyń bári «bıýrokratıcheskaıa otpıska» retinde qarastyrylady. Biz ol jaýapty qabyldamaımyz! Biz oǵan qanaǵattanbaımyz!
"BUL OBLYS ÁKIMINIŃ ORYNBASARY ShEShETIN MÁSELE EMES!"
"Ákimdik bergen jaýaptyń negizsiz ekenin dáleldep otyrmyz. Qazirgi kúnde Qaraǵandy oblysyna qarasty Abaı aýdanynyń terrıtorııasy burynǵy Egindibulaq aýdanynyń aýmaǵyna qaraǵanda edáýir az. Onyń ózi oblys ákimi orynbasarynyń jaýabyna saı kelmeıtinin dáleldep tur. Bul: "dvoınoı standart". Ekinshiden, bul suraq oblys ákiminiń orynbasyrynyń deńgeıinde sheshiletin másele emes".
Bul másele 20 jyldyń kóleminde qaıta qaıta kóterilip kele jatyr. Talaı hatqa jaýap ta alǵanbyz.
"MYŃDAǴAN HALYQTYŃ ÚNIN BILIK ESTIDI DEGEN ÚMITTEMIZ"
"Qazirgi bıliktiń bizge degen qarym-qatynasy qandaı bolǵanyn bárimiz bilemiz. Qazir endi «Jańa Qazaqstan» degen baǵdarlama qabyldanyp, halyqtyń únin tyńdaıtyn memleket degen konepııa qolǵa alyndy. Qazirgi bılik saıası baǵdarlamaǵa sáıkes bizdi tyńdaıdy degen úmittemiz. Bul memleketti quraıtyn bir aýyl, bir aýdan, bul myńdaǵan halyqtyń úni, ol úndi shyǵarmaý múmkin emes. Aýdandyq máslıhat kezekten tys otyrys shaqyryp, sol jerde durys sheshim qabyldap, sol úndeýdi oblystyq máslıhatqa joldasa, oblystyq máslıhat Prezıdentke joldaıdy. Sonda bul másele sheshiledi".
Serik NÁBIIaNOV, Qoıandy aýylynyń turǵyny, ardager-ustaz:
"EGINDIBULAQ EKONOMIKASY ÓRKENDEGEN AÝDAN BOLǴAN"
"Qoıandy aýylynyń halqy áli kúnge deıin aýdanǵa baramyz deıdi. Qaı aýdan deseńiz – Egindibulaq deıdi. Týǵan jerimiz ystyq, osynda týdym, mektep bitirdim. Balalyq shaǵymyz bolǵan joq. Jastaıymyzdan bilek túrip, eńbekke kiristik. Sol kezderi Egindibulaq ekonomıkasy órkendegen aýdan bolatyn. Qanshama myqty azamattarymyz boldy. Búkil Qazaqstanǵa aty jaıylǵan babamyzdyń qany tamǵan týǵan jeri. Bárimiz de sol babanyń urpaǵymyz ǵoı..."
Aýdanymyzdy bir emes, eki ret japty. Al ol nege áli jabylǵan joq? Qurtylǵan joq?
"HALYQTYŃ SANY, KÓLEMI JETPEIDI DEGEN AQYLǴA SYIMAIDY"
"Óıtkeni, sizder osy jerde taban tirep otyrsyzdar. Týǵan jerdiń qasıeti osynda. Myna jer jibermeı otyr. El erge, er jerge qaraıdy deıdi. Burynnan kóterilip kele jatqan másele – aýdanymyzdy qaıtarýdyń ýaqyty keldi. Qımyldaýymyz kerek! Bul Egindibulaqtan qanshama Soıalıstik eńbek erleri shyqty. Halyqtyń sany, kólemi jetpeıdi degen eshqandaı aqylǵa syımaıdy. Egindibulaqtyń ózin-ózi qamtamasyz etetindeı ekonomıkalyq áleýeti jetkilikti. Mysaly Terekti ken kombınaty jumys jasap tur. Qoıandy halqynyń atynan Egindibulaq aýdany ashylsyn dep talap etemiz".
Erkinbek QORABEKOV, Egindibulaq jastary atynan:
"BÁRIMIZDIŃ ARMAN-TILEGIMIZ BIR, MAQSATYMYZ ANYQ"
"Egindibulaq aýdanyn qaıta ashý máselesinde aqsaqaldardan bastap orta býyn ókilderi men qatar jastardyń da arman-tilegi bir, maqsat anyq. Qazybek bı aýdanyn ashý bastamasyn Egindibulaq jastary atynan biraýyzdan qoldaımyz. Egindibulaqtyń jastary bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp elimiz, jurtymyz degende birigip, ózderiniń kúsh-jigerlerin myna jaqsylyq jolynda jumsaýǵa qashan da ázir!"
1997 jyly aýylymyz jabylyp qalǵan kezde biz balamyz, aýdannyń jabylýy degendi onsha qatty sezine qoıǵan joqpyz...
"AÝYL HALQYNYŃ AZAIýY JANYMYZǴA QATTY BATADY"
"Ózimizdiń ata-anamyzdyń janarynan-aq kóp nárseni sezinýge bolady. Áke-sheshemiz aýdanymyz jabylǵanda ishteı qatty qynjyldy. Ol kezde bala bolyp túsinbesek te, qazir mán-jaıdy túsinip otyrmyz... Aýyldyń taǵdyry osy aýylda turatyn azamattarǵa ǵana qatty batady, aýyldan bir úı kóship bara jatsa qatty qynjylamyz. Sol úı buzylyp qalady aý, kúl-qoqysqa aınalyp ketedi aý dep..."
Aýdannyń jabylýy sebebinen qalaǵa ketýge májbúr bolǵan jastar eger aýdan ashylsa qaıtyp kelýge ázir ekenin sizderge jetkizemiz.
"QAZYBEK BABANYŃ KIM EKENIN DÁLELDEITIN ÝAQYT KELEDI"
"Qazirgi qoǵam mádenıetten quralady, mádenıetti bolsaq, mádenıetti damytsaq, elimizdiń kim ekenin, Qazybek babanyń kim ekenin alda áli dáleldeıtin bolamyz! Sizder jol kórsetseńizder bizder jastar qoldaýǵa ázirmiz. Egindibulaq aýdany ashylsyn!"
Amantaı DÁÝIPBAEV, Egindibulaq aýylynyń turǵyny (burynǵy Egindibulaq selosynyń ákimi):
"EGINDIBULAQ AÝDANYN AShPASAQ, KELER URPAQTYŃ ALDYNDA QARABET BOLAMYZ"
"Biz bul aýdandy jańadan ashaıyn dep jatqan joqpyz. Sol burynǵy aýdanymyzdy qaıtadan qalpyna keltirýimiz kerek, másele osyda jatyr. Eger aýdan qaıta ashylatyn bolsa, bizde aýdan ortalyǵyna tán barlyq ınfraqurylymdar bar. Eki orta mektep, bir balabaqsha, Mádenıet úıi, emhana, kitaphana, sport kesheni, sot, polıııa mekemesi, Kazpochta, mýzeı, t.b. áleýmettik mańyzy bar nysandar bar. Sondyqtan bıýdjetke salmaq salmaımyz. Bul da oblys ákimshiliginiń jaýabynyń negizsizdigin dáleldeıdi. Seń qozǵaldy. Tarıhı ádilettilik ornyna kelýi kerek".
Eger Egindibulaq aýdanyn qaıta ashpasaq, Babamyzdyń atamekenin qaıta jańǵyrpasaq biz aqsaqaldar keler urpaqtyń aldynda qarabet bolamyz. Birlikpen aýdannyń ashylýyna jeteıik.
Gúlbarshyn JUMANBAEVA, Balqantaý aýyldyq okrýginiń turǵyny:
"BALQANTAI AÝYLDYQ OKRÝGÝ AÝDANNYŃ QAITA AShYLǴANYN QALAIDY"
"Komsomol sovhozy Egindibulaq aýdanynyń eń irgeli sharýashylyǵy boldy. Aýylda ton ehy, ton ehy, maı óndirý ehy t.b. áleýmettik nysandar bar. Keıingi kezde qaladan aýylǵa jastar bet buryp, aýyl sharýashylyǵymen aınalysyp jatyr. Aýylda 800-deı turǵyn bar. Balqantaı aýyldyq okrýginiń barlyq adamdary aýdannyń qaıta ashylýyn qoldaımyz".
Jomart OMAROV, Egindibulaq aýylynyń turǵyny:
"DOǴALAŃ AÝYLYNYŃ TURǴYNDARY EGINDIBULAQQA QAITA QOSYLÝDY ARMANDAIDY"
"Elim dep ósken, jerim dep ósken Egindibulaqtyń ul-qyzdary qaıtse de aýdan bolýǵa, «Balqantaý» aýdany bola ma, «Egindibulaq» aýdany bola ma, «Qazybek bı» aýdany bola ma, oǵan bárimiz birdeı at salysýymyz kerek. Bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp qyzmet etýimiz kerek. Men kóp jyldar boıy ómir súrgen Doǵalań aýylynyń turǵyndary Egindibulaqtyń aýdan bolyp ashylǵanyn kútýde jáne olar Egindibulaqqa qaıta qosylýdy armandaıdy".
"EGINDIBULAQ JYLDAN-JYLǴA TOZYP BARA JATYR"
"Jyldan-jylǵa aýyl tozyp bara jatyr. Qazir endi 5 jyldan keıin osy aýylda jumys isteıtin jastarda qalmaıdy, túgel kóship jatyr. Sondyqtan irgemizdi bútindep, bárimiz bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵaryp, halqymyz qosylyp aýdan ashylǵanyn qalaımyz! Qaraǵandy oblysynyń ákimdiginen de ótinip suraımyz! Bizdiń elimiz, jurtymyz osy Egindibulaq aýdany Qazybek bı aýdany bolyp qalsa eken. Halyqtyń basy qosylyp, jan-jaqtaǵy halyq qosylsa eken".
Meniń jasym 83-te... Mynaý kóshede qonaqqa barsaq ta, qulazyǵan úılerdi kórip, ishim ashıdy... Kórkeıip, keremet jap-jaqsy bolyp turǵan Egindibulaq aýdanyn ajyratyp jibergeni durys emes saıasat boldy dep oılaımyn... Sondyqtan biz Qazybek bı aýdanynyń ashylǵanyn qalaımyz.
Súıgen TÓLEÝBAEV, Sharyqty selolyq okrýginiń turǵyny:
"EGINDIBULAQ AÝDAN BOLYP AShYLSA, HALYQ QAITA KÓShIP KELEDI"
"Bizdiń aýylda 1028 adam turady. Terekti kombınatyn qosqanda aýylda 1500 adam bar. Halyq sanynyń ósýi lezde. Erteń Egindibulaq aýdan bolyp ashylsa halyq qaıta kóship keledi. Bolashaqta Shóptikólden taǵy da ken orny ashylmaq. Halyqqa jumys tabylady. Aýylǵa jastar jaǵy kóship kelip jatyr. Bos qalǵan úıler qalypqa keltirilip jatyr. Men ózim halyqpen kóp aralasamyn. Aýyldyq Qoǵamdyq keńestiń múshesimin, mektepte Qamqorshylyq keńestiń tóraǵasymyn. Barlyq halyqtyń pikiri bir. Aýylda Egindibulaq aýdanyn qaıta ashý týraly jınalystar ótkizdik. Jıyn nátıjesinde birde-bir adam qalys qalǵan joq. Birde bireýi qarsy bolǵan joq. Bári de ashylsyn degen nıette".
Meırambek KENJEBEKOV, Mádı aýyldyq okrýginiń burynǵy dırektory:
"SEŃ QOZǴALDY, HALYQTYŃ RÝHY KÓTERILDI"
"Egindibulaqtyń eń shalǵaı jeri Aıryqta men 40 jyldaı turdym. Egindibulaq elge belgili shuraıly meken. Halqymen, azamattyǵymen, mádenıettiligimen, salt-dástúrimen áıgili. Bul eldiń tárbıesi erekshe. Qazaq degen halqynyń boıyna tán barlyq asyl qasıetterdi saqtaǵan. Mysaly Aıryq sovhozy 1975 jyly jylqy sovhoz bolyp ashylǵan. Sonaý Kýrchatovqa deıin jerleri boldy. Áli de kesh emes. Seń qozǵaldy. Halyqtyń rýhy kóterildi. Qalyń qazaqtyń dástúrin saqtap turǵan kıeli mekendi qaıta qalpyna keltirýge úles qosaıyq. Aıryq halqynyń atynan aýdanymyz qaıta ashylýyn qoldaımyz".
Mıras JOLDYBAI, №43 mektep aǵylshyn tili pániniń muǵalimi, jastar atynan:
"AÝDAN BOLYP AShYLSAQ RESPÝBLIKA MOL PAIDA ÁKELEMIZ"
"Erke Egindibulaq halqy kıeli qarashyńyraqqa jınalǵan qaýym qazir aýyl bolyp turǵan eldi mekendi aýdan bolyp ózgertý bastamasyn qoldaımyz! Aýdanymyz ashylsa, eldiń áleýi artyp, ekonomıkamyz qaryshtaıdy! Kezinde ózin-ózi qamtyǵan Qý aýdany, Egindibulaq aýdany 11 okrýgten turyp, barlyq sharýashylyqty damytqany barshamyzǵa belgili. Qazir aýdan bolyp ashylatyn bolsaq, oblystan bólek, Respýblıkaǵa bizdiń paıdamyz tıetini sózsiz!"
Qazirgi tańda úkimetten qoldaý bolyp jatsa, Egindibulaq osy qarqynymen alysqa shabady dep oılaımyn. Sebebi, bizdiń aýdan osy Qaraǵandy oblysyndaǵy ekonomıkasy damyǵan irgeli aýdandardyń biri boldy.
"EGINDIBULAQTA BIZNES AShYP, KÁSIP DÓŃGELETKISI KELETIN JASTAR ÓTE KÓP"
"Jer kólemi, mal sharýshylyǵy, egin sharýashylyǵy jaǵynan bizdiń aýdan barlyq oblysta onyń ishinde respýblıkaǵa da aty shyǵyp otyr. Sondyqtan biz halyq bolyp osyny úkimet tarapyna, el aǵalaryna, ed basshylaryna nıetimizdi bildiremiz. Egindibulaq eger aýdan bolyp ashylsa, bul elde atqarylatyn ıgi ister mol bolady. Sport máselesi, onyń ishinde buqaralyq sport máselesi, sondaı-aq halyqtyń osy jerge údere kóship kelýine men ózim ýáde beremin. Nege deseńiz? Meniń janymda júrgen jastar, respýblıkanyń túkpir-túkpirinde júrgen azamattar eger aýdan ashylsa, osy jerge kóship kelip shaǵyn jáne orta bıznes ashýǵa daıynbyz dep ózderiniń nıetterin bildirip otyr!"
Aıbek ELEÝSIZOV, Qarakól aýyldyq okrýgi turǵyny:
"AÝRÝHANALARǴA QATYNAÝ AIaǴY AÝYR ÁIELDERGE TIPTEN QIYN"
"Burynǵy 200 júz úıden 30-aq úı qaldy. Aýylymyzǵa jastar qaıtyp kelip jatyr. Kezinde ákimshilik satyp jibergen mektepti aýyl halqy bolyp 1 mln 400 myń teńgege qaıta satyp aldyq. Men de Astanada, Qaraǵandyda turdym, soǵan qaramastan Qarakólge kóship keldim. Toq eterin aıtqanda aýyldan shyqqan dáriger de, muǵalim de bar. Egindibulaq basynda hırýrg joq. Ótken joly moınymdy aýyrtyp alyp perevıazkaǵa Qarqaralyǵa baryp júrdim. Shalǵaı jatqan Aıryq, Arqalyq, Shóptikól halqyna janym ashıdy. Ásirese aıaǵy aýyr áıelderge. Sondyqtan da kezek kúttirmeıtin másele, aýyl halqy aýdannyń ashylǵanyn qoldaıdy".
Nurtas SMAǴULOV, jumys tobynyń múshesi, tarıhshy:
"BILIKTIŃ SYLTAÝYN ESTI BERSEK, TAǴY 25 JYLDAN KEIIN KEZDESÝIMIZ ǴAJAP EMES"
"Myna halyqtyń sany bılikke syltaý bolmaýy kerek. Eger dál osyndaı jaýaptar estı bersek, kelesi jyly, 10 jyldan keıin, taǵy da 25 jyldan keıin kezdesip otyratynymyz ǵajap emes. Al 25 jyldan keıin urpaq aýysyp, tarıhı sana ózgerip ketedi. Sondyqtan "temirdi qyzǵan kezinde soq" deıdi. Kim artyq jumys istegisi keledi? Ekinshiden, memlekettiń aqshasy bolmaıdy deıdi. Memleketten bıýdjet ketedi deıdi. Ortasha deńgeıdegi bir ákim osylaı jaýap berip otyr".
"QOǴAMDYQ KEŃES FOTOǴA TÚSE BERMEI, HALYQTYŃ ÚNIN BILIKKE JETKIZSIN!"
"Memlekettiń aqshasy bolmaıdy, tek qana memlekettiń salyqtan jınaǵan myna halyqtyń, myna jerdiń astyndaǵy baılyǵynan jınaǵan aqshasy bolady. Al memlekettik qyzmetker - ol halyqtyń qyzmetshisi. Sondyqtan sheneýnikterdiń myna syrǵytpa sózinen saq bolý kerek! «Qoǵamdyq keńes» degen bar. Olar nemene fotoǵa túsetin Qoǵamdyq keńes pe? Solar osy halyqtyń tilegin, amanatyn joǵaryǵa jetkizsin! Jumys istesin! Feısbýkte eshkim ádemi kórinbesin".
Árkim qolynan ne keledi, qandaı bıligi bar, qandaı quzyrettiligi bar solaı áreket jasaýy kerek!"
Ádilet JAǴYPAR, jumys tobynyń múshesi, tarıhshy:
"QARQARALY AÝDANDYQ MÁSLIHATY QARAǴANDY OBLYSTYQ MÁSLIHATYNA USYNYS JASASYN"
"Meni qýantqany Qarqaraly aýdandyq Máslıhatynyń hatshysy Slıamıden Kamashulynyń qoldaý sózi boldy. Jergilikti aýdandyq máslıhat bizdi qoldap otyr. Bul bizdiń isimiz tómennen joǵary kóterilip otyr degen sóz. Qarqaraly aýdandyq máslıhaty halyqtyń aldynda rasymen de bizdiń bastamamyzdy qoldap otyrǵanyn bildiretin bolsa, Qaraǵandy oblystyq máslıhatyna usynys jasasyn. "Qazybek bı aýdanyn nemese Egindibulaq, Balqantaý aýdanyn ashý jóninde" degen kezekten tys otyrysyn oblystyq máslıhatta ótkizýge usynys bildirsin".
"BIZ KÓP SÓZDEN ShARShAǴAN URPAQPYZ, BIZGE NAQTY IS KEREK"
"Biz sózden sharshaǵan urpaqpyz. Bizge qazir kóp sóz emes, kóp is kerek. Sondyqtan osy iste bizge oblys ákimi de «jaqsy, jaqsy sózder aıtty», jeke qabyldaýynda da, basqa da jerlerde. Sondyqtan bizge qazirgi tańda is kerek, zań aıasynda mine Qarqaraly aýdanynyń maslıhaty bizge kómektesse eken degen nıetimiz bar".
Osy bastamany Qarqaraly aýdandyq Máslıhatynda qarastyrý úshin osy hattamanyń bir pýnkti etip aýdandyq máslıhatqa joldansyn.
Maqsym ALShYNBAI, zańger, Qazybek bıdiń altynshy urpaǵy, Alshynbaı bıdiń nemeresi, Aıryq aýylynyń týmasy:
"EGINDIBULAQ AÝDANY SOQYR SAIaSATTYŃ QURBANY BOLDY"
"Qaraǵandy oblysynda Egindibulaqtaı aýdan bolǵan emes. Aýdandy jabý soqyr saıasattyń qurbany boldy. Qaraǵandynyń basynda Qazybek bı aýdany bolǵandyqtan ekinshi aýdan atymen atalmaýy múmkin. Sondyqtan da Egindibulaq nemese Balqantaý aýdany dep atalǵanymen ortalyǵy Qazybek bı dep atalýy kerek. Biz qoldaımyz!"
Sembek RAMAZANULY, aýyl aqsaqaly, zeınetker:
"QARQARALYDAǴY AÝRÝHANAǴA JETÝDIŃ ÓZI ZARDAP"
«Bizdiń mynaý babamyzdyń atyndaǵy aýdandy erte jaýyp tastady. Halyqqa qıyn, alys jer... Aıryq sovhozynan qalaǵa 400 km... Al biz 400 km jerden qystyń kúni boran, jaýyn-shashynda Qarqaralyǵa jete almaımyz. Sondyqtan bizdiń halqymyz sizderden aýdanymyzdy ashyp berse eken dep tileıdi. Halqymyz alys jerge bara almaıdy, jumystary bitpeıdi, aýdan ashylsa osylardyń bári sheshiletin bolady. Mysaly, myna Qarqaralyǵa dárigerge baratyn bolsa, ol jaqqa avtobýsta júrmeıdi. Bar bolǵany bir-aq reıs júredi. Tańerteń barady da, asyǵys jumysy bitpeıdi de, barlyq sharýa erteńge qalady. Erteńge olardyń jatar jeri joq, qaıta keledi, sóıtip ekinshi ret taǵy barýy kerek. Qanshama qarajaty , qanshama ýaqyty zaıa ketedi. Sondyqtan osynyń bárin eskerseńizder eken.
Jumajan ÁLIMBEKOV, aýyl aqsaqaly, zeınetker:
"QAZYBEK BI BABAMYZDYŃ ARÝAǴYN SYILASA AÝDAN AShYLÝY TIIS"
"Aýdannyń ashylǵanyn qoldaımyz. Halyqqa aýdan ashylǵannan keıin jumys ta tabylady, sebebi kóp adam jumyssyz júr. Solar osy aýylǵa tartylady, jańadan úıler, jol salynsa, sý tartylsa aýdan ashylyp, kqrkeıip keter degen oıdamyz. Mektebimiz, aýrýhanamyz bar, solardyń bárin qaıtadan qalpyna keltirse sonda halyqqa jaıly bolady. Mal sharýashylyǵy da qolǵa alynady, halyq ta kóbeıedi. Biz pensııadamyz. Bizdi qoldasa, aýdan ashylsa, jóndelse, joǵaradaǵylar qoldaý bildirse jaqsy bolady. Qazybek bı babamyzdyń arýaǵyn syılasa ashýǵa bolar edi."
Ómirzaq DÚISENBEK, aýyl turǵyny, Eńbek maıdanynyń ardageri:
"Bala kezimizden bastap osy aýdanda ómir súrip kele jatyrmyz. Bul aýyldyń tarıhyn da burynnan bastap bilemiz. Bul aýdan Sovet ókimeti 1928 jyly ornaǵan kezden bastap aýdan bolyp qurylǵan. 1997 jyldan bastap Qarqaryly óńirine qarady. Ol kezde bizde mynadaı sert berip: "ekonomıkalyq jaǵdaı jaqsarǵannan keıin aýdandy qaıtadan qalpyna keltiremiz", - dep 25 jyl boıy bizdi aldaýmenen keldi. Osy 25 jyldyń ishinde halyqtyń turmys-tirshiligi burynǵy óziniń aýdan bolyp turǵan qurylysyna jete almaı qaldy".
"BIZDIŃ JETISTIGIMIZDEN GÓRI JOǴALTQANYMYZ KÓP..."
"Bizdiń jetistigimizden góri joǵaltqanymyz kóp... Kúlli jumys istep turǵan sharýashylyqtardyń bári kúırep, jekeshelendirý boldy. Jekeshelendirýden eshqandaı paıda kórip otyrǵan joqpyz. Sondyqtan qazirgi jaǵdaıda óndiristi, jumysty órkendetý úshin aýyl sharýashylyǵyn ary qaraı durystap júrgizý úshin memlekettik dárejedegi qarajat bólinip, Egindibulaqty bólek óz aldyna aýdan bolyp órkendetý kerek!
Osy aýdan ashylsa ketip qalǵan adamdardyń jastardyń kópshiligi elge kelýge quúshtar... Sondyqtan aýdan ashylýy bizge zııan emes, qaıta paıda ákeledi.
Ahmadııa SÚLEIMENOV, ardager ustaz, Egindibulaq turǵyny:
"JAŃA QAZAQSTAN" BOLÝ ÚShIN QAZYBEK BI AÝDANY AShYLÝ KEREK!
"1998 jyly aýdannyń jabylýyna baılanysty hat jazdym, meniń hatyma jaýap ýaqyt kelgende ashylady degen bolatyn. Sol ýaqyt mine keldi. Óıtkeni Jańa Qazaqstan ıdeıasyn usynǵan Qasym-Jomart Toqaev uly tulǵalarymyzdy ulyqtap qaıtadan jabylǵan aýdandy ashyp erlik jasaıdy dep senemiz. Jańa Qazaqstan bolǵysy kelse Qazabek bı aýdany ashylý kerek".
Osylaısha, "Alty alashtyń ardaǵy, qara qyldy qaq jarǵan ádil bı, kórnekti qoǵam qaıratkeri, mámileger-dıplomat, Qazaq eliniń uly perzenti qaz daýysty Qazybek bıdiń esimin ózi qonys etken jerinde ulyqtap, 1997 jyly tarap ketken aýdan «Qazybek bı aýdany» degen ataýmen qaıta ashylsa eken" dep Egindibulaq halqy QR Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevqa úlken úmit artady.
Jergilikti turǵyndardyń aıtýynsha, "bul óńir aýylsharýashylyǵyna óte qolaıly aımaq bolyp sanalady. Aýdandy qaıtadan ashý aýylsharýashylyǵynyń damýyna, mal basynyń qaıtadan kóbeıýine jáne egistik jerlerdiń kólemin arttyrýǵa múmkinshilikter berip, elimizdegi azyq-túlik óniminiń qoryn jasaqtaýǵa septigin tıgizedi. Sonymen qatar Balyqtykól, Qarasor kólderinde balyq sharýashylyǵy kásiporyndary ashylady. Bul árıne, aýylǵa jumys kúshin kóbirek tartýdy talap etedi. Qazir Qaraǵandy qalasynyń ózinde turaqty jumysy ne belgili bir ıgergen kásibi joq jastar óte kóp".
"Eger aýdan qaıtadan ashylsa, osy jastardyń týǵan jerine aýyldarǵa qaıtyp oralary anyq. Jastardyń eńbek etýge degen qulshynysy da, qabileti de óte joǵary deńgeıde. Sondyqtan da Qazybek bı aýdany ashylar bolsa, aýdan ekonomıkasy memlekettik bıýdjetten aqsha suramaı-aq, ózin-ózi qarjylandyrady dep senemiz", - deıdi Egindibulaq óńiriniń turǵyndary.
Zarına ÁShIRBEK,
"Adyrna" ulttyq portaly
