ەندى ءۇش كۇننەن كەيىن، 15 ساۋىردە قازاقتىڭ كورنەكتى قالامگەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، مەملەكەتتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولادى. ءبىز، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ «اق جول” فراكتسياسى باستاعان ءبىر توپ دەپۋتاتتار بىلتىر قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆقا ارنايى دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعانبىز.
بيىل 25-26 اقپاندا «اق جول» پارتياسى باسشىلارى، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ازات پەرۋاشەۆ پەن قازىبەك يسا وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە كوشىپ جاتقان جۇرتتىڭ جاعدايىن بىلۋگە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا بارعان ءىس-ساپاردا دا وبلىس اكىمى قۇمار اقساقالوۆپەن كەزدەسكەندە سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا دايىندىق بارىسىن قوزعاعان بولاتىنبىز.
ءبىز بۇگىن ۇكىمەتكە جازعان حاتىمىز بەن جاۋابىن جاريالاپ وتىرمىز.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى
پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ
ورىنباسارى ە.ل.توعجانوۆقا
قۇرمەتتى ەرالى لۇقپانۇلى!
قازاقستان حالقى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىن جانە سول جولداعى العاشقى قادام بولعان 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ 35 جىلدىعىن اتاپ وتەدى. كەزىندە ۇلى ويشىلداردىڭ ءبىرى «وتكەنگە توپىراق شاشساڭ، بولاشاق ساعان تاس اتار» دەگەن ناقىل قالدىرعان ەكەن. ولاي بولسا وسى بۇكىل حالىق بولىپ تويلاعالى وتىرعان مەرەكە قارساڭىندا بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تامىرىنا ءنار بەرگەن، باستاۋىندا تۇرعان تۇلعالارىمىزدى ۇلىقتاپ ەسكە العانىمىز ءجون. ءبىزدىڭ دەپۋتاتتىق ساۋال وسى تاقىرىپتا بولماق.
قازاق حالقىندا قالامىنىڭ قۋاتىمەن، جۇرەگىنىڭ قايراتىمەن ارتىنا وشپەس ءىز قالدىرعان ارداقتى ارىستارىمىز از بولماعان. سولاردىڭ ءبىرى – «وتان» وردەنىنىڭ يەگەرى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆ.
ول كەڭەس وداعى تۇسىندا دۇنيەگە كەلىپ، نەگىزگى شىعارمالارىن سول داۋىردە جازعانى انىق. الايدا، جازۋشىنىڭ ءاربىر ەڭبەگىنەن توتاليتارلىق جۇيەگە دەگەن قارسىلىقتى، ونىڭ قۇيتۇرقى ساياساتىن «ماقتامەن باۋىزداعانداي» اشكەرەلەپ وتىرعانىن انىق بايقاۋعا بولادى.
1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى – قازاق حالقىنىڭ تاۋەلسىزدىك تاڭى الدىنداعى ءدۇر سىلكىنىسى! 1986 جىلدىڭ سوڭى مەن 1987 جىلدىڭ باسىنان باستاپ كوتەرىلىسكە قاتىسقان قازاق جاستارىن جاپپاي جازالاۋ «ناۋقانى» جۇرگىزىلدى. سول تۇستا قايسار جۇرەكتى قازاقتىڭ قوس قالامگەرى سافۋان شايمەردەنوۆ پەن جۇبان مولداعاليەۆ جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسۋشى جاستاردى قورعاپ، قىزىل يمپەريانىڭ قىسپاعىنان تايسالماي، جاڭادان سايلانعان قازاقستان كومپارياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى گ.ن. كولبينگە اشىق قارسى شىعىپ، ازاماتتىق ەرلىك كورسەتتى.
سافۋان شايمەردەنوۆ – تاۋەلسىزدىكتىڭ باستاۋىندا تۇرعان تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرى. جاسىنىڭ جەتپىسكە كەلگەنىنە قاراماي، قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك مارتەبە بەرۋ جولىندا الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارىنان، ونىڭ ىشىندە ءار ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنەن دە قول جيناعانى بەلگىلى.
ايتا كەتكەنىمىز ءجون بولار، 2002 جىلى سافەكەڭنىڭ 80 جىلدىعى قارساڭىندا قازاق سپورتىنىڭ جارىق جۇلدىزى، كسرو-نىڭ 10 دۇركىن جەڭىمپازى، جازۋشىنىڭ ۇلى - سايان شايمەردەنوۆتىڭ كەنەتتەن قايتىس بولۋىنا بايلانىستى اتالماي قالدى. ال 2007 جىلى قازاق ادەبيەتى مەن قوعامىنىڭ قارا نارى ءوزى دۇنيەدەن وزىپ، 85 جىلدىعى تاعىدا ەسكەرۋسىز قالدى.
2022 جىلى ەلى ءۇشىن، وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن قالام تارتىپ قيىندىققا قارسى جۇرگەن قازاق ادەبيەتىنىڭ قارا نارى، دارابوز جازۋشى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ تۋعانىنا 100, ال ومىردەن وزعانىنا 15 جىل تولماق.
قۇرمەتتى ەرالى لۇقپانۇلى!
بىرنەشە بۋىن ۇرپاقتى ادامگەرشىلىك پەن تازالىققا، ۇلتشىلدىق پەن ۇلاعاتتىلىققا تاربيەلەگەن تاماشا تۋىندىلارى مەن تاۋەلسىزدىكتى تۇعىرلى ەتۋ جولىنداعى تەڭدەسسىز ەرلىكتەرىن ەسكە الا وتىرىپ، حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىن رەپۋبليكا دەڭگەيىندە اتاپ ءوتۋ جونىندە شارالار، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تال بەسىگى الماتى، ەگەمەندىگىمىزدىڭ بۇگىنگى دالەلى ەلورداسى نۇر-سۇلتان، پەتروپاۆل قالالارىنىڭ ورتالىق كوشەلەرىنىڭ بىرىنە قايراتكەر-قالامگەر ەسىمىن بەرىپ ءوزى قۇرمەتتى ازاماتى اتانعان قىزىلجار قالاسىندا ەسكەرتكىش جانە جازۋشىنىڭ تاڭدامالى شىعارمالارىنىڭ 5 تومدىعىن باسىپ شىعارۋ جونىندە ءتيىستى مينيسترلىك پەن ۆەدومستۆالارعا قالا، وبلىس اكىمشىلىكتەرىنە تاپسىرما بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز.
بۇل شارالار قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ءوز وتانىنىڭ ادال پەرزەنتى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ ەسىمىن ۇلىقتاۋ ارقىلى بۇگىنگى ۇرپاققا كورسەتكەن ونەگەمىز بولار ەدى.
قۇرمەتپەن، «اق جول» فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرى:
ق. يسا،
ا. پەرۋاشەۆ،
د. ەسپاەۆا،
ا. ابىلداەۆ،
ە. بارلىباەۆ،
ب. دۇيسەمبينوۆ،
س. ەرۋباەۆ،
ا. جۇماباەۆا،
ا. ليننيك،
ە. ومىرعالي،
م. رامانقۇلوۆ،
ع. حامزين
«Nur Otan» فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرى:
ج. ءاشىمجانوۆ، م.تاجماعامبەتوۆا،
ب. بەكجانوۆ
ەندى دەپۋتاتتىق ساۋالىمىزعا ۇكىمەتتەن كەلگەن جاۋاپتى وقىڭىزدار.
جازۋشى مەرەيتويىن جوعارعى دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋ جوسپارلانىپ وتىر
«اق جول» فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرىنە
قۇرمەتتى دەپۋتاتتار!
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى (بۇدان ءارى – مينيسترلىك) سىزدەردىڭ 2022 جىلى حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ جونىندەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ە. توعجانوۆتىڭ اتىنا جازعان حاتتارىڭىزدى مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرگە قاراستىرىپ، كەلەسىنى حابارلايدى.
سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىعى «2021 جىلعى 3 ماۋسىمداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ №164 بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن 2022 جىلعى مەرەيتويلار تىزبەسىنە ەنگىزىلگەن.
اتاۋلى تىزبەگە سايكەس جازۋشىنىڭ مەرەيتويىن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا جوعارعى دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋ جوسپارلانىپ وتىر.
بۇل رەتتە سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا «حالىق ءۇشىن ءومىر مەن شىعارماشىلىق»، «سافۋان شايمەردەنوۆ: تۇلعا جانە مۇرا»، «كوركەم ءسوزدىڭ جۇلدىزى»، «ول حالىق ءۇشىن ءومىر ءسۇردى جانە جاسادى»، «تالانتتىڭ باستاۋى - تۋعان جەر»، «كوركەم ءسوزدىڭ جۇلدىزى»، «تالانت جانە تۇلعا» اتتى ادەبي كەشتەر، «شىنايىلىعى – شىعارمالارىنىڭ ارقاۋى»، «تالانتتىڭ ۇلىلىعى»، «سىرشىل، سىنشىل قالامگەر»، «جازۋشى جايلى ءبىر ۇزىك سىر» كورمەلەر جانە تاعى باسقا دا ءارتۇرلى فورماتتاعى شارالار ۇيىمداستىرۋ جوسپارلانۋدا، سونىمەن قاتار «جاقسىنىڭ اتى ولمەيدى» بيبليوگرافيالىق وقۋ قۇرالى شىعارىلادى.
نۇر-سۇلتان قالاسىندا مەرەيتويعا وراي «قايسار مىنەزدى قالامگەر» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسىن وتكىزۋ جوسپارلانعان.
الماتى قالاسىندا قازاقستان جازۋشىلار وداعىمەن بىرلەسىپ سالتاناتتى كەش پەن ونەر شەبەرلەرىنىڭ كونتسەرتى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى.
سونداي-اق مينيسترلىك تاراپىنان بارلىق وڭىرلەرگە 2022 جىلى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ مەرەيتويىنا ارنالعان ءىس شارالاردى وتكىزۋ جونىندە ۇسىنىس حات جولداندى.
ەلىمىزدىڭ ءۇش ءوڭىرى كوشەلەرىنىڭ بىرىنە جازۋشىنىڭ ەسىمىن بەرۋ ماسەلەسىنە كەلەر بولساق، 2021 جىلى 10 قاراشادا وتكەن نۇر-سۇلتان قالاسى ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا ەلوردامىزدىڭ ءبىر كوشەسىنە سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە قارالىپ، وڭ شەشىمىن تاپتى. قازىرگى ۋاقىتتا لايىقتى كوشەنى انىقتاۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
سونىمەن قاتار 2010 جىلى الماتى قالاسىندا الاتاۋ اۋدانىنىڭ «توميريس» شاعىن اۋدانىنداعى ءبىر كوشەسىنە حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ ەسىمى بەرىلگەندىگىن جانە اعىمداعى جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى پەتروپاۆل قالاسىنىڭ ورتالىق كوشەلەرىنىڭ بىرىنە جازۋشىنىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس قاراستىرىلۋ ۇستىندە ەكەندىگىن اتاپ وتكەن ءجون.
جازۋشىنىڭ تانىمال شىعارمالارىنىڭ بەس تومدىعىن باسىپ شىعارۋ بويىنشا مينيسترلىك باسپا سالاسىندا ۇيلەستىرەتىن 033/108 «ادەبيەتتىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدى تۇرلەرىن ساتىپ الۋ، باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ» رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ 2017 جىلعى 18 شىلدەدەگى
№ 210 بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن، سونداي-اق ارنايى msm.gov.kz جانە kitap-palatasy.kz ينتەرنەت-رەسۋرستارىندا جاريالانعان مەملەكەتتىك كىتاپحانالارعا جانە وزگە دە مەملەكەتتىك ۇيىمدارعا تاراتۋ ءۇشىن قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەتكە مۇلىكتىك قۇقىقتاردى بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە ساتىپ الۋ جانە (نەمەسە) ونى باسىپ شىعارۋ جونىندەگى قاعيدالاردى باسشىلىققا الادى.
بۇل رەتتە ۇيلەستىرۋشى ورگان بولىپ تابىلاتىن قر ۇلتتىق مەملەكەتتىك كىتاپ پالاتاسىنا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان جازۋشىنىڭ 5 تومدىق ەڭبەكتەرىن 2022 جىلى باسىپ شىعارۋ جونىندە ءتيىستى ءوتىنىم كەلىپ تۇسپەگەن.
سونىمەن قاتار جوعارىدا كورسەتىلگەن بيۋدجەتتىك باعدارلاما شەڭبەرىندە جازۋشىنىڭ «قازاقتىڭ 100 رومانى» سەرياسىمەن «ينەش» (2010 ج.) اتتى ەڭبەگى، ءۇش تومدىق (2011ج.) جانە بەس تومدىق (2013 ج.) شىعارمالار جيناعى ارقايسىسى ەكى مىڭ دانادان شىعارىلىپ، رەسپۋبليكا كىتاپحانالارىنا تاراتىلعان بولاتىن.
سونداي-اق بۇگىنگى كۇنى سولتۇستىك قازاقستان وبلىس اكىمدىگى تاراپىنان س.شايمەردەنوۆتىڭ قۇرمەتىنە وراي مونۋمەنتتى ونەر قۇرىلىسىن ورناتۋ جانە جازۋشىنىڭ تاڭداۋلى شىعارمالارىنىڭ بەس تومدىق جيناعىن باسىپ شىعارۋ ماسەلەسىنىڭ قاراستىرىلۋ ۇستىندە ەكەندىگىن قوسا جەتكىزەمىز.
قر مادەنيەت جانە سپورت ۆيتسە-ءمينيسترى نۇرعيسا داۋەشوۆ
حالىق جازۋشىسىنىڭ اتىنا لايىق كوشە بەرىلۋى كەرەك...
ۇكىمەتتىڭ دەپۋتاتتار ساۋالىنا جىبەرگەن جاۋابىنا راحمەت. حاتتا سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا بايلانىستى رەسپۋبليكا بويىنشا اتقارىلار ءىس-شارالار تولىق قامتىلىپتى. حالىق جازۋشىسىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا لايىقتى جوسپارلارمەن تانىسىپ، مارقايىپ قالدىق.
دەگەنمەن، ايتا كەتەتىن ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلە بار ەكەنىن جاسىرمايمىز.
جاۋاپ حاتتا 2010 جىلى الماتى قالاسىندا الاتاۋ اۋدانىنىڭ «توميريس» شاعىن اۋدانىنداعى ءبىر كوشەسىنە حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ ەسىمى بەرىلگەندىگىن تىلگە تيەك ەتەدى.
ءبىزدىڭ ايتارىمىز، سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ اتى كەزىندە الماتىنىڭ سولتۇستىك شەت جاعىنداعى «باراحولكا» اتالاتىن «زاريا ۆوستوكا» اۋىلىنداعى قيقى-جيقى قىسقا كوشەلەردىڭ بىرىنە بەرىلگەن ەدى. قايسار قالامگەر-قايراتكەر، ساڭلاق جازۋشى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ كوشەسى اتىنا لايىق ەمەس، بار بولعانى 200 قادامداي عانا بولاتىن قىپ-قىسقا سۇرىقسىز كوشە... قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى عافۋ قايىربەكوۆ «سورايعان سولتۇستىكتىڭ قاراعايى» دەپ، تۋرا تاۋىپ جىرلاعانداي، بۇل قىسقا كوشە سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ ويى تۇگىلى، بويىنا دا لايىق ەمەس...
سول كەزدە بۇل كوشەنى حالىق جازۋشىسىنىڭ اتىنا بەرۋگە جازۋشىنىڭ جارى باعدات اپامىز دا، ۇلى، بەلگىلى جۋرناليست سايىن شايمەردەن دە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولعان ەدى... بىراق، سوعان قاراماي بەرىلىپ كەتكەن بولاتىن... باعدات اپاي جارى – حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ اتىنا لايىق كوشەسىن كورە الماعان كۇيى بىلتىر 95 جاسىندا قايتىس بولدى...
سول قاتەلىكتى جوندەيتىن كەز ەندى كەلىپ تۇر – بيىل سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىعى!
وسى جەردە ايتا كەتۋ كەرەك، قازاقتىڭ تارلان تۇلعالارىنىڭ كوبىسى وسىنداي قالا شەتىندە، قىسقا كوشەلەردە. بۇدان بۇرىن الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ ءار قالاداعى اتىنا ساي ەمەس كوشەلەرى تۋرالى دا ماسەلە كوتەرگەن ەدىك. الماتىدا ەكى كۇن عانا بۇرىن كەڭسايدان ءتۇسىپ كەلە جاتىپ قىردان قالاعا كىرە بەرىستەگى 50 قادامعا جەتەر-جەتپەس قۋىس كوشەنىڭ قازاق كوسەمى، تۇران تۇلعاسىنا اينالعان مۇزبالاق مۇستافا شوقايدىڭ اتىندا ەكەنىن كورىپ كوزىمىز شارالى، كوڭىلىمىز نالالى بولىپ قايتتىق...
ۇلت ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ اتتارىن جاڭا ءداۋىر باستالعاندا جاڭا كوشەلەرگە اۋىستىرۋ كەرەك.
ايتپاقشى، ەلوردامىز نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ونوماستيكالىق كوميسسياسى سافۋان شايمەردەنوۆكە كوشە اتىن بەرۋگە شەشىم قابىلداعانى جازىلعان جاۋاپتا. ەندى، تاعى دا، استانانىڭ ادام اياعى باسا بەرمەيتىن الىس شەتىنە ەمەس، حالىق جازۋشىسىنىڭ اتىنا ساي كوشە بەرىلۋدى قالايمىز. بۇل ەندى نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمدىگى قىزمەتكەرلەرىنە سىن بولاتىن جاعداي.
قورىتا ايتارىمىز، ەلدىڭ ءسۇيىپ وقيتىن قالامگەرى، ۇلتتىڭ ءتىلىن، مۇددەسىن قورعاۋدا قالامىن قارۋعا اينالدىرعان قايراتكەرى، جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە جاستاردى قورعاپ، جالاڭ كەۋدەسىن وققا توسقان قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ 100 جىلدىعىن ەل بولىپ لايىقتى تويلاپ، ەسىمىن ۇلىقتاي بىلەيىك!
قازىبەك يسا،
اقىن، قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى
