"كەشەگى ءۇش وڭىرمەن قاتار تورعاي وبلىسىنىڭ قايتا قۇرىلماي قالعانىن كەيبىرەۋلەر ونداعى حالىق سانىنىڭ ازدىعىمەن بايلانىستىرعىسى كەلىپتى. نە دەگەن بىلگىش دەسەڭشى! وۋ، 1970 جىلى قۇرىلىپ، 1988 جىلى جابىلىپ قالعانداعى ءارىسىن ايتپاعاندا، قايتا قۇرىلعان 1990 جىلى تورعاي وبلىسىنىڭ قۇرامىنا 1 وبلىستىق باعىنىستاعى قالا (ارقالىق) جانە 9 اۋدان كىرگەن! ال قازىر ونىڭ ىرگەسىندە قايتا قۇرىلىپ جاتقان ۇلىتاۋ وبلىسىنا جەزقازعان وبلىسى كەزىندە 4 وبلىستىق باعىنىستاعى قالا جانە 7 اۋدان كىردى. اسا ايىرماشىلىق جوق.
جىكتەپ ايتقاندا، ارقالىق قالاسى، امانگەلدى، ارقالىق، دەرجاۆين، جانگەلدين، ەسىل، جاقسى، جاڭادالا (تاستى-تالدى), قيما، وكتيابر اۋداندارى بويىنشا وبلىس قۇرامىندا 295 مىڭنان استام حالىق بولعان.
مۇمكىن الگى بىلگىشتەر تورعاي دەگەندى قازىرگى ارقالىق قالاسى نەمەسە جانگەلدين اۋدانى دەپ ويلايتىن شىعار. بىلمەسە ايتايىق، اقتوبە، قوستاناي، كوكشەتاۋ، اقمولا، قازىرگى ۇلىتاۋ وبلىستارىمەن شەكتەسىپ جاتقان تورعاي دەگەن الىپ دالانىڭ جالپى اۋدانى – 111,9 مىڭ شارشى شاقىرىم! از با؟
ءيا، 1997 جىلى ول جەرلەر قوستاناي، اقمولا وبلىستارىنا ءبولىنىپ بەرىلگەنىن بىلەمىز. سودان كەيىن عوي، «تورعايدىڭ حالىق سانى از» دەپ وتىرعاندارىڭ! ال ەگەر وبلىستى قايتا اشاتىن بولسا، سول اۋماعىن قوسا قايتارىپ، ءوڭىردىڭ تامىرىنا قان جۇگىرتۋگە بولماي ما؟ كەزىندەگى ءوندىرىس وشاقتارىن قايتا جاڭعىرتىپ، جاڭاسىن اشىپ، جۇرتتى جۇمىسپەن قامتىسا، 90-جىلدارداعى توقىراۋ سالدارىنان جان-جاققا ۇدەرە كوشكەن حالىق تۋعان جەرىنە تۋىن تىكپەس پە ەدى؟
استانادا تاس لاقتىرساڭ، تورعايلىقتاردىڭ باسىنا تيەدى. وبلىسى جابىلعان سوڭ تۇرمىسى وڭالماي قالعان ولاردىڭ دەنى ساياجاي، «ۆرەميانكا»، جاتاقحانا جالداپ، كوبىنە قۇرىلىس سالاسىندا ءجۇر. بۇل جەردىڭ قازاقىلانۋى دا ءارى-بەرىدەن سوڭ الدىمەن سول تورعايلىقتاردىڭ ارقاسى!
«قوستانايدى قازاقىلاندىرۋ ءۇشىن تورعاي، وسكەمەندى قازاقىلاندىرۋ ءۇشىن سەمەي، قاراعاندىنى قازاقىلاندىرۋ ءۇشىن جەزقازعان وبلىسىن جاپتى» دەيدى. ال وسى 30 جىلدا سول وبلىس ورتالىقتارى مەملەكەتتىك تىلدە مۇدىرمەستەن سايراپ كەتتى مە؟ كەرىسىنشە، جابىلعان 3 وبلىستىڭ قازاعى كوپتەپ شوعىرلانعان حالقى نەگىزىنەن استانا مەن الماتىدا، سوسىن باتىس وڭىرلەرىندەگى ۆاحتادا ءجۇر. قوستاناي، وسكەمەن، قاراعاندىدا ەمەس! ول ءۇش قالا سول بايىرعى ءورىستىلدى ورتا قالىپتاستىرعان قالپىندا ءالى.
وسى ورايدا «تورعايدى ءبولىپ الىپ، قوستانايدى شەتتەتۋ – قاۋىپتى» دەگەن پىكىرگە كەلسەك، قازاقستان-رەسەي اراسىنداعى 7,5 مىڭ شاقىرىمنان استام شەكارانىڭ شەتىندە وزىنشە ءبىر-ءبىر وبلىس بولىپ سقو، پاۆلودار، كەيىنگى اباي وبلىسى دا تۇر. دەمەك ونداي فوبياعا ەلتىپ، ءوز كولەڭكەمىزدەن ءوزىمىز قورقا بەرۋدىڭ قاجەتى جوق.
«تورعايدا ءوز بەتىنشە كۇنكورەتىندەي نە بار؟» دەرسىز... تابيعي ءتۇستى مەتالدارىن، التىن قورىن ايتپاعاندا، التىن استىعىنىڭ نانىن جەپ وتىرسىز عوي! قازاق ۇعىمىندا ناننىڭ كيەسى بار..."
