"Keshegi úsh óńirmen qatar Torǵaı oblysynyń qaıta qurylmaı qalǵanyn keıbireýler ondaǵy halyq sanynyń azdyǵymen baılanystyrǵysy kelipti. Ne degen bilgish deseńshi! Oý, 1970 jyly qurylyp, 1988 jyly jabylyp qalǵandaǵy árisin aıtpaǵanda, qaıta qurylǵan 1990 jyly Torǵaı oblysynyń quramyna 1 oblystyq baǵynystaǵy qala (Arqalyq) jáne 9 aýdan kirgen! Al qazir onyń irgesinde qaıta qurylyp jatqan Ulytaý oblysyna Jezqazǵan oblysy kezinde 4 oblystyq baǵynystaǵy qala jáne 7 aýdan kirdi. Asa aıyrmashylyq joq.
Jiktep aıtqanda, Arqalyq qalasy, Amangeldi, Arqalyq, Derjavın, Jangeldın, Esil, Jaqsy, Jańadala (Tasty-Taldy), Qıma, Oktıabr aýdandary boıynsha oblys quramynda 295 myńnan astam halyq bolǵan.
Múmkin álgi bilgishter Torǵaı degendi qazirgi Arqalyq qalasy nemese Jangeldın aýdany dep oılaıtyn shyǵar. Bilmese aıtaıyq, Aqtóbe, Qostanaı, Kókshetaý, Aqmola, qazirgi Ulytaý oblystarymen shektesip jatqan Torǵaı degen alyp dalanyń jalpy aýdany – 111,9 myń sharshy shaqyrym! Az ba?
Iá, 1997 jyly ol jerler Qostanaı, Aqmola oblystaryna bólinip berilgenin bilemiz. Sodan keıin ǵoı, «Torǵaıdyń halyq sany az» dep otyrǵandaryń! Al eger oblysty qaıta ashatyn bolsa, sol aýmaǵyn qosa qaıtaryp, óńirdiń tamyryna qan júgirtýge bolmaı ma? Kezindegi óndiris oshaqtaryn qaıta jańǵyrtyp, jańasyn ashyp, jurtty jumyspen qamtysa, 90-jyldardaǵy toqyraý saldarynan jan-jaqqa údere kóshken halyq týǵan jerine týyn tikpes pe edi?
Astanada tas laqtyrsań, torǵaılyqtardyń basyna tıedi. Oblysy jabylǵan soń turmysy ońalmaı qalǵan olardyń deni saıajaı, «vremıanka», jataqhana jaldap, kóbine qurylys salasynda júr. Bul jerdiń qazaqylanýy da ári-beriden soń aldymen sol torǵaılyqtardyń arqasy!
«Qostanaıdy qazaqylandyrý úshin Torǵaı, Óskemendi qazaqylandyrý úshin Semeı, Qaraǵandyny qazaqylandyrý úshin Jezqazǵan oblysyn japty» deıdi. Al osy 30 jylda sol oblys ortalyqtary memlekettik tilde múdirmesten saırap ketti me? Kerisinshe, jabylǵan 3 oblystyń qazaǵy kóptep shoǵyrlanǵan halqy negizinen astana men Almatyda, sosyn batys óńirlerindegi vahtada júr. Qostanaı, Óskemen, Qaraǵandyda emes! Ol úsh qala sol baıyrǵy orystildi orta qalyptastyrǵan qalpynda áli.
Osy oraıda «Torǵaıdy bólip alyp, Qostanaıdy shettetý – qaýipti» degen pikirge kelsek, Qazaqstan-Reseı arasyndaǵy 7,5 myń shaqyrymnan astam shekaranyń shetinde ózinshe bir-bir oblys bolyp SQO, Pavlodar, keıingi Abaı oblysy da tur. Demek ondaı fobııaǵa eltip, óz kóleńkemizden ózimiz qorqa berýdiń qajeti joq.
«Torǵaıda óz betinshe kúnkóretindeı ne bar?» dersiz... Tabıǵı tústi metaldaryn, altyn qoryn aıtpaǵanda, altyn astyǵynyń nanyn jep otyrsyz ǵoı! Qazaq uǵymynda nannyń kıesi bar..."
