لوندوندا ورنالاسقان جۋرناليستيكا تەرگەۋ بيۋروسى (TBIJ) جۋرناليستەرىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۇلىبريتانياداعى 8 ميلليارد دوللارعا جۋىق اكتيۆتەردى باسقارعان سحەماسى اشىلدى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
«2019 جىلعا دەيىن بيلىكتە بولعان اتىشۋلى اۆتوكرات نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باقىلاۋىنداعى قورلار Jusan Technologies ارقىلى 7,8 ميلليارد دوللارلىق اكتيۆتەردى باسقاردى. فيرمانىڭ ەنشىلەس كومپانيالارىنىڭ ءبىرى قازاقستاندىق بانك مەملەكەتتەن ميللياردتاعان دوللارلىق كومەك الىپ، ءوزىنىڭ باس كومپانياسىنا ديۆيدەندتەر تولەۋدى جالعاستىردى. ول ۇلىبريتانيادا تىركەلگەن، وندا ءبىر عانا قىزمەتكەرى بار. 2021 جىلدىڭ قازان ايىنداعى قۇجاتتار Jusan Technologies كومپانياسىنىڭ بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنىڭ ء(باا) باسقارۋشى وتباسىمەن جاقسى بايلانىسى بار قازاقستاندىق ەليتا مەن بيزنەستىڭ جەكە مۇددەلەرى بار ۇلكەن كورپوراتيۆتىك سحەمانىڭ ورتالىعىندا تۇرعانىن كورسەتتى»، - دەلىنگەن TBIJ ەسەبىندە.
اتاپ وتكەندەي، اكتيۆتەر «قازاقستان، ليۋكسەمبۋرگ، ءباا، ۇلىبريتانيا جانە اقش-تا شاشىراڭقى ورنالاسقان ونداعان كاسىپورىندار ارقىلى» باقىلانادى.
تەرگەۋشىلەر لەيبوريست-دەپۋتات دەيم مارگارەت حودج جۋىردا پارلامەنتتە نازارباەۆ قايىرىمدىلىق قورلارىن Jusan Technologies-كە تيەسىلى بىرقاتار اكتيۆتەردى «جاسىرىن باقىلاۋعا» پايدالانعانىن ايتقانىن ەسكە الدى. ول ۇلىبريتانيانىڭ كۇماندى بايلىققا كوز جۇمىپ وتىرعانىن ايتىپ، نازارباەۆ رەجيمى تۇسىندا قازاق ەليتاسىنىڭ ءبىرازى "جالماۋىز كاپيتاليزم" ارقىلى بايىعانىن العا تارتتى.
«Jusan Technologies-ءتى ءۇش ءبىلىم بەرۋ قورى، ونىڭ ىشىندە نازارباەۆ قورى باقىلاعان. نازارباەۆ قاراجاتتى قاداعالاپ وتىردى. لوندونداعى نازارباەۆ قورىنىڭ زاڭگەرلەرى بويس شيللەر فلەكسنەر 2021 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن كومپانيانىڭ مەنشىگى اقش-تىڭ كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمىنا قايىرىمدىلىق كومەك رەتىندە بەرىلگەنىن ايتتى. «نۋ ۇرپاقتارى» قورىنىڭ پرەزيدەنتى – 2013-2016 جىلدار ارالىعىندا نازارباەۆ قورىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى جانە ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى بولعان اسلان ءسارىنجىپوۆ»، - دەلىنگەن حابارلامادا.
بويس شيللەر فلەكسنەر تارتىلعان تۇلعالار مەن ۇيىمدار نازارباەۆقا تاۋەلسىز جانە كاسىپورىننىڭ ماقساتى قازاقستانداعى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىن جانە باسقا دا ءبىلىم بەرۋ جوبالارىن قارجىلاندىرۋ ەكەنىن ايتتى.
«بويەس شيللەردىڭ ايتۋىنشا، مەنشىك يەسى اۋىسقانعا دەيىن نازارباەۆ كومپانيادان جەكە پايدا كورمەگەن، ويتكەنى ول قوردى باسقارعانىمەن، ونىڭ جارعىسىندا ونىڭ اكتيۆتەرىن جەكە پايداسىنا پايدالانۋعا تىيىم سالىنعان. Jusan Technologies كومپانياسىنىڭ 2021 جىلدىڭ قازان ايىندا بەرگەن سوڭعى ەسەپتەرى نەگىزىنەن قازاقستانداعى بانك، تەلەكوممۋنيكاتسيا جانە بولشەك ساۋدا بيزنەسىنە تيەسىلى 3 ميلليارد دوللاردان استام قولما-قول اقشانى قوسا العاندا، جالپى اكتيۆتەردە 7,8 ميلليارد دوللاردى كورسەتتى. ەسەپتەر 2020 جىلعا 1,6 ميلليارد دوللار تازا اكتيۆتەر مەن 550 ميلليون دوللاردان استام تازا كىرىستى اشتى»، - دەپ اتاپ ءوتتى تەرگەۋشىلەر.
ولاردىڭ پىكىرىنشە، نازارباەۆتىڭ بىرنەشە ەسكى سەرىكتەرى دامىپ كەلە جاتقان بيزنەس يمپەرياسىمەن بايلانىسى بولعان.
«2015 جىلعا دەيىن نازارباەۆ تۇسىندا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى جانە پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى قىزمەتىن اتقارعان ەربول ورىنباەۆ «Jusan Technologies» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى بولعان جانە 4,6 پايىز اكتسياعا يە بولعان. ول سونداي-اق قازاقستانداعى ەڭ ءىرى بانكتەردىڭ ءبىرى جانە كومپانيانىڭ ەڭ قۇندى بيزنەسى بولىپ تابىلاتىن First Heartland Jusan Bank باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن دە اتقارعان. نازارباەۆتىڭ جيەنىنىڭ قىزىنا ۇيلەنگەن وليگارح، ءوز كەزەگىندە نازارباەۆ تۇسىندا قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ باسشىسى بولعان عالىمجان ەسەنوۆ First Heartland Jusan Bank-ءتىڭ 20 پايىزدىق ۇلەسىنە يە»، - دەپ تولىقتىردى اۆتورلار.
«2017 جىلدان بەرى ءبىز نازارباەۆتار اۋلەتىنىڭ بيلىگى كەزىندە قازاقستاندىق بانك سەكتورىنىڭ تۇك ۇيالماستان جاسالعان كونسوليداتسياسىن بايقادىق»، - دەدى كەيت ماللينسون، Chatham House ەۋرازيا جانە رەسەي بويىنشا مامانى.
TBIJ حابارلاۋىنشا، Jusan Technologies-پەن بايلانىسى بار تاعى ءبىر تانىمال تۇلعا - ءباا پرەزيدەنتىنىڭ تۋعان اعاسى جانە ەلدىڭ نەگىزىن قالاۋشىنىڭ ۇلى شەيح تاحنۋن بەن زايد ءال ناحايان.
«باسقا كومپانيالاردىڭ اراسىندا شەيح تاحنۋن وتكەن جىلى QAZ42 دەپ اتالاتىن ينۆەستيتسيالىق كولىك ارقىلى Jusan Technologies-ءتىڭ 3% ۇلەسىنە يە بولعان جاساندى ينتەللەكت بيزنەسى Group 42-ءنى باسقارادى. ول سونداي-اق ءباا-دەگى ەڭ بەدەلدى شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىرى، ەلدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسشىسى قىزمەتىن اتقارادى. 42 توبى تۇسىنىكتەمە بەرۋ تۋرالى وتىنىشتەرگە جاۋاپ بەرمەدى»، - دەلىنگەن حابارلامادا.
«نازارباەۆتىڭ قورىندا جينالعان وراسان بايلىق كوپ جاعدايدا قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قاراجاتىنا تاۋەلدى بولدى» دەلىنگەن.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
