Memlekettik qaryzdy jumsaý eki trıllıon teńgeden asyp tústi

2595
Adyrna.kz Telegram

Memlekettik qaryzǵa qyzmet kórsetý jáne óteý quny 2 trıllıon teńgeden asty. Shoǵyrlandyrylǵan bıýdjettiń jalpy túsimderi (barlyq deńgeıdegi bıýdjetter jıyntyǵy) 23%-ǵa ósti, dep habarlaıdy "Adyrna" tilshisi. 

Qazaqstan qarjygerler qaýymdastyǵynyń taldaý ortalyǵynyń málimetinshe, energııa naryǵyndaǵy rekordtyq baǵalar men eldegi joǵary ekonomıkalyq belsendilik aıasynda (JIÓ 3,4%-ǵa ósti) jıyntyq bıýdjettegi (JB) salyq túsimderi aıtarlyqtaı ósti.

2021 jyldyń qańtar-qyrkúıek aılarynda 9,0 trıllıon teńge (₸) salyq jınaldy, bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 31%-ǵa nemese  2,1 trln-ǵa artyq. JB-nyń jalpy kirisi  10,6 trln ₸ (+ 23%) qurady.

Bul rette salyq túsimderiniń absolıýtti túrde de, salystyrmaly túrde de eń kóp ósýi respýblıkalyq bıýdjette belgilendi.

Máselen, aǵymdaǵy jyldyń úsh toqsanynda salyq jınaý boıynsha jyldyq jospar 76 paıyzǵa oryndaldy (jyl sońyna deıin 12,0 trln.₸ salyq jınaý josparlanýda). Ótken jyldyń sáıkes kezeńinde bul kórsetkish 69 paıyzdy quraǵan.

Sonymen qatar, JB shyǵystary 10,4%-ǵa nemese ₸ 1,3 trln – ₸ 14,2 trln-ǵa deıin ósti, bul kiris bóliginen 34%-ǵa nemese ₸ 3,6 trln. kóp.

Zertteý nátıjesi kórsetkendeı, bul ósimniń jartysynan kóbi (51% nemese  677 mlrd ₸) qyzmet kórsetý jáne qaryzdy óteý shyǵyndaryna keledi. Osy baptar boıynsha jalpy shyǵyndar 2,0 trıllıonnan ₸ asty, bul barlyq JB shyǵyndarynyń 14% quraıdy. Salystyrý úshin, ótken jyly bul kórsetkish  1,3 trıllıon ₸ nemese barlyq JB shyǵyndarynyń 10%-yn qurady.

Bıýdjet tapshylyǵyn qarjylandyrýdy tartý jospary 76 paıyzǵa oryndaldy. Olar 3,9 trln ₸ tartýdyń jyldyq josparymen 2,9 trln ₸ nesıe tartty.

Bul rette Ulttyq qordan respýblıkalyq bıýdjetke aýdarylǵan transfertterdiń kólemi aǵymdaǵy jylǵa josparlanǵan  4,6 trıllıonnyń ₸ 3,4 trıllıonyn ₸ qurady. Esterińizge sala keteıik, 2020 jyly transfertter kólemi  4,8 trln.₸ quraǵan bolatyn.

Energııaǵa rekordtyq baǵalar men ekonomıkalyq belsendiliktiń tez qalpyna kelýine baılanysty eldegi salyq túsimderi aıtarlyqtaı ósti, dep qorytyndylady AFK.

«Bul bir jaǵynan, bıýdjettik zańnamada 2023 jyldan bastap kontrıkldik fıskaldyq erejeni engizýdi josparlaǵanda bıýdjet kiristeriniń Ulttyq qordan túsetin túsimderge táýeldiligin azaıtady, sondaı-aq boryshtyq júktemeni odan ári arttyrý qajettiligin álsiretedi», - delingen AFK saıtynda.

Olar sondaı-aq S&P boljamy boıynsha munaıdyń ortasha baǵasy barreline 75 dollardy quraıtyn bolsa, kelesi jyly JB balansy profııtpen oryndalýy múmkin ekenin qosty.

– Ekinshi jaǵynan, túsimderdiń kúrt ósýi bıýdjet kiristeriniń ózgeristerge joǵary yqtımaldyǵyn saqtaı otyryp, bıýdjet tártibine jáne memlekettiń ekonomıkadaǵy joǵary úlesin (2026 jylǵa qaraı 14%-ǵa deıin) tómendetý josparlarynyń oryndalýyna keri áserin tıgizýi múmkin, - deıdi taldaýshy ortalyq.

Memlekettik qaryz JIÓ-niń 29%-yna deıin ósti (2022 jyldyń basyna boljam – 31%), al oǵan qyzmet kórsetý quny JB barlyq shyǵystarynyń 14%-yna deıin ósti (bir jyl buryn 10% bolatyn). Osynyń aıasynda 22-26 jyldarǵa arnalǵan áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń aǵymdaǵy boljamynda memlekettik qaryzdyń shekti shegi eki esege jýyq – JIÓ-niń 50% deıin ulǵaıtyldy.

Kiris bóliginen aıtarlyqtaı asyp túsetin bıýdjet shyǵystarynyń joǵary bolýyna qaramastan, olar nesıelerdi tartý esebinen azdap aýytqydy. Qaryz aýyrtpalyǵynyń deńgeıi men qyzmet kórsetý jáne qaryzdy óteý quny aspandap tur.

Bıýdjet shyǵystaryn basqarý, boljaý jáne memlekettik qaryz deńgeıi makroekonomıkalyq jaǵdaılardyń turaqtylyǵy, onyń ishinde ınflıaııalyq proester, ekonomıkada uzaq merzimdi paıyzdyq mólsherlemelerdi qalyptastyrý, sondaı-aq eldiń táýekeldik premıými - táýelsiz reıtıngter úshin mańyzdy.

Ulttyq banktiń málimetinshe, 2021 jyldyń 1 qańtarynda memlekettiń qaryzy $15,2 mlrd. ₸ qurady. Salystyrý úshin: 2016 jyldyń 1 qańtarynda - $12,2 mlrd. bolǵan. Barlyǵy: bes jylda 24,6%-ǵa ósti.
Eldiń syrtqy qaryzy bes jyl ishinde 6,4 paıyzǵa nemese 9,8 mıllıard dollarǵa artyp, 163,3 mıllıard dollardan asty.

Kelesi elder aldyndaǵy mindettemelerdiń eń úlken ósý kórsetkishi:

Bermýd araldary – 13,3 ese (10,1 mlrd dollarǵa deıin);
Reseı – 33%-ǵa (9,2 mlrd dollarǵa deıin);
Franııa – 3,5%-ǵa (11,7 mlrd dollarǵa deıin);
AQSh – 3,2%-ǵa (12,9 mlrd dollarǵa deıin);
Nıderlandy – 1,8%-ǵa (44,1 mlrd dollarǵa deıin).
Qazaqstan Qytaı aldyndaǵy qaryzyn – 23,8%-ǵa, Gonkong – 19,2%-ǵa jáne Ulybrıtanııaǵa – 6%-ǵa qysqartty.

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler