Memlekettık qaryzǧa qyzmet körsetu jäne öteu qūny 2 trillion teŋgeden asty. Şoǧyrlandyrylǧan biudjettıŋ jalpy tüsımderı (barlyq deŋgeidegı biudjetter jiyntyǧy) 23%-ǧa östı, dep habarlaidy "Adyrna" tılşısı.
Qazaqstan qarjygerler qauymdastyǧynyŋ taldau ortalyǧynyŋ mälımetınşe, energiia naryǧyndaǧy rekordtyq baǧalar men eldegı joǧary ekonomikalyq belsendılık aiasynda (JIÖ 3,4%-ǧa östı) jiyntyq biudjettegı (JB) salyq tüsımderı aitarlyqtai östı.
2021 jyldyŋ qaŋtar-qyrküiek ailarynda 9,0 trillion teŋge (₸) salyq jinaldy, būl ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 31%-ǧa nemese 2,1 trln-ǧa artyq. JB-nyŋ jalpy kırısı 10,6 trln ₸ (+ 23%) qūrady.
Būl rette salyq tüsımderınıŋ absoliuttı türde de, salystyrmaly türde de eŋ köp ösuı respublikalyq biudjette belgılendı.
Mäselen, aǧymdaǧy jyldyŋ üş toqsanynda salyq jinau boiynşa jyldyq jospar 76 paiyzǧa oryndaldy (jyl soŋyna deiın 12,0 trln.₸ salyq jinau josparlanuda). Ötken jyldyŋ säikes kezeŋınde būl körsetkış 69 paiyzdy qūraǧan.
Sonymen qatar, JB şyǧystary 10,4%-ǧa nemese ₸ 1,3 trln – ₸ 14,2 trln-ǧa deiın östı, būl kırıs bölıgınen 34%-ǧa nemese ₸ 3,6 trln. köp.
Zertteu nätijesı körsetkendei, būl ösımnıŋ jartysynan köbı (51% nemese 677 mlrd ₸) qyzmet körsetu jäne qaryzdy öteu şyǧyndaryna keledı. Osy baptar boiynşa jalpy şyǧyndar 2,0 trillionnan ₸ asty, būl barlyq JB şyǧyndarynyŋ 14% qūraidy. Salystyru üşın, ötken jyly būl körsetkış 1,3 trillion ₸ nemese barlyq JB şyǧyndarynyŋ 10%-yn qūrady.
Biudjet tapşylyǧyn qarjylandyrudy tartu jospary 76 paiyzǧa oryndaldy. Olar 3,9 trln ₸ tartudyŋ jyldyq josparymen 2,9 trln ₸ nesie tartty.
Būl rette Ūlttyq qordan respublikalyq biudjetke audarylǧan transfertterdıŋ kölemı aǧymdaǧy jylǧa josparlanǧan 4,6 trillionnyŋ ₸ 3,4 trillionyn ₸ qūrady. Esterıŋızge sala keteiık, 2020 jyly transfertter kölemı 4,8 trln.₸ qūraǧan bolatyn.
Energiiaǧa rekordtyq baǧalar men ekonomikalyq belsendılıktıŋ tez qalpyna keluıne bailanysty eldegı salyq tüsımderı aitarlyqtai östı, dep qorytyndylady AFK.
«Būl bır jaǧynan, biudjettık zaŋnamada 2023 jyldan bastap kontrsikldık fiskaldyq erejenı engızudı josparlaǧanda biudjet kırısterınıŋ Ūlttyq qordan tüsetın tüsımderge täueldılıgın azaitady, sondai-aq boryştyq jüktemenı odan ärı arttyru qajettılıgın älsıretedı», - delıngen AFK saitynda.Olar sondai-aq S&P boljamy boiynşa mūnaidyŋ ortaşa baǧasy barrelıne 75 dollardy qūraityn bolsa, kelesı jyly JB balansy profisitpen oryndaluy mümkın ekenın qosty.
– Ekınşı jaǧynan, tüsımderdıŋ kürt ösuı biudjet kırısterınıŋ özgerısterge joǧary yqtimaldyǧyn saqtai otyryp, biudjet tärtıbıne jäne memlekettıŋ ekonomikadaǧy joǧary ülesın (2026 jylǧa qarai 14%-ǧa deiın) tömendetu josparlarynyŋ oryndaluyna kerı äserın tigızuı mümkın, - deidı taldauşy ortalyq.Memlekettık qaryz JIÖ-nıŋ 29%-yna deiın östı (2022 jyldyŋ basyna boljam – 31%), al oǧan qyzmet körsetu qūny JB barlyq şyǧystarynyŋ 14%-yna deiın östı (bır jyl būryn 10% bolatyn). Osynyŋ aiasynda 22-26 jyldarǧa arnalǧan äleumettık-ekonomikalyq damudyŋ aǧymdaǧy boljamynda memlekettık qaryzdyŋ şektı şegı ekı esege juyq – JIÖ-nıŋ 50% deiın ūlǧaityldy. Kırıs bölıgınen aitarlyqtai asyp tüsetın biudjet şyǧystarynyŋ joǧary boluyna qaramastan, olar nesielerdı tartu esebınen azdap auytqydy. Qaryz auyrtpalyǧynyŋ deŋgeiı men qyzmet körsetu jäne qaryzdy öteu qūny aspandap tūr. Biudjet şyǧystaryn basqaru, boljau jäne memlekettık qaryz deŋgeiı makroekonomikalyq jaǧdailardyŋ tūraqtylyǧy, onyŋ ışınde infliasiialyq prosester, ekonomikada ūzaq merzımdı paiyzdyq mölşerlemelerdı qalyptastyru, sondai-aq eldıŋ täuekeldık premiumı - täuelsız reitingter üşın maŋyzdy. Ūlttyq banktıŋ mälımetınşe, 2021 jyldyŋ 1 qaŋtarynda memlekettıŋ qaryzy $15,2 mlrd. ₸ qūrady. Salystyru üşın: 2016 jyldyŋ 1 qaŋtarynda - $12,2 mlrd. bolǧan. Barlyǧy: bes jylda 24,6%-ǧa östı. Eldıŋ syrtqy qaryzy bes jyl ışınde 6,4 paiyzǧa nemese 9,8 milliard dollarǧa artyp, 163,3 milliard dollardan asty. Kelesı elder aldyndaǧy mındettemelerdıŋ eŋ ülken ösu körsetkışı: Bermud araldary – 13,3 ese (10,1 mlrd dollarǧa deiın); Resei – 33%-ǧa (9,2 mlrd dollarǧa deiın); Fransiia – 3,5%-ǧa (11,7 mlrd dollarǧa deiın); AQŞ – 3,2%-ǧa (12,9 mlrd dollarǧa deiın); Niderlandy – 1,8%-ǧa (44,1 mlrd dollarǧa deiın). Qazaqstan Qytai aldyndaǧy qaryzyn – 23,8%-ǧa, Gonkong – 19,2%-ǧa jäne Ūlybritaniiaǧa – 6%-ǧa qysqartty.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
