«Adyrna» ulttyq portalynyń bul jolǵy suhbaty «Qazaqstan» RTRK AQ Aqtóbe oblystyq fılıaly «AQTÓBE» telearnasynyń dırektory, belgili jýrnalıst Muqash Mıras Qultóleýulymen boldy.
- Mıras myrza, siz «AQTÓBE» telearnasynyń basshysy bolǵaly beri arnada qandaı ózgerister oryn aldy?
- Basshylyq qyzmetke 2019 jyldyń 5 jeltoqsanynda taǵaıyndaldym. Menińshe arnanyń tek qana tehnıkalyq bazasy ǵana emes, adamdary da jańaryp turý kerek. Jalpy, men kelgeli ujymymyzdaǵy birneshe bilikti maman Nur-Sultan, Almaty qalalaryna jumys babymen aýysty. Óıtkeni, jýrnalıst bir orynda turmaý kerek. Árdaıym izdeniste, aldyǵa jyljyp otyrýy kerek. Sondyqtan bizdegi biraz jýrnalıster respýblıkalyq, ortalyq arnalarǵa aýysty. Biz soǵan jol ashyp, qoldaý bildirip, tilshilik mansaptarynyń órleýine múmkindik berdik.
Negizinde AQTÓBE telearnasy efırge táýligine 14 saǵat habar taratady. Jeke baǵdarlamalardyń ortasha hronometrajy 10-20 mınýt. Tikeleı efırdegi habarlar 30-50 mınýt aralyǵynda. Janr boıynsha aqparattyq, saraptamalyq, oıyn-saýyq jáne tanymdyq baǵdarlamalar bar. Efırdiń 72 % ózindik ónim. Efırge 52 baǵdarlama shyǵady. Ózge de aımaqtyq telearnalardan artyqshylyǵymyz dep, bizdiń barlyq baǵdarlamany fılıal qyzmetkerleri ózderi daıyndaıtynyn aıta alamyn.
Telearnanyń qazir 90 paıyzǵa jýyǵy jastarmen tolyqty. Ál Farabı atyndaǵy QazUÝ, Súleımen Demırel atyndaǵy ýnıversıtet, T.Júrgenov atyndaǵy Óner akademııasy, elordadaǵy «Shabyt» Óner Ýnıversıteti, L.Gýmılev atyndaǵy Ýnıversıtet jáne Q.Jubanov atyndaǵy AÓMÝ bitirgen jas mamandarmen qatarymyz tolyǵyp jatyr. Sonymen qatar Almatydaǵy KIMEP ýnıversıtetinen de bizdiń áriptesterimiz bar.
Ujym áleýmettik – saıası baǵytty qamtıtyn jáne kórermenmen baılanysty nyǵaıtatyn tikeleı efırdegi jańa baǵdarlamalardyń shyǵýyna túrtki boldy. Ár dúısenbidegi «Qoǵam úni» habarynyń turaqty aýdıtorııasy qalyptasyp, qońyraý shalyp oı qozǵaıtyn turǵyndar bar. Álemdi jaýlaǵan koronovırýs pandemııasy kezinde AQTÓBE telearnasynda saqtyq sharalary qatań saqtala otyryp, jumys toqtaǵan joq. Halyqty aqparattandyrý, birinshi derekkózder arqyly naqty habar taratý jolǵa qoıyldy. Kún saıyn uzaqtyǵy 1 saǵat, táýligine 200 adamnan qońyraý túsetin «Aqparattyq saǵat», «Jelide - 103» baǵdarlamalary tikeleı efırge jol tartty. Tikeleı efırden bólek áleýmettik jelide onlaın translıaııa jasalyp, kóptegen adamǵa kómek berildi. Baǵdarlamaǵa kórshi Atyraý, Mańǵystaý oblysy, Qyzylorda qalasynan habarlasyp, kókeıdegi saýaldaryna tikeleı jaýap alǵandar boldy. 2020 jyldyń kórsetkishimen salystyrǵanda oblystyq memlekettik baǵdarlamalar sany kóbeıdi jáne memlekettik tildegi baǵdarlamalar sany 83%-ǵa artty.
Arna úshin efır mańyzdy. Alaıda qazirgi qoǵamda áleýmettik jelilerdiń de úlesi basym. Zaman talabyna saı telearnanyń resmı akkaýntary jandanyp, oqyrman sany kóbeıdi. «Youtube» beıneservısinde qaralym sany 2020 jylǵy kórsetkishke qaraǵanda 2 esege artty, ıaǵnı 50 myń qaralymǵa kóbeıdi. Telearnanyń resmı áleýmettik jelilerinde («Instagram»,«Facebook», «Twitter», «Vkontakte», «Youtube») jazylýshylar sany eki esege artyp, 563760 adamǵa deıin kóbeıdi. Fılıal saıtyna kirýshiler sany 2020 jyly 319 564 bolsa, 2021 jyly 352431-ge deıin ulǵaıdy.
- Quzyryńyzdaǵy tilshilerdiń biliktiligine qandaı baǵa beresiz? Jumys jaqsy órbý úshin qandaı taktıka qoldanasyz, jıi qoldaý bildiresiz be?
- Álbette, men qashan da áriptesterimmen birgemin. Óz kabınetimde otyrǵan emespin. Jańalyqtar bóliminde, taqyryptyq bólimderde, rejısserler men operatorlardyń janynda júremin. Meniń olarǵa aıtatyn keńesim, olardyń maǵan aıtatyn keńesi óte mańyzdy. Óıtkeni bizdiń ujym, bizdiń telearna – bir otbasy. Jumys barysynda sen bastyqsyń, sen tilshisiń, seniń deńgeıiń tómen, degen sózder aıtylǵan emes, aıtylmaıdy da. Biz bir tutas ujym bolyp, judyryqtaı jumylyp jumys jasaǵandy jón kóremiz. Tilime tıek etkendeı, jalpy sońǵy eki jylda 14 qyzmetker elordaǵa, Almaty qalasyna qyzmet aýystyrdy. Qazirgi tańda otandyq arnalarda tabysty eńbek etip jatyr. Ókinishke qaraı, jahandy sharpyǵan pandemııaǵa baılanysty kóptegen semınarlar, kezdesýler ótkizýge múmkindik bolmaı jatyr. Degenmen, áriptesterdiń biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan onlaın-trenıng, semınarlar bolyp jatsa, oǵan qatysýǵa qashan da qoldaý bildiremiz. Ujymdaǵy tilshiler ózderin jýrnalıst retinde jetildirip otyrǵany durys. Bul – tek AQTÓBE telearnasy úshin ǵana emes, jalpy qazaq jýrnalıstıkasy úshin mańyzdy dúnıe.
- Byltyr AQTÓBE telearnasynyń mereıtoıy boldy. 60 jyldyqqa qarsy qandaı sharalar oryndaldy, mereıtoıdy qalaı atap óttińizder?
- AQTÓBE telearnasynyń 60 jyldyq mereıtoıy qarsańynda basshylyqqa aýysýym, jarty ǵasyrdan kóp tarıhy bar telearnanyń mereıtoıyn ótkizý mindetiniń maǵan buıyrǵany - men úshin úlken baqyt. Byltyr AQTÓBE arnasy 60 jyldyq mereıtoıyn atap ótti. Mereıli data keń kólemde toılanbady. Degenmen merekelik baǵdarlamalar ázirlenip, telearna ardagerlerine qurmet kórsetildi. Telearnanyń 60 jyldyǵan oraı 18 ımıdjdik joba daıyndaldy. Sonyń biri — «Taspadaǵy tarıh» habary. Muraǵattaǵy eń eski habarlar — 1979 jylǵa tıesili. Telearnada saqtalǵan kınoproektor arqyly eski lentalardy aınaldyryp, kameraǵa túsirip aldyq. Kórermenniń ózi kýá bolyp otyr. Alǵashqy taspalar bizdiń arnanyń tilshileri Shalqar aýdanyna issaparǵa barǵanda túsirilgen: «Shalqar sýynyń» shyǵarylýy, shalqarlyq balalardyń Aralǵa lagerge barǵany týraly habarlardy kórsettik. Mundaı habarlar oblystyń barlyq aýdanynda túsirilgen. Olardy ret-retimen ár senbi saıyn efırge shyǵardyq. 18 ımıdjdik jobanyń ishinde «Alpys asýy» degen habarymyz da bar. Onda osy arnada jumys istegen ardagerlerimiz kórsetildi. Mereıtoı qarsańynda 13 joba jaryqqa shyqty. Onyń 8-i turaqty túrde kórsetildi. 5 jobamyz — arnaıy merekelik habarlar, olar eki tilde usynyldy.
AQTÓBE moderator bolyp, mereıtoı datasyn atap ótken 4 fılıal arasynda telekópir uıymdastyryldy. Bul bir-birimizben tájirıbe almasý, básekelestikti nyǵaıtýǵa septigin tıgizdi. Mereıtoı barysynda arnada eńbek etip júrgen barlyq qyzmetker marapatsyz qalǵan joq. «Aqtóbe arnasyna – 60 jyl» mereıtoılyq tósbelgisi arna ardagerlerine, buryn qyzmet etip qazirrgi ýaqytta jan-jaqta eńbek etip jatqan áriptesterge, ujymdaǵy qyzmetkerlerge taǵyldy. Demeýshilerdiń, qoldaýshylardyń kómegimen ár maman, kishi qyzmetkerge deıin alǵys hatqa ıe boldy. Bul telearna tarıhyndaǵy birinshi jaǵdaı. Sonymen birge Elimizdiń buqaralyq aqparat quraldary salasyn damytýǵa eleýli úles qosqany úshin eki qyzmetker Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń atynan Alǵys hatpen marapattaldy. Arnada shırek ǵasyrdan beri taban aýdarmaı eńbek etip kele jatqan bilikti de tájirıbesi mol rejısser Jaıdarman Orynbaıqyzy men telearnanyń kelbeti, talaı shákirtti túletken Venera Hakimǵalıqyzy «QR Aqparat salasynyń úzdigi» tósbelgisimen marapattaldy.
- BAQ túrleriniń qaı baǵytynan jarqyn bolashaq kóresiz?
- «Qazir gazet oqylmaıdy, telearnany eshkim qaramaıdy» degen qasań pikir qalyptasqan. Alaıda, biz pandemııa kezinde kórermenge, oqyrmanǵa resmı aqparattyń qanshalyqty mańyzdy ekenin dáleldedik. Halyq áleýmettik jelilerden nebir pikirler oqyp, túrli saıttardan beıresmı aqparattar alyp adasýda. Sondyqtan dástúrli BAQ, dástúrli telearna, bizdiń otandyq basylymdar árdaıym basymdyqa ıe bolady dep oılaımyn. Degenmen qazir ǵalamtordyń zamany, ony da umytpaǵan abzal. Jalpy, BAQ-tyń dástúrli baǵytynan jarqyn bolashaq kóremin.
- Jýrnalıst retinde byltyrǵy «Eriktiler jylynda» ter tókken eriktilerdiń jáne BAQ-tyń sińirgen eńbegine qandaı baǵa berer edińiz?
- Eriktiler ǵajap jumys atqardy. Eldegi oryn alǵan sońǵy jaǵdaılar kezinde, ásirese Arys, Maqtaral oqıǵasynda, batys óńirindegi qýańshylyq qasiretinde de eriktiler eren eńbek etip júr. Olardyń deni jastar ekenin kórip, mártebemiz ósedi. Sebebi, bizdiń jastar óziniń eline degen súıispenshiliginen, otanyna degen mahabbatynan týatyn keremet ispen aınalysýda. Erikkken adam erikti bolmaıdy, sondyqtan eriktilerdiń isi – úlken erlik.
Al biz pandemııa kezinde demalys, mereke kúnderine qaramastan, «Indet pen mindet», «Aqparattyq saǵat» habarlary tikeleı efırde kórsetildi. Ony jýrnalısterimiz Eset Qanıev pen Gúldana Qalenqyzy júrgizdi. Úlken jaýapkershilikpen eki aı boıyna úzdiksiz jumys istedi. Eki habardy qosqanda 120 baǵdarlama efırden ótti. Bul 120 saǵat tikeleı efırde eńbek ettik degen sóz. Onyń artynda shyǵarmashylyq top pen tehnıkalyq qyzmetkerlerdiń orasan eńbegi jatyr. Bul eńbek el tarapynan elendi. Eset Qanıev Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń «Halyq alǵysy» medalimen marapattaldy. Ony oblys ákimi Ońdasyn Orazalın tapsyrdy. Bul — bizdiń arnamyzdyń ortaq abyroıy. Pandemııa kezindegi jýrnalıstik jankeshtilik, eriktilerdiń erligimen para-par dep esepteımin.
- Aqtóbe óńirindegi muqtaj jandarǵa kómek retinde, jalpy qaıyrymdylyq baǵytynda is-sharalar, telearnada jańa jobalar uıymdastyrý oıda bar ma?
- AQTÓBE arnasynyń qyzmetkerleri negizgi jumystan ózge qoǵamdyq isterge belsene atsalysady. Ujym 4 jyldan beri 18 jasqa tolǵansha Ásııa Jolamanovany óz qamqorlyǵyna aldy. Esepshot ashyp, úsh aı saıyn 1 kúndik jalaqylaryn aýdaryp otyrady. AQTÓBE arnasynyń qyzmetkerleri Ásııa Jolamanovanyń úıine baryp, ár merekede inisi ekeýine syılyq jasaıdy. Qaıyrymdylyq sharasyna kásipkerlerdi jumyldyryp azyq-túlik pen as úı jıhazyn jetkizip berdi. Jyl saıyn inisi ekeýin mektepke daıarlap, kıim-keshek, oqý quralymen qamtamasyz etip otyr. Jazǵy kanıkýlda oıyn-saýyq ortalyqtaryna aparyp qydyrtady, saýyqtyrý lagerlerine turaqty túrde jiberip otyrady. Ujym «Donor bol» sharasyna únemi qatysyp otyrady. Jaqynda ǵana jalǵyzbasty 3 balasy bar aqtóbelik anaǵa páter alýǵa járdem berip, memlekettik baǵdarlama boıynsha beriletin úıdiń alǵashqy jarnasy tóleýge úles qosty. Sonymen birge telearnada apta saıyn efırge shyǵatyn «Jiger» habary bar. Habarda taǵdyr tálkegine túskenimen jigeri muqalmaǵan qaısar jandardyń ómiri kórsetiledi. Qoǵamǵa tıgizip júrgen paıdasy týraly aıtylady. Maqsat jaqsylyqtan úmitin úzbegen, qoǵamnan tys qalmaǵan jandardyń myqty erik-jigerin nasıhattaý. Múmkindigi shekteýli jandardyń sheksiz múmkindigin, ómirge degen qushtarlyǵyn kórermenge kórsetý, oı salý. Jalpy bizdiń arnadaǵy qyzmetkerler, Aqtóbe óńiri qaıyrymdylyqqa qashan da daıyn. Biz qaıyrymdylyq sharalaryn qoldan kelgenshe toqtatpaımyz!
- Jaýaptaryńyzǵa raqmet!
Suhbattasqan: Dına LITPIN,
«Adyrna» ulttyq portaly
