«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ بۇل جولعى سۇحباتى «قازاقستان» رترك اق اقتوبە وبلىستىق فيليالى «AQTÓBE» تەلەارناسىنىڭ ديرەكتورى، بەلگىلى جۋرناليست مۇقاش ميراس قۇلتولەۋۇلىمەن بولدى.
- ميراس مىرزا، ءسىز «AQTÓBE» تەلەارناسىنىڭ باسشىسى بولعالى بەرى ارنادا قانداي وزگەرىستەر ورىن الدى؟
- باسشىلىق قىزمەتكە 2019 جىلدىڭ 5 جەلتوقسانىندا تاعايىندالدىم. مەنىڭشە ارنانىڭ تەك قانا تەحنيكالىق بازاسى عانا ەمەس، ادامدارى دا جاڭارىپ تۇرۋ كەرەك. جالپى، مەن كەلگەلى ۇجىمىمىزداعى بىرنەشە بىلىكتى مامان نۇر-سۇلتان، الماتى قالالارىنا جۇمىس بابىمەن اۋىستى. ويتكەنى، جۋرناليست ءبىر ورىندا تۇرماۋ كەرەك. ءاردايىم ىزدەنىستە، الدىعا جىلجىپ وتىرۋى كەرەك. سوندىقتان بىزدەگى ءبىراز جۋرناليستەر رەسپۋبليكالىق، ورتالىق ارنالارعا اۋىستى. ءبىز سوعان جول اشىپ، قولداۋ ءبىلدىرىپ، تىلشىلىك مانساپتارىنىڭ ورلەۋىنە مۇمكىندىك بەردىك.
نەگىزىندە AQTÓBE تەلەارناسى ەفيرگە تاۋلىگىنە 14 ساعات حابار تاراتادى. جەكە باعدارلامالاردىڭ ورتاشا حرونومەتراجى 10-20 مينۋت. تىكەلەي ەفيردەگى حابارلار 30-50 مينۋت ارالىعىندا. جانر بويىنشا اقپاراتتىق، ساراپتامالىق، ويىن-ساۋىق جانە تانىمدىق باعدارلامالار بار. ەفيردىڭ 72 % وزىندىك ءونىم. ەفيرگە 52 باعدارلاما شىعادى. وزگە دە ايماقتىق تەلەارنالاردان ارتىقشىلىعىمىز دەپ، ءبىزدىڭ بارلىق باعدارلامانى فيليال قىزمەتكەرلەرى وزدەرى دايىندايتىنىن ايتا الامىن.
تەلەارنانىڭ قازىر 90 پايىزعا جۋىعى جاستارمەن تولىقتى. ءال فارابي اتىنداعى قازۇۋ، سۇلەيمەن دەميرەل اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەت، ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ونەر اكادەمياسى، ەلورداداعى «شابىت» ونەر ۋنيۆەرسيتەتى، ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەت جانە ق.جۇبانوۆ اتىنداعى ءاومۋ بىتىرگەن جاس ماماندارمەن قاتارىمىز تولىعىپ جاتىر. سونىمەن قاتار الماتىداعى كيمەپ ۋنيۆەرسيتەتىنەن دە ءبىزدىڭ ارىپتەستەرىمىز بار.
ۇجىم الەۋمەتتىك – ساياسي باعىتتى قامتيتىن جانە كورەرمەنمەن بايلانىستى نىعايتاتىن تىكەلەي ەفيردەگى جاڭا باعدارلامالاردىڭ شىعۋىنا تۇرتكى بولدى. ءار دۇيسەنبىدەگى «قوعام ءۇنى» حابارىنىڭ تۇراقتى اۋديتورياسى قالىپتاسىپ، قوڭىراۋ شالىپ وي قوزعايتىن تۇرعىندار بار. الەمدى جاۋلاعان كورونوۆيرۋس پاندەمياسى كەزىندە AQTÓBE تەلەارناسىندا ساقتىق شارالارى قاتاڭ ساقتالا وتىرىپ، جۇمىس توقتاعان جوق. حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ، ءبىرىنشى دەرەككوزدەر ارقىلى ناقتى حابار تاراتۋ جولعا قويىلدى. كۇن سايىن ۇزاقتىعى 1 ساعات، تاۋلىگىنە 200 ادامنان قوڭىراۋ تۇسەتىن «اقپاراتتىق ساعات»، «جەلىدە - 103» باعدارلامالارى تىكەلەي ەفيرگە جول تارتتى. تىكەلەي ەفيردەن بولەك الەۋمەتتىك جەلىدە ونلاين ترانسلياتسيا جاسالىپ، كوپتەگەن ادامعا كومەك بەرىلدى. باعدارلاماعا كورشى اتىراۋ، ماڭعىستاۋ وبلىسى، قىزىلوردا قالاسىنان حابارلاسىپ، كوكەيدەگى ساۋالدارىنا تىكەلەي جاۋاپ العاندار بولدى. 2020 جىلدىڭ كورسەتكىشىمەن سالىستىرعاندا وبلىستىق مەملەكەتتىك باعدارلامالار سانى كوبەيدى جانە مەملەكەتتىك تىلدەگى باعدارلامالار سانى 83%-عا ارتتى.
ارنا ءۇشىن ەفير ماڭىزدى. الايدا قازىرگى قوعامدا الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ دە ۇلەسى باسىم. زامان تالابىنا ساي تەلەارنانىڭ رەسمي اككاۋنتارى جاندانىپ، وقىرمان سانى كوبەيدى. «Youtube» بەينەسەرۆيسىندە قارالىم سانى 2020 جىلعى كورسەتكىشكە قاراعاندا 2 ەسەگە ارتتى، ياعني 50 مىڭ قارالىمعا كوبەيدى. تەلەارنانىڭ رەسمي الەۋمەتتىك جەلىلەرىندە («Instagram»،«Facebook»، «Twitter»، «ۆكونتاكتە»، «Youtube») جازىلۋشىلار سانى ەكى ەسەگە ارتىپ، 563760 ادامعا دەيىن كوبەيدى. فيليال سايتىنا كىرۋشىلەر سانى 2020 جىلى 319 564 بولسا، 2021 جىلى 352431-گە دەيىن ۇلعايدى.
- قۇزىرىڭىزداعى تىلشىلەردىڭ بىلىكتىلىگىنە قانداي باعا بەرەسىز؟ جۇمىس جاقسى ءوربۋ ءۇشىن قانداي تاكتيكا قولداناسىز، ءجيى قولداۋ بىلدىرەسىز بە؟
- البەتتە، مەن قاشان دا ارىپتەستەرىممەن بىرگەمىن. ءوز كابينەتىمدە وتىرعان ەمەسپىن. جاڭالىقتار بولىمىندە، تاقىرىپتىق بولىمدەردە، رەجيسسەرلەر مەن وپەراتورلاردىڭ جانىندا جۇرەمىن. مەنىڭ ولارعا ايتاتىن كەڭەسىم، ولاردىڭ ماعان ايتاتىن كەڭەسى وتە ماڭىزدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ ۇجىم، ءبىزدىڭ تەلەارنا – ءبىر وتباسى. جۇمىس بارىسىندا سەن باستىقسىڭ، سەن ءتىلشىسىڭ، سەنىڭ دەڭگەيىڭ تومەن، دەگەن سوزدەر ايتىلعان ەمەس، ايتىلمايدى دا. ءبىز ءبىر تۇتاس ۇجىم بولىپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ جۇمىس جاساعاندى ءجون كورەمىز. تىلىمە تيەك ەتكەندەي، جالپى سوڭعى ەكى جىلدا 14 قىزمەتكەر ەلورداعا، الماتى قالاسىنا قىزمەت اۋىستىردى. قازىرگى تاڭدا وتاندىق ارنالاردا تابىستى ەڭبەك ەتىپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي، جاھاندى شارپىعان پاندەمياعا بايلانىستى كوپتەگەن سەمينارلار، كەزدەسۋلەر وتكىزۋگە مۇمكىندىك بولماي جاتىر. دەگەنمەن، ارىپتەستەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ونلاين-ترەنينگ، سەمينارلار بولىپ جاتسا، وعان قاتىسۋعا قاشان دا قولداۋ بىلدىرەمىز. ۇجىمداعى تىلشىلەر وزدەرىن جۋرناليست رەتىندە جەتىلدىرىپ وتىرعانى دۇرىس. بۇل – تەك AQTÓBE تەلەارناسى ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى قازاق جۋرناليستيكاسى ءۇشىن ماڭىزدى دۇنيە.
- بىلتىر AQTÓBE تەلەارناسىنىڭ مەرەيتويى بولدى. 60 جىلدىققا قارسى قانداي شارالار ورىندالدى، مەرەيتويدى قالاي اتاپ وتتىڭىزدەر؟
- AQTÓBE تەلەارناسىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا باسشىلىققا اۋىسۋىم، جارتى عاسىردان كوپ تاريحى بار تەلەارنانىڭ مەرەيتويىن وتكىزۋ مىندەتىنىڭ ماعان بۇيىرعانى - مەن ءۇشىن ۇلكەن باقىت. بىلتىر AQTÓBE ارناسى 60 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتتى. مەرەيلى داتا كەڭ كولەمدە تويلانبادى. دەگەنمەن مەرەكەلىك باعدارلامالار ازىرلەنىپ، تەلەارنا ارداگەرلەرىنە قۇرمەت كورسەتىلدى. تەلەارنانىڭ 60 جىلدىعان وراي 18 يميدجدىك جوبا دايىندالدى. سونىڭ ءبىرى — «تاسپاداعى تاريح» حابارى. مۇراعاتتاعى ەڭ ەسكى حابارلار — 1979 جىلعا تيەسىلى. تەلەارنادا ساقتالعان كينوپروەكتور ارقىلى ەسكى لەنتالاردى اينالدىرىپ، كامەراعا ءتۇسىرىپ الدىق. كورەرمەننىڭ ءوزى كۋا بولىپ وتىر. العاشقى تاسپالار ءبىزدىڭ ارنانىڭ تىلشىلەرى شالقار اۋدانىنا ىسساپارعا بارعاندا تۇسىرىلگەن: «شالقار سۋىنىڭ» شىعارىلۋى، شالقارلىق بالالاردىڭ ارالعا لاگەرگە بارعانى تۋرالى حابارلاردى كورسەتتىك. مۇنداي حابارلار وبلىستىڭ بارلىق اۋدانىندا تۇسىرىلگەن. ولاردى رەت-رەتىمەن ءار سەنبى سايىن ەفيرگە شىعاردىق. 18 يميدجدىك جوبانىڭ ىشىندە «الپىس اسۋى» دەگەن حابارىمىز دا بار. وندا وسى ارنادا جۇمىس ىستەگەن ارداگەرلەرىمىز كورسەتىلدى. مەرەيتوي قارساڭىندا 13 جوبا جارىققا شىقتى. ونىڭ 8-ءى تۇراقتى تۇردە كورسەتىلدى. 5 جوبامىز — ارنايى مەرەكەلىك حابارلار، ولار ەكى تىلدە ۇسىنىلدى.
AQTÓBE مودەراتور بولىپ، مەرەيتوي داتاسىن اتاپ وتكەن 4 فيليال اراسىندا تەلەكوپىر ۇيىمداستىرىلدى. بۇل ءبىر-بىرىمىزبەن تاجىريبە الماسۋ، باسەكەلەستىكتى نىعايتۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. مەرەيتوي بارىسىندا ارنادا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن بارلىق قىزمەتكەر ماراپاتسىز قالعان جوق. «اقتوبە ارناسىنا – 60 جىل» مەرەيتويلىق توسبەلگىسى ارنا ارداگەرلەرىنە، بۇرىن قىزمەت ەتىپ قازىررگى ۋاقىتتا جان-جاقتا ەڭبەك ەتىپ جاتقان ارىپتەستەرگە، ۇجىمداعى قىزمەتكەرلەرگە تاعىلدى. دەمەۋشىلەردىڭ، قولداۋشىلاردىڭ كومەگىمەن ءار مامان، كىشى قىزمەتكەرگە دەيىن العىس حاتقا يە بولدى. بۇل تەلەارنا تاريحىنداعى ءبىرىنشى جاعداي. سونىمەن بىرگە ەلىمىزدىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى سالاسىن دامىتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسقانى ءۇشىن ەكى قىزمەتكەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ اتىنان العىس حاتپەن ماراپاتتالدى. ارنادا شيرەك عاسىردان بەرى تابان اۋدارماي ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان بىلىكتى دە تاجىريبەسى مول رەجيسسەر جايدارمان ورىنبايقىزى مەن تەلەارنانىڭ كەلبەتى، تالاي شاكىرتتى تۇلەتكەن ۆەنەرا حاكىمعاليقىزى «قر اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى.
- باق تۇرلەرىنىڭ قاي باعىتىنان جارقىن بولاشاق كورەسىز؟
- «قازىر گازەت وقىلمايدى، تەلەارنانى ەشكىم قارامايدى» دەگەن قاساڭ پىكىر قالىپتاسقان. الايدا، ءبىز پاندەميا كەزىندە كورەرمەنگە، وقىرمانعا رەسمي اقپاراتتىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن دالەلدەدىك. حالىق الەۋمەتتىك جەلىلەردەن نەبىر پىكىرلەر وقىپ، ءتۇرلى سايتتاردان بەيرەسمي اقپاراتتار الىپ اداسۋدا. سوندىقتان ءداستۇرلى باق، ءداستۇرلى تەلەارنا، ءبىزدىڭ وتاندىق باسىلىمدار ءاردايىم باسىمدىقا يە بولادى دەپ ويلايمىن. دەگەنمەن قازىر عالامتوردىڭ زامانى، ونى دا ۇمىتپاعان ابزال. جالپى، باق-تىڭ ءداستۇرلى باعىتىنان جارقىن بولاشاق كورەمىن.
- جۋرناليست رەتىندە بىلتىرعى «ەرىكتىلەر جىلىندا» تەر توككەن ەرىكتىلەردىڭ جانە باق-تىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگىنە قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟
- ەرىكتىلەر عاجاپ جۇمىس اتقاردى. ەلدەگى ورىن العان سوڭعى جاعدايلار كەزىندە، اسىرەسە ارىس، ماقتارال وقيعاسىندا، باتىس وڭىرىندەگى قۋاڭشىلىق قاسىرەتىندە دە ەرىكتىلەر ەرەن ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. ولاردىڭ دەنى جاستار ەكەنىن كورىپ، مارتەبەمىز وسەدى. سەبەبى، ءبىزدىڭ جاستار ءوزىنىڭ ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنەن، وتانىنا دەگەن ماحابباتىنان تۋاتىن كەرەمەت ىسپەن اينالىسۋدا. ەرىكككەن ادام ەرىكتى بولمايدى، سوندىقتان ەرىكتىلەردىڭ ءىسى – ۇلكەن ەرلىك.
ال ءبىز پاندەميا كەزىندە دەمالىس، مەرەكە كۇندەرىنە قاراماستان، «ىندەت پەن مىندەت»، «اقپاراتتىق ساعات» حابارلارى تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلدى. ونى جۋرناليستەرىمىز ەسەت قانيەۆ پەن گۇلدانا قالەنقىزى جۇرگىزدى. ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن ەكى اي بويىنا ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەدى. ەكى حاباردى قوسقاندا 120 باعدارلاما ەفيردەن ءوتتى. بۇل 120 ساعات تىكەلەي ەفيردە ەڭبەك ەتتىك دەگەن ءسوز. ونىڭ ارتىندا شىعارماشىلىق توپ پەن تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەردىڭ وراسان ەڭبەگى جاتىر. بۇل ەڭبەك ەل تاراپىنان ەلەندى. ەسەت قانيەۆ پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «حالىق العىسى» مەدالىمەن ماراپاتتالدى. ونى وبلىس اكىمى وڭداسىن ورازالين تاپسىردى. بۇل — ءبىزدىڭ ارنامىزدىڭ ورتاق ابىرويى. پاندەميا كەزىندەگى جۋرناليستىك جانكەشتىلىك، ەرىكتىلەردىڭ ەرلىگىمەن پارا-پار دەپ ەسەپتەيمىن.
- اقتوبە وڭىرىندەگى مۇقتاج جاندارعا كومەك رەتىندە، جالپى قايىرىمدىلىق باعىتىندا ءىس-شارالار، تەلەارنادا جاڭا جوبالار ۇيىمداستىرۋ ويدا بار ما؟
- AQTÓBE ارناسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى نەگىزگى جۇمىستان وزگە قوعامدىق ىستەرگە بەلسەنە اتسالىسادى. ۇجىم 4 جىلدان بەرى 18 جاسقا تولعانشا ءاسيا جولامانوۆانى ءوز قامقورلىعىنا الدى. ەسەپشوت اشىپ، ءۇش اي سايىن 1 كۇندىك جالاقىلارىن اۋدارىپ وتىرادى. AQTÓBE ارناسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ءاسيا جولامانوۆانىڭ ۇيىنە بارىپ، ءار مەرەكەدە ءىنىسى ەكەۋىنە سىيلىق جاسايدى. قايىرىمدىلىق شاراسىنا كاسىپكەرلەردى جۇمىلدىرىپ ازىق-تۇلىك پەن اس ءۇي جيھازىن جەتكىزىپ بەردى. جىل سايىن ءىنىسى ەكەۋىن مەكتەپكە دايارلاپ، كيىم-كەشەك، وقۋ قۇرالىمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. جازعى كانيكۋلدا ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنا اپارىپ قىدىرتادى، ساۋىقتىرۋ لاگەرلەرىنە تۇراقتى تۇردە جىبەرىپ وتىرادى. ۇجىم «دونور بول» شاراسىنا ۇنەمى قاتىسىپ وتىرادى. جاقىندا عانا جالعىزباستى 3 بالاسى بار اقتوبەلىك اناعا پاتەر الۋعا جاردەم بەرىپ، مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا بەرىلەتىن ءۇيدىڭ العاشقى جارناسى تولەۋگە ۇلەس قوستى. سونىمەن بىرگە تەلەارنادا اپتا سايىن ەفيرگە شىعاتىن «جىگەر» حابارى بار. حاباردا تاعدىر تالكەگىنە تۇسكەنىمەن جىگەرى مۇقالماعان قايسار جانداردىڭ ءومىرى كورسەتىلەدى. قوعامعا تيگىزىپ جۇرگەن پايداسى تۋرالى ايتىلادى. ماقسات جاقسىلىقتان ءۇمىتىن ۇزبەگەن، قوعامنان تىس قالماعان جانداردىڭ مىقتى ەرىك-جىگەرىن ناسيحاتتاۋ. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ شەكسىز مۇمكىندىگىن، ومىرگە دەگەن قۇشتارلىعىن كورەرمەنگە كورسەتۋ، وي سالۋ. جالپى ءبىزدىڭ ارناداعى قىزمەتكەرلەر، اقتوبە ءوڭىرى قايىرىمدىلىققا قاشان دا دايىن. ءبىز قايىرىمدىلىق شارالارىن قولدان كەلگەنشە توقتاتپايمىز!
- جاۋاپتارىڭىزعا راقمەت!
سۇحباتتاسقان: دينا ليتپين،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
