«Adyrna» tilshisiniń kezekti suhbaty QR Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń resmı ókili Ýálı Talǵat Qanatulymen boldy.
- Talǵat myrza, tabıǵı jáne tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý jáne olardy joıý jónindegi memlekettik organdardyń qyzmeti qandaı?
-Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń qyzmeti tabıǵı jáne tehnogendik sıpattaǵy tótenshe jaǵdaılar men olardyń saldarlarynyń aldyn alýǵa jáne olardy joıýǵa, tótenshe jaǵdaı aımaǵyndaǵy halyqqa shuǵyl medıınalyq jáne psıhologııalyq kómek kórsetýge, órt qaýipsizdigi men ónerkásiptik qaýipsizdikti qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
- Órt qaýipsizdigi aýdıti degenimiz ne?
- Órt qaýipsizdigi aýdıti degenimiz – obektilerdiń órt qaýipsizdigi talaptaryna sáıkestigin baǵalaý. Bul nysan memlekettik órtti baqylaýǵa balama bolyp tabylady. Nysannyń ıesi baǵalaý nysanyn óz betinshe tańdaýǵa quqyly. Ǵımarattyń ıesi, óz qalaýy boıynsha, akkredıttelgen aýdıtorlyq kompanııamen kelisim shart jasaı alady. Shart jasalady jáne baǵalaý júrgiziledi. Iaǵnı, órt qaýipsizdigin memlekettik órt baqylaýymen ǵana emes, saraptamalyq uıymmen de dál osyndaı tekserý júrgiziledi. Saraptamalyq uıymdardy akkredıtteýdi QR TJM Órtke qarsy qyzmet komıteti júzege asyratyndyǵyn qosa ketkim keledi.
- «Apat aıtyp kelmeıdi» deıdi. Degenmen, túrli sıpattaǵy apatty jaǵdaılar oryn almas úshin, olardyń aldyn alý maqsatynda qandaı sharalar qoldanylýda? Halyqqa úgit-nasıhat, ıa bolmasa túsindirme jumystary júrgizile me?
- Sý tasqyny jóninde aıtar bolsaq, sý tasqyny kezeńinde tótenshe jaǵdaılardyń qaýpin azaıtý maqsatynda sý tasqynyna qarsy is-sharalardyń, Jol kartalardyń jáne basqa da óńirlik baǵdarlamalardy ýaqytyly iske asyrý qajet. Olarda ózen arnalaryn qalpyna keltirýge jáne tazartýǵa, salýǵa, bógetterdi jóndeýge, nóserlik káriz júıelerin damytýǵa, kólik magıstraldary men kópirlerin jóndeýge baǵyttalǵan is-sharalar qarastyrylǵan bolýǵa tıis.
Máselen, 2017-2020 jyldary Jol kartasynyń is-sharalaryn oryndaý bizge 315 eldi mekendi (34,8%) sý basý qaterin tolyǵymen joıýǵa jáne 905 eldi mekenniń 314-in (34,7%) azaıtýǵa múmkindik berdi.
Kóktemgi sý tasqyny kezeńindegi negizgi erejeler qarapaıym halyq úshin aýla aýmaqtaryn qardan ýaqytyly tazalaý, aryqtar men kanaldardy qoqystamaý jáne taza ustaý bolyp tabylady. Osyny halyqqa túsindirý úshin TJM aýmaqtyq bólimshelerimen turaqty negizde brıfıngter, konferenııalar jáne t. b. ótkiziledi. «Azamattyq qorǵaý týraly» QR Zańyna sáıkes jeke tulǵalardyń mindetterine turmystaǵy qaýipsizdik sharalaryn saqtaý kiredi.
Órt qaýipsizdigi boıynsha úgit-nasıhat jumystary júrgiziledi. Atap aıtqanda, 2021 jylǵy 6 aıda Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń aýmaqtyq bólimsheleriniń qyzmetkerleri shamamen 1,5 mln. turǵyn úıdi aralap shyqty, aralaý kezinde túsindirý jumystarymen 4,1 mln. azamat qamtyldy. Turmysy tómen, az qamtylǵan jáne halyqtyń áleýmettik osal toptary arasynda 100 myńnan astam adamdy qamtı otyryp, 23 241 reıdtik is-sharalar júrgizildi.
Buqaralyq aqparat quraldarynda (onyń ishinde, aýdandyq, oblystyq jáne respýblıkalyq) 309 brıfıng ótkizildi, 18 816 materıal ornalastyrylǵan, onyń ishinde teledıdarda – 2 275, baspa – 5 971, radıoda 10 570.
Shalǵaı eldi mekenderdegi halyqqa órtpen kúresýdiń negizgi sharalary týraly aqparat órt sóndirý avtomobılderinde jáne aýdandyq ákimdikteriniń avtomobılderde daýys zoraıtqysh baılanys quraly arqyly jetkizildi.
Jylytý maýsymynyń basynan bastap turǵyn úı sektorynda ýly gazben nemese janý ónimderimen ýlanýdyń qaıǵyly saldarlarynyń táýekelderin tómendetý maqsatynda, jergilikti atqarýshy organdardyń qarajaty men demeýshilik kómek esebinen áleýmettik osal toptaǵy turǵyn úılerge 25 427 datchık (tabıǵı – 9 043, ýly – 15 116, tútin – 1 268) ornatyldy.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna sáıkes turǵyn úıge qol suǵylmaıdy. Turǵyn úı sektory azamattyq qorǵaý organdarynyń baqylaýyna jatpaıdy. Osyǵan qaramastan, Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi turaqty negizde órtterdiń týyndaý, turǵyn úı sektorynda halyqtyń qaza bolýy men jaraqattaný táýekelderin tómendetýge baǵyttalǵan is-sharalardy iske asyrýda. Azamattyq qorǵaý qyzmetkerleri turǵyndarmen turǵyn úı sektorynda órt qaýipsizdigi talaptaryn saqtaý boıynsha túsindirý jáne aldyn alý is-sharalaryn aýlalardy aralaý, jıyndar, áńgimelesýler uıymdastyrý, sondaı-aq barlyq buqaralyq aqparat quraldary arqyly júrgizedi.
Shomylý maýsymynda júrgiziletin úgit sharalaryna keletin bolsaq, 480 myńnan astam úgit materıaldary (paraqshalar, jadynamalar, broshıýralar) halyq arasynda taratyldy, 5 504 sýdaǵy qaýipsizdik belgileri ornatyldy.
Bıyl biz sý aıdyndarynda tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alýdyń jańa ádisteri men tásilderin engizdik. Sý obektilerindegi qaýipsizdik erejelerin saqtaý boıynsha úgit-nasıhat ónimin taratý úshin avıaııalyq jáne temirjol kóliginiń múmkindikterin paıdalaný máseleleri pysyqtaldy
«2GIS» kartografııalyq platformasynda barlyq aımaqtardaǵy akvatorııalarda tyıym salynǵan jáne ruqsat etilgen júzý alańdary týraly málimetter bar.
Halyqtyń ózin-ózi ustaý mádenıetin qalyptastyrý maqsatynda bilim berý uıymdarynda 954 ınteraktıvti sabaq jáne turǵyndarmen 2457 jıyn uıymdastyrylyp ótkizildi.
Qalalyq jaǵajaılarda sýda júzýge arnalǵan qaýipsiz balalar jaǵajaılary bar (júzý basseınderi), munda qutqarýshylar búkil júzý maýsymy kezinde júzý daǵdylaryn úıretý úshin jumys isteıdi. Qazirdiń ózinde 2 925 bala oqytyldy.
Jyl basynan beri qutqarýshylar polıııamen birge 30 myńnan astam patrýldeý, reıdtik sharalar júrgizdi, 3328 tártip buzýshylar ákimshilik jaýapkershilikke tartyldy.
-Halyqqa apatty jaǵdaılardan aýlaq bolyp, tótenshe oqıǵadan saq júrý úshin ne aıtar edińiz?
-Qaı sıpattaǵy bolmasyn TJ oryn alsa úreılenbeı jáne sabyr saqtaý kerek. Basqalardy tynyshtyqqa shaqyryńyz. Kez kelgen tótenshe jaǵdaıda úreılenseńiz, bul aýyr zardaptarǵa ákep soqtyrady, qutqarýshylardyń, órt sóndirýshilerdiń, medıına qyzmetkerleriniń jáne basqa da mamandardyń is-áreketterin qıyndatady. Múmkindiginshe dereý «112» telefonyna qońyraý shalý kerek. Sabyrlyq saqtap, ustamdy bolyńyz. Qysqa jáne túsinikti sóıleýge tyrysyńyz. Habarlamada: ne bolǵanyn; onyń bolǵan jerin (mekenjaıy, baǵyt-baǵdar); eger siz kýáger bolsańyz jáne sizge eshteńe qaýip tóndirmese, qutqarýshylar, órt sóndirýshiler, polıııa qyzmetkerleri kelgenge deıin oqıǵa ornynda qalǵan abzal.
Eger siz jaraqat alsańyz nemese zardap shekken adamǵa jaqyn bolsańyz, alǵashqy medıınalyq kómek kórsetińiz. Ýaqytyly alǵashqy medıınalyq kómek kórsetý aýyr zardaptardyń aldyn alýǵa nemese azaıtýǵa múmkindik beredi. Radıony, teledıdardy qosyńyz, kóshedegi dınamıkter arqyly beriletin aqparatty tyńdańyz. Sóıleý habarlamasynda olar sizge ne bolǵanyn, negizgi usynystar men negizigi is-áreketterdi jetkizedi. Mamandardyń (qutqarýshylar men órt sóndirýshiler, polıııa qyzmetkerleri, medıına qyzmetkerleri) usynystaryn oryndańyz. Bul zardap shekkenderge ýaqtyly kómek kórsetýge, saldaryn azaıtýǵa nemese aldyn alýǵa kómektesedi (qaýipti faktorlardyń áseri). Qutqarýshylardyń, órt sóndirýshilerdiń, medıına qyzmetkerleriniń, polıııa qyzmetkerleriniń is-áreketterine kedergi keltiretin jáne qıyndatatyn jaǵdaılar jasamaý kerek. Arnaıy sıgnaldarmen qozǵalatyn kólikti ótkizip jibergen durys.
Qaýipti aımaqty bildiretin qorshaýdyń syrtyna shyqpańyz. Tótenshe jaǵdaı qaýpi tóngen nemese týyndaǵan kezde habarlańyz. Esińizde bolsyn! Kásiporyndardyń nemese kólik quraldarynyń sırenalary men úzik-úzik dybystary «BARShANYŃ NAZARYNA!» dabylyn bildiredi. Ony estigende, dınamıkti, radıony nemese teledıdardy dereý qosyńyz, tótenshe jaǵdaı týraly, erejeler men áreketterińiz týraly aqparattyq habardy tyńdańyz. Bolǵan jaǵdaı týraly aqparat birneshe ret qaıtalanady jáne oqıǵalardyń damýyna qaraı naqtylanady. Yqtımal qaýipti kásiporyndardyń janynda turatyn halyqty kásiporyndardyń kezekshi personaly osy jergilikti jelileri boıynsha habardar etetin bolady. Nendeı jaǵdaı bolmasyn, saq júreıik!
-Suhbatyńyzǵa raqmet!
Áńgimelesken: Dına LITPIN,
«Adyrna» ulttyq portaly
