Belgılı jurnalist Baǧdat Mūhtarūlynyŋ halqymyzdyŋ atbegılık önerıne tereŋ boilap, tūlpar tızgındegen azamattar turaly, säigülık mınıp, saltymyzdyŋ soiylyn soqqan seiısterdıŋ şapqan jüirıkterı men alǧan bäigelerın toptastyrǧan «Arǧymaq» atty tuyndysy jaryqqa şyqty.
Ūlttyq kıtaphanada ötken kıtaptyŋ tanystyrylymynda Qazaqstan Jazuşylar odaǧy basqarma töraǧasynyŋ orynbasary M.Raiymbekūly, «Jalaiyr Şora» bürkıtşıler mektebınıŋ bas direktory B.Müptekeqyzy, Qazaq ūlttyq Agrarlyq universitetınıŋ professory Q.İshan, QR Mädeniet qairatkerı S.Qaliev, Qazaq radiosynyŋ redaktory B.Jaǧyparūly, Qyzylordadan arnaiy kelgen atbegı P.Küzembai jäne t.b. söz söilep, ızgı tılekterın bıldırdı.
Atalǧan eŋbek Aqan serınıŋ Qūlagerınen bastau alady. Avtor «Jylqynyŋ jyryn aityp, säigülıktıŋ syryn sipattaǧanda, tūlpardyŋ tür-tūrpatyn tügendep tılge tiek qylǧanda Qūlagerdıŋ aty atalmai qalmaidy. Qazaq dalasynda osy uaqytqa deiın talai tūlpar bolǧany haq. Bıraq bügınge aty men ataǧy jetken jalǧyz tūlpar – Qūlager» dei kele, aqyn-jazuşylarymyzdyŋ qalam terbep, abyroiyn arttyryp, daŋqyn asyrǧandyǧy, Ereimentau audanyndaǧy Egınşılık sovhozyn basqarǧan ūlty nemıs Andrei Rimmer degen atbegınıŋ ūitqy boluymen Ereimentauda, jazuşy Sädıbek Tügeldıŋ bastamasymen Astana ırgesınde eskertkış qoiylǧandyǧy aitylady.
Är jüirıktıŋ öz tarihy bar. Mäselen, Ker at Abaidyŋ 100 jyldyǧynda jüz attyŋ ışınen top jarǧan jüirık. 1945 jyly 5 tamyzda Abaidyŋ tuǧanyna 100 jyl toluyna orai Qarauylda toi ötkızıp, aqyn qūrmetıne at şaptyrady. Oǧan jazuşy Mūhtar Äuezov, äigılı baluan Qajymūqan Mūŋaitpasov arnaiy qonaq bolyp kelgen. Sol alaman bäigede Abai elınıŋ Ker aty top jaryp, bas bäigenı alady. Sondai-aq älemge äigılı Absent, t.b. arǧymaqtar jönınde tolyq aqparat aluǧa bolady. Atbegılık öner qazaqtyŋ qanynda bar qasiet. Aty aŋyzǧa ainalǧan abyz atbegı, Sosialistık Eŋbek Erı, soǧys ardagerı Boşai Kıtapbaevtyŋ jaratqan jüirıkterınıŋ aty el-jūrtqa mälım. Zamanynda has tūlparlarymen aty şyǧyp, abyroiy asqan atbegı turaly jazuşy Ǧabit Müsırepov qalam terbep, üş tūlpar turaly baspasözge jazsa, aqyn Käkımbek Salyqov üş jüirıkke jyr arnady.
«Qūlan-qara, Būlan-qara, Jel-maia!.. Būl üş qara attyŋ üşeuı de Şyǧys Qazaqstandaǧy Ülken Naryn audanyndaǧy Lenin kolhozynyŋ attary. Kolhoz tūrsyn audanyna, audan tūrsyn oblysyna, oblysy tūrsyn bükıl respublikamyzǧa abyroi-ataq äperıp jürgen äigılı attar: «Qūlan-qara» men «Būlan-qara» – bäige attary, «Jel-maiasy» – jorǧa. Senımdı jylqyşy, täjıribelı atpaz Qojamseiıt Asantaev üş qaranyŋ şaşasyna şaŋ jūqtyrmai baqsa da, at baptaudyŋ qos tızgını Boşaidyŋ öz qolynda ekenı dausyz. Sondyqtan ataqty üş qara at Boşaidyŋ üş qarasy dep atalady. Boşaidyŋ üş qarasyn men ekı ūly toida kördım: alǧaş ret ūly aqynymyz Abaidyŋ tuǧanyna 125 jyl tolǧan toiynda. Ekınşı ret halyqtyq poeziianyŋ alyp aqyny Jambyl babamyzdyŋ tuǧanyna 125 jyl tolǧan toiynda. Osy ekı toida da bas bäigelerdı Boşaidyŋ üş qarasy äkettı.
Būl ekı toida da at jarystary öte jaqsy ūiymdastyryldy. Ekeuınde de jarys ainalmaly türde ötkızılgendıkten, toiǧa kelgen jūrt bäige qyzyǧyn bastan-aiaq tügel körıp otyrdy. Attardyŋ şama-şarqy, atqa mıngen balalardyŋ qalai täsıldengenı men şeberlıgı jarystyŋ är kezeŋınde köz aldyŋda bolady. Būdan bylai barlyq bäige, barlyq at jarys ainalmaly türde ötkızılgenı dūrys eken» dep baǧalaǧan eken kezınde Ǧ.Müsırepov.
«Qai zamanda da, qai uaqytta da er qanatyn elden erekşe baǧalap, arǧymaq at ūstap, kermege jüirık bailaǧan jandar az bolǧan joq. Bügın de solai. Jylqy mınezdı qazaqtyŋ atjandy azamattary jylqyny üiırımen, külıktı küiımen ūstap, qyzyǧyn körude. Sol atbegı azamattardy säigülıkterımen, atseiısterımen, şabandozdarymen suretke tüsırıp ärı jazyp tarih betıne qaldyru jolynda jyldap jūmys jasap, el aralap eŋbek ettık. Keleşek ūrpaq tarihtyŋ sarǧaiǧan paraǧynan kezınde aluan-aluan jüirık bolǧanyn, kımder ūstap, kımder baptaǧanyn bılse, suretterın körse degen ızgı niet qana» deidı eŋbektıŋ avtory B.Mūhtarūly.
«Tūlparǧa mıngen ūly dalanyŋ,
Tarpaŋ mınezdı ūly bolamyn» dep aqyn M.Raiymbekūly jyrlaǧandai, arǧymaqtarymyzdy tügendep, tarih betterıne ız qaldyratyn azamattarymyz aman bolǧai!
Baǧdagül Balaubaeva
