Belgili jýrnalıst Baǵdat Muhtarulynyń halqymyzdyń atbegilik ónerine tereń boılap, tulpar tizgindegen azamattar týraly, sáıgúlik minip, saltymyzdyń soıylyn soqqan seıisterdiń shapqan júırikteri men alǵan báıgelerin toptastyrǵan «Arǵymaq» atty týyndysy jaryqqa shyqty.
Ulttyq kitaphanada ótken kitaptyń tanystyrylymynda Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarma tóraǵasynyń orynbasary M.Raıymbekuly, «Jalaıyr Shora» búrkitshiler mektebiniń bas dırektory B.Múptekeqyzy, Qazaq ulttyq Agrarlyq ýnıversıtetiniń professory Q.Ishan, QR Mádenıet qaıratkeri S.Qalıev, Qazaq radıosynyń redaktory B.Jaǵyparuly, Qyzylordadan arnaıy kelgen atbegi P.Kúzembaı jáne t.b. sóz sóılep, izgi tilekterin bildirdi.
Atalǵan eńbek Aqan seriniń Qulagerinen bastaý alady. Avtor «Jylqynyń jyryn aıtyp, sáıgúliktiń syryn sıpattaǵanda, tulpardyń túr-turpatyn túgendep tilge tıek qylǵanda Qulagerdiń aty atalmaı qalmaıdy. Qazaq dalasynda osy ýaqytqa deıin talaı tulpar bolǵany haq. Biraq búginge aty men ataǵy jetken jalǵyz tulpar – Qulager» deı kele, aqyn-jazýshylarymyzdyń qalam terbep, abyroıyn arttyryp, dańqyn asyrǵandyǵy, Ereımentaý aýdanyndaǵy Eginshilik sovhozyn basqarǵan ulty nemis Andreı Rımmer degen atbeginiń uıtqy bolýymen Ereımentaýda, jazýshy Sádibek Túgeldiń bastamasymen Astana irgesinde eskertkish qoıylǵandyǵy aıtylady.
Ár júıriktiń óz tarıhy bar. Máselen, Ker at Abaıdyń 100 jyldyǵynda júz attyń ishinen top jarǵan júırik. 1945 jyly 5 tamyzda Abaıdyń týǵanyna 100 jyl tolýyna oraı Qaraýylda toı ótkizip, aqyn qurmetine at shaptyrady. Oǵan jazýshy Muhtar Áýezov, áıgili balýan Qajymuqan Muńaıtpasov arnaıy qonaq bolyp kelgen. Sol alaman báıgede Abaı eliniń Ker aty top jaryp, bas báıgeni alady. Sondaı-aq álemge áıgili Absent, t.b. arǵymaqtar jóninde tolyq aqparat alýǵa bolady. Atbegilik óner qazaqtyń qanynda bar qasıet. Aty ańyzǵa aınalǵan abyz atbegi, Soıalıstik Eńbek Eri, soǵys ardageri Boshaı Kitapbaevtyń jaratqan júırikteriniń aty el-jurtqa málim. Zamanynda has tulparlarymen aty shyǵyp, abyroıy asqan atbegi týraly jazýshy Ǵabıt Músirepov qalam terbep, úsh tulpar týraly baspasózge jazsa, aqyn Kákimbek Salyqov úsh júırikke jyr arnady.
«Qulan-qara, Bulan-qara, Jel-maıa!.. Bul úsh qara attyń úsheýi de Shyǵys Qazaqstandaǵy Úlken Naryn aýdanyndaǵy Lenın kolhozynyń attary. Kolhoz tursyn aýdanyna, aýdan tursyn oblysyna, oblysy tursyn búkil respýblıkamyzǵa abyroı-ataq áperip júrgen áıgili attar: «Qulan-qara» men «Bulan-qara» – báıge attary, «Jel-maıasy» – jorǵa. Senimdi jylqyshy, tájirıbeli atpaz Qojamseıit Asantaev úsh qaranyń shashasyna shań juqtyrmaı baqsa da, at baptaýdyń qos tizgini Boshaıdyń óz qolynda ekeni daýsyz. Sondyqtan ataqty úsh qara at Boshaıdyń úsh qarasy dep atalady. Boshaıdyń úsh qarasyn men eki uly toıda kórdim: alǵash ret uly aqynymyz Abaıdyń týǵanyna 125 jyl tolǵan toıynda. Ekinshi ret halyqtyq poezııanyń alyp aqyny Jambyl babamyzdyń týǵanyna 125 jyl tolǵan toıynda. Osy eki toıda da bas báıgelerdi Boshaıdyń úsh qarasy áketti.
Bul eki toıda da at jarystary óte jaqsy uıymdastyryldy. Ekeýinde de jarys aınalmaly túrde ótkizilgendikten, toıǵa kelgen jurt báıge qyzyǵyn bastan-aıaq túgel kórip otyrdy. Attardyń shama-sharqy, atqa mingen balalardyń qalaı tásildengeni men sheberligi jarystyń ár kezeńinde kóz aldyńda bolady. Budan bylaı barlyq báıge, barlyq at jarys aınalmaly túrde ótkizilgeni durys eken» dep baǵalaǵan eken kezinde Ǵ.Músirepov.
«Qaı zamanda da, qaı ýaqytta da er qanatyn elden erekshe baǵalap, arǵymaq at ustap, kermege júırik baılaǵan jandar az bolǵan joq. Búgin de solaı. Jylqy minezdi qazaqtyń atjandy azamattary jylqyny úıirimen, kúlikti kúıimen ustap, qyzyǵyn kórýde. Sol atbegi azamattardy sáıgúlikterimen, atseıisterimen, shabandozdarymen sýretke túsirip ári jazyp tarıh betine qaldyrý jolynda jyldap jumys jasap, el aralap eńbek ettik. Keleshek urpaq tarıhtyń sarǵaıǵan paraǵynan kezinde alýan-alýan júırik bolǵanyn, kimder ustap, kimder baptaǵanyn bilse, sýretterin kórse degen izgi nıet qana» deıdi eńbektiń avtory B.Muhtaruly.
«Tulparǵa mingen uly dalanyń,
Tarpań minezdi uly bolamyn» dep aqyn M.Raıymbekuly jyrlaǵandaı, arǵymaqtarymyzdy túgendep, tarıh betterine iz qaldyratyn azamattarymyz aman bolǵaı!
Baǵdagúl Balaýbaeva
