Būl tün asa qadırlı tün, öitkenı arap tılındegı «لَيلَةُ القَدر» sözı: «qadırlı tün, qūdırettı tün, maŋyzdy tün» degen maǧynalardy bıldıredı. Būl tün basqa tünderden orny erekşe. Özge tünderde jasalǧan ǧibadattar oǧan jete almaidy. Sondyqtan atyna zaty sai «Qadır tünı» dep atalǧan.
Būl tünde jaratylystardyŋ taǧdyry belgılenıp, kelesı qadır tünıne deiıngı bolatyn (adamdardyŋ ryzyq nesıbelerı, ömır ölşemderı sekıldı) maŋyzdy oqiǧalar Alla Taǧala tarapynan perıştelerıne aian bolady.
Ramazan aiy kelgende paiǧambarymyz (s.ǧ.s.): «Oraza aiy keldı, onda myŋ aidan qaiyrly qadır tünı bar. Kımde-kım sol tünnıŋ sauabynan qūr qalsa, barşa jaqsylyqtan maqūrym qalmaq. Maqūrym adam ǧana onyŋ sauabynan qūr qalady»,[1] – dep jaqsylyqqa ūmtyluǧa şaqyrǧan.
Qūlşylyq etıp sauapqa keneluge eŋ ūtymdy uaqyt – qadır tünı. Al, eŋ qorqynyşty tün – adamnyŋ qabırde bolatyn tünı. Qadır tünın qūlşylyqpen ötkızu qabırdıŋ jap-jaryq bolyp nūrlanuyna jol aşady.
QŪRAN – QADIR TÜNINDE TÜSKEN
«Ramazan – adamdarǧa tura jol nūsqauşy, aq pen qarany aiyruşy, bekem tūtynatyn jolbasşy retınde Qūran tüsırıle bastaǧan ai».[2]
Al, Ramazan aiynyŋ ışındegı qadır tünınde Qūrannyŋ tüskendıgı jaiynda «Qadır» süresınıŋ bırınşı aiatynda bylai delıngen: إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ «Şynymen de Bız Qūrandy Qadır tünı tüsırdık».
JÄBIREIIL JÄNE BASQA DA PERIŞTELER TÜSETIN TÜN.
«Sol tünde Allanyŋ ämırımen barlyq ıstı retteu üşın (aspannan) perışteler jäne Ruh (Jäbıreiıl) tüsedı».[3]
Būl tünı perışteler tüsıp, jer betınde bereke ornaidy, Allanyŋ keşırımı näsıp bolady. Perıştelerdıŋ jer betıne tüsuı qadır tünınıŋ maŋyzdylyǧyn bıldıredı. Sol tünı perıştelerdıŋ köp bolatyny myna hadiste bıldırılgen: «Qadır tünı ramazan aiynyŋ jiyrma jetınşı nemese jiyrma toǧyzynşy tünıne sai keledı. Būl tünı jerge tüsetın perıştelerdıŋ sany jer betındegı maida tastardan da köp bolady»[4].
Perışteler mūsylman ümbetın aralap, qandai ǧibadat jasaǧandaryn, taŋ namazyna deiıngı dūǧa-tılekterın tyŋdap, amal däpterlerıne mol sauap jazyp tūrady. Jamandyq azaiatyn, qūlşylyq pen igı ıster köbeietın tün.
TYNYŞTYQ PEN ESENDIKKE BÖLENETIN, TOZAQ AZABYNAN QŪTYLATYN TÜN.
«Būl tünde taŋ atqanşa (Alla Taǧalanyŋ) sälemı jalǧasady»,[5] – delıngen. Qadır tünı myŋ aidan artyq. Eseptesek, myŋ ai degenımız 83 jyl 4 ailyq uaqyt eken. Demek, Qadır tünındegı qūlşylyǧymyz 83 jyldyq ǧibadattyŋ sauabyna teŋ bolmaq. 95 jyldyq adam ömırın alsaq, onyŋ 15 jyly baliǧat jasy bolyp sanalady, sonda tolyq 80 jyl ömır sürgenı. Endeşe, adam ömırınde bır qadır tünıne döp kelu, bükıl ömırın qūlşylyqpen ötkızgendei sauapqa keneltedı.
QATE, KEMŞILIKTER, KÜNÄLAR KEŞIRILEDI.
Hadis şärıpte: «Kımde-kım qadır tünın artyqşylyǧyna senıp, Alla Taǧaladan sauap kütıp, qūlşylyqpen ötkızse, onyŋ ötken künälary keşırıledı»[6], – delıngen.
QADIR TÜNI BEREKELI TÜN.
Qūranda Alla Taǧala: «Bız Qūrandy berekelı tünde tüsırdık»[7], – deidı.
QADIR TÜNI RAMAZANNYŊ QAI TÜNINE TURA KELEDI?
Alla Taǧala būl ömırdı synaq retınde jaratqan. Sondyqtan da ömır ışıne ölımdı, adamdar arasyna äulie qūldaryn, dūǧanyŋ qabyl bolatyn sätın jūma künınıŋ belgılı bır uaqytyna jasyrǧan. Osy retpen ramazan aiynyŋ qai tünı qadır tünı ekenın de aşyq bıldırmegen.
Qadır tünınıŋ naqty qai tün ekenın tek Paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) ǧana bılgen. Alaida, är ıstı belgılı bır hikmetpen jaratatyn Alla Taǧala paiǧambarymyzǧa (s.ǧ.s.) ony ūmyttyrǧan.
Äbu Hūrairadan jetken hadiste Alla Elşısı (s.ǧ.s.): «Tüsımde qadır tünı maǧan bıldırıldı. Bıraq jaqyndarymnyŋ bıreuı menı oiatqanda, jaŋaǧy uaqytty sol mezet ūmytyp qaldym. Ony ramazannyŋ soŋǧy on künınıŋ ışınen ızdeŋder», – degen.
İbn Auzaǧi (r.a.) jäne Sufian ibn Ūiainanyŋ (r.a.) riuaiatynda: «Ant etemın, men Qadır tünı Ramazan aiynyŋ jiyrma jetısı ekenın bılemın, öitkenı Rasululla (s.ǧ.s.) bızderge sol tünı ūiyqtamaudy būiyrǧan», – delıngen.
İkrimadan jetken hadiste İbn Abbas bylai deidı:«Omar (r.a.) sahabalardy janyna şaqyryp qadır tünı jaily sūraidy. Barlyǧy qadır tünı ramazan aiynyŋ soŋǧy on künınde ekendıgın aitady. Sonda İbn Abbas Omarǧa:
– Men qadır tünı qai tün ekendıgın bılemın, – dedı. Omar (r.a.) qai tün ekenın sūrady. İbn Abbas:
– Soŋǧy on künnıŋ jeteuı ötkende (27-ı) nemese jeteuı qalǧanda (23-ı), – deidı. Omar:
– Sen mūny qaidan bıldıŋ? – dedı. İbn Abbas:
– Alla Taǧala aspandy jetı qabat etıp jaratty, jerdı de jetı qabat jaratty, jetı kündı jaratty, ǧasyr jetıde ainalady, adam jetıden jaratyldy, jetı närsenı jeidı, jetı aǧzasymen säjde etedı. Tauap jasau jetı, tas laqtyru jetı. Sodan bıldım, – deidı. Sonda Omar:
– Sen bız bılmegendı bılgen ekensıŋ, – deidı.
Jalpy alǧanda, būl hadister ramazan aiynyŋ soŋǧy on künınde, onyŋ ışınde taq sandy künderde, tıptı aidyŋ jiyrma jetısınde delıngen. Būl da pendenıŋ Allanyŋ razylyǧyna jetkızetın ısterdı ısteuge, tünderdı ızdeuge qyzyqtyrady. Alaida, mūsylmannyŋ tek osy künı ǧana sauapty ısterdı ıstep basqa künderdı bosqa ötkızu jetkılıktı deuge bolmaidy. Sol üşın de būl tündı jasyryp qoiǧan. Sondyqtan mūsylman barlyq künderın osy qadır tünı sekıldı bılıp, maŋyzdy sanap, dūǧa-tılekpen, qūlşylyqpen ötkızse, qadır tünıne de döp basuy mümkın. Ata-babalarymyz «är kelgendı Qydyr bıl, är tünıŋdı qadır bıl» degenıne sai ramazannyŋ barlyq tünın ǧibadatpen ötkızsek, qadır tünın ötkızıp almas edık.
QADIR TÜNINIŊ BELGISI
Äbu ibn Kaǧb Alla Elşısınen (s.ǧ.s.) qadır tünınıŋ belgılerı jaily mynadai derekter jetkızgen:
Ol tün tynyş bolady. Qatty ystyq ia qatty salqyn da emes. Alla Taǧala keibır adamdarǧa tüsınde nemese öŋınde bıldıredı. Sol tünnıŋ nūrly ekenın köredı. Keide jüregıne osy qadır tünı ekendıgı bıldırıledı. Alla Taǧala barlyǧyn bıluşı.
Äbu Däuıt: «Qadır tünınıŋ taŋynda kün şuaqsyz tuady. Köterılgenge deiın bır tabaq sekıldı bolyp körınedı», – deidı.
QADIR TÜNINDEGI QŪLŞYLYQTAR
Qadır tünınde jasalǧan dūǧa-tılekter qabyl bolady. Abdulla ibn Omardyŋ (r.a.) riuaiat etken hadisınde Alla Elşısı (s.ǧ.s.): «Myna tört tünı jasalǧan dūǧalar kerı qaitarylmaidy. Olar: erejep aiynyŋ alǧaşqy tünı, şaǧban aiynyŋ ortasy (bäraat tünı), qadır tünı jäne aittyŋ bırınşı künı», – degen.
Aişa (r.a.) anamyz paiǧambarymyzdan (s.ǧ.s.) qadır tünı qalai dūǧa etemın dep sūraǧanda Alla Elşısı (s.ǧ.s.): «Ua, Rabbym, Sen, ärine, keşırımdısıŋ, jomartsyŋ. Keşırımdı jaqsy köresıŋ, menı de keşıre gör!»[8] – dep dūǧa et», – deidı.
Alla Taǧala adam balasyn Özıne qūlşylyq etsın dep qana jaratqan. Olai bolsa, myŋ tünnen qaiyrly būl tünde türlı ǧibadat jasap, näpıl namaz oqyp, Allaǧa jaqyndatatyn ıs jasaǧan abzal.
Rasulalla (s.ǧ.s.): «Kımde-kım qadır tünınıŋ artyqşylyǧyna senıp, Alla Taǧaladan sauap kütıp, qūlşylyqpen ötkızse, onyŋ ötken künälary keşırıledı», – deidı.
Qūran oqu, özı üşın, äke-şeşesı üşın, tuǧan-tuystary men barşa mūsylmandar üşın dūǧa etu, künälarynan täube etu, uaǧyz-nasihat tyŋdau Alla Taǧalanyŋ keşırımı men meiırımıne aparar töte jol bolmaq.
[1] İbn Mäjä, Siam, 1634.
[2] «Baqara» süresı, 185-aiat.
[3] «Qadır» süresı, 4-aiat.
[4] Ahmad, 10316.
[5] «Qadır süresı, 5-aiat.
[6] Būhari, muslim.
[7] «Duhan» süresı, 3-aiat.
[8] Tirmizi
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
