KSRO ydyraǧannan keiın köptegen orys halqy būrynǧy odaqtas respublikalarda, keibırı egemen memleketterde qaldy. Respublikalardyŋ köpşılıgınde ūltşyldyq sezımnıŋ küşeiuı baiqaldy. Ortalyq Aziianyŋ köptegen elderınde orys jäne orys tıldı tūrǧyndardy qudalau bastaldy.
Orystar Europadaǧy jäne būrynǧy KSRO keŋıstıgındegı eŋ bölıngen halyqtardyŋ bırı bolyp şyqty.
Olardyŋ taǧdyry qalai damydy, ūlttyq respublikalarda qalǧandar qalai ömır sürdı?
Pravda.Ru-daǧy «Közqaras» baǧdarlamasynyŋ studiiasynda Liubov Stepuşova qazaqstandyq ekonomist jäne saiasatker Petr Svoikpen Qazaqstandaǧy orys halqynyŋ ömırı turaly äŋgımelestı.
- Petr Vladimirovich, bızde Reseide orystardyŋ Qazaqstanda qalai ömır süretını turaly köptegen sūraqtar bar. Sız özıŋızdı oryspyn dep sanaisyz ba?
- Ärine, oryspyn, älemnıŋ kez kelgen jerınde. Bıraq sonymen bırge qazaqpyn. Qazaqstandaǧy orystar orys orystary emes, olar onsyz da qazaq orystary. Onyŋ üstıne, men qazırdıŋ özınde öte ülken otbasyn qūrdym, onyŋ jartysy qazaq. Qalai bolǧanda da, men ömırımnıŋ köp bölıgın qazaqtar arasynda ötkızdım, sondyqtan men oryspyn da, qazaqpyn da.
Men orys tıldı adamdar turaly bırden-bır maŋyzdy närsenı atap ötkım keledı.
Kımde-kım özın oryspyn dep sanasa, onda ol bölek äŋgıme bolady, degenmen ondailar, özın orym dep sanaityndar Qazaqstanda da köp. Onyŋ ışınde aralas otbasylarda. Mysaly, menıŋ balalarym älı orys, al nemerelerımnıŋ kım ekenı belgısız.
Bıraq orys tıldılerge keletın bolsaq, mūnda bärı orystıldıler. Sonyŋ ışınde qazaqtar. Bıraq, jetkılıksız bılımı barlardy qospaǧanda - auyl, şalǧai jer, naşar mektep jäne sonyŋ saldarynan tolyq oqymaǧandar, olar - orys tıldı emester.
Qazaqstan halqynyŋ köp bölıgı üşın negızgı tıl - orys tılı. Mūnda ana tılın bılu mındettı, ol öte maŋyzdy närse, bıraq būl älı de qosymşa närse.
- Qane bylai kelıseiık, bız orystar turaly, özın orys halqy sanaityndar turaly, orys qazaqtary turaly aitaiyq.
- Men kelıse almaimyn. Bızde bır memleket bar, Qazaqstan dep atalady, bıraq ekı ūlt bar.
Kez-kelgen ūlttyŋ etnikalyq, lingvistikalyq jäne kez-kelgen basqa ūqsastyqtary boluy tiıs, bıraq ūlt - būl tarihi täjıribe, sonymen qatar bolaşaqqa degen közqaras.
Būl özın-özı säikestendıru jäne bolaşaqtyŋ körınısı.
Qazaqstan ekı älemde ömır süredı
- Bız keŋestık tuyndyda qaldyq, ol eşqaida ketken joq. Mümkın, ol bılınbeuı mümkın, syrtqa şyqpauy da mümkın, bıraq bız keŋestık jüienıŋ bır bölıgı bolyp qala beremız.
- Sonymen bırge bız Batys ekonomikasynyŋ bır bölıgı bolyp tabylamyz. Būl özge bölık bolǧandyqtan da ötkenge oralǧysy kelmeidı, oǧan oraludan qorqady, öitkenı ol tek simvolikalyq türde «qaita qūru» üşın mındettı türde qazaqty latyn älıpbiıne köşıru kerek.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
