Halqymyz ata tarıhyna eshqashan da beıjaı qaramaǵan. Ótkendi sergek baıyptap, búgingini syndarly baǵalap, bolashaqqa oıly jospar qura bilgen. Bul – baǵzy zamandardan kele jatqan tól dástúrimiz. Ultymyzdyń «Jeti atasyn bilgen er, jeti jurttyń qamyn jer» degen naqyly biryńǵaı tarıhpen baılanysty. Jeti ata degenińiz – qarapaıym eseppen alǵanda 200 jyldaı ýaqyt. Iaǵnı, osy ýaqyt mólsherindegi tarıhty bilý – árbir azamat úshin syn. Otandy súıý otbasydan demekshi, tarıhty bilý árbir bilim berý oshaǵynan bastalady.
Ǵylym men tehnıkanyń qarqyndy damyp aqparattar aǵyny zamanynda bilim alýshylardyń tulǵa retindegi ózindik oı-pikirlerin kalyptastyryp, qabiletin, talantyn damytý barlyq deńgeıdegi bilim berý mekemelerinin basty mindeti bolyp tabylady. Oký úderisitik qoǵamnyń jańa qajettilikterine sáıkes ınnovaııalyk tásilderdi engizý, oqytýshynyń qajymas izdenimpazdyǵy men shygarmashylyk jemisin talap etedi. Osyǵan oraı kez-kelgen oqýshynyń qabiletine qaraı bilim berýdi, ony derbestikke, izdenimpazdykka, shyǵarmashylykka tárbıeleýdi júzege asyratyn zamanaýı ınnovaııalyq tehnologııany meńgerýge umtylý kerek. Sebebi memlekettik bilim standartyna sáıkes oqý úderisin úıymdastyrý jańa pedagogıkalyq tehnologııalardy, bilim alýshylardyń bilimin qadaǵalaýdyń ınnovaııalyq baqylaý-ólsheý quraldaryn engizýdi júkteıdi. Oqytýdyń jańa pedagogıkalyq tehnologııasy - oqytýdy izgilendirý, ózin-ózi damytyp, tárbıeleı biletin, zaman aǵymyna ilese alatyn kásibı, bilikti, jan-jaqty jeke tulǵa qapyptastyrýdy maqsat etedi. Oqýshylardyń kásibı bilim sapasyn arttyrýmen birge óz qabiletine qarap, ózin-ózi damyta otyryp, ózine syn kózben qaraýǵa múmkindik beredi. Tanymdyq belsendiligin arttyryp, shyǵarmashylyq qabiletin damytady.
Oqytýdyń jańa tehnologııalaryn engizý, bilim berýdi aqparattandyrý, damytý mindettsrin kózdeıdi. Oqytýshynyń jeke tulǵany zertteýine, ony tolyq tanyp, bilýge jáne oqýdyń maqsatyna jetýge tıimdi, ári naqty jol ashady. Bolashaq maman ıeleriniń boıynda bilimdilik, biliktilik, sanalylyq, jaýapkershilik qasıetterin sińirýde, ıaǵnı kásibı quzyrettilikti qalyptastyrýda jana tehnologııany qoldanýdyń róli zor. Sonymen qatar tehnologııany tıimdi paıdalana bilý oqytýshynyń sheberligi msn isksrligin jáne kásibı quzyrettiligin shyńdaýǵa áserin tıgizedi.
Jańa pedagogıkalyq tehnologııany meńgerý barysynda oqytý mindetteri jańasha sıpat ashady:
- pedagogıkalyq qyzmsttiń ózekti máselelerin bilý;
- oký baǵdarlamasynyń túrlendirilgen nusqaýlaryn qurastyrý;
- oký modelin qurastyrý;
- oqý jobalarynyń mazmunyn anyqtaý;
- okýshylardyń jańa materıaldy meńgerýinds deńgeılengen jattyǵýlar jasaý;
Jańa tehnologııany engizý barysynda oqytýshy-professorlardyń zııatkerligi men parasattylyǵy, belsendiligi, shyǵarmashylyk izdenisi, shákirtteriniń bilimin baǵalaýy sheshýshi ról atqarady. Qazirgi tańda bilim berý úderisinde keńinen qoldanylyp júrgen birneshe ınnovaııalyk tehnologııalardy atap kórsetýge bolady:
- problemaǵa baǵyttalǵan oqytý;
- toptyq baǵyttalǵan oqytý;
- róldik oıyndar;
- prezentaııalar;
- pikirsaıystar;
mıǵa shabýyl ádisi;
- suraq-jaýap oıyndary; iskerlik oıyndar;
- mamandyq salasyna baılanysty konferenııalar
- kókeıkesti máseleni talqylaýǵa arnalǵan onlaın, vebınarlyq konferenııalar.
Bilim alýshylar álemniń kez kelgen aýmaǵynda bilimin ári qaraı jetildirýge, eńbek naryǵynda suranysqa ıe qyzmetterdi atqarýǵa jáne jańa tehnologııalardy meńgerýge qabiletti, asa belsendi bolýy tıis. Oqý úderisinde óris alǵan ınteraktıvtik oqytý ádisteri de oqýshylardiń belsendiligin arttyrýǵa orasan zor yqpal etedi. Mundaı ádisti koldaný barysynda bilim alýshylar óziniń ómirlik tájirıbesine, jeke oı-pikirine, bilimine súıenedi. Ǵylymı-tehnıkalyq progrestiń karyshtap damýy, maman daıarlaýǵa da zamanaýı talapaptar qoıady. Qoǵamnyń múddesinen shyǵatyn, eńbek naryǵynda básekege qabiletti maman daıarlaý kez-kelgen joǵary oký ornynyń sń basty mindsti ekeni aıqyn. Bul oraıda oqytýshy-professorlarǵa úlken senimmen qatar, orasan zor jaýapkershilik júkteledi. Oqýshylardyń álemdik bilim berý standarttaryna sáıkes oqytý qajet. Okytýdyń bilimge baǵdarlanǵan dástúrli túrin quzyretti-baǵdarlanǵan oqytý túrine almastyrý ádisiniń de ǵylymı-ádistemelik negizi nazar aýdarýǵa turarlyq. Munda sabaq barysy pánniń mazmunyna jáne mamandyq baǵytyna qaraı bes bólikke bólinip oqytylady: ózin-ózi jetildirý kuzyrettiligi, quqyqty kuzyrettilik, kommýnıkatıvti quzyrettilik, beıimdili jáne daǵdylar, bilim. Innovaııalyq oqytý tehnologııasy ǵylymı-pedagogıkalyq qyzmettiń aıryqsha úlgisi bolyp tabylady. Innovaııalyq oqytý tehnologııasyn meńgerý úshin kásibı biliktilikti mamandardyń tájirıbesin jumyldyrý qajet. Iaǵnı, okytýshy óziniń kásibı mamandyǵyn pedagogıkalyq sheberlikpen jáne shyǵarmashylyqpen ushtastyryp, iskerlik daǵdyny qalyptastyrýy tıis. Kez kelgen ustaz zamanaýı ınnovaııalyq tehnologııany meńgerý barysynda ózin-ózi damytady jáne ózin-ózi kalyptastyrady. Oqýtýshylardy kez-kelgen jaǵdaıǵa beıimdelip, ınnovaııalyk jańa ádis-tásilderdi qoldana alatyndaı deńgeıde tárbıeleý qajet. Bilim alýshylardan mundaı daıarlyqty talap etý úshin, onyń eń basty kórsetkishterin aıqyndaý qajet.
Birinshiden, tanym túrǵysynan qyzyǵýshylyqty qalyptastyrý kajet.
Ekinshiden, Oqý úderisiniń teorııalyq negizderi jáne jeke tulǵa teorııasynyń negizderi ushtasqanda ǵana bilim alýshylardyń ınnovaııalyq áreketteri nátıjeli bolatyndyǵy aıqyn.
Sonymen qatar, úshinshiden, sabaqty qalyptasqan ádis boıynsha birkelki ótkizbeı, ár sabaq saıyn ǵylym men tehnıkanyń, pedagogıkalyq ólshemderdiń ozyq tásilderin paıdalana otyryp, erekshe ótkizýge bolady. Sonda oqýshy ár sabaqta ár túrli jaǵdaıattyq tapsyrmalardy oryndaı otyryp, beıimdilik ólshemderin meńgeredi. Mundaı oqýshy bolashaqta qandaı ortaǵa tap bolǵanyna karamastan, óz isine ǵana qajetti ınnovaııalyq tehnologııany tańdap, ári sol ortaǵa óz bolmysyn beıimdeı otyryp áreket etedi. Innovaııanyń ólshemdik birlikteri oqytýdyń ádistemelik maqsat-mindetteri, oqý úderisi, oqytýdyń nátıjesin baǵamdaýmen anyqtalady. Oǵan bolashaq mamannyń júıeli oqý-tárbıe úderisinde sabaqty tıimdi úıymdastyra bilýi, stýdenttermen tyǵyz qarym-qatynas ornatyp, birtutas ǵylymı-pedagogıkalyq úderisti zerdeleýi jáne sabaqtyń nátıjesi joǵary bolýy úshin qajetti jańa tehnologııany tandaýy tıis.
Qazirgi tańda tarıh pen ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyq kúnnen-kúnge artyp keledi. “Jeti atasyn bilmegen jetesiz” demekshi tarıhyna qyzyqpaǵan halyqtyń bolashaǵy da aıqyn emes. Dál sondaı maqsatta, ıaǵnı, tarıhtyń tylsym qupııalaryn bilý úshin Mámbet Qoıgeldıev keremet bastama bastady. Ol “aıtylǵan tarıh” dep atalady. Baǵdarlamanyń maqsaty jazylǵan tarıhqa emes, aıtylǵan tarıhqa súıený. Tarıhta bolǵan bir oqıǵany sol zamanda qmir súrgen, áli de tiri bir kýágerdiń aıtýymen baıandaý. Iaǵnı, sol zamanda adamdardyń ómiri qandaı boldy, ne ishti, ne jedi degendeı. Dál osyndaı bastamalar kóp bolsa tarıhymyzdy kez-kelgen adam jatqa bileri anyq.
Nazerke MARShAKQYZY,
Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń 2 kýrs stýdenti
