Qoǵamdyq birlestik – jalpy maqsattarǵa qol jetkizý úshin erikti negizde qurylǵan azamattardyń birlestigi. Búginde olardyń sany kún sanap artyp keledi. «Adyrna» ulttyq portalynyń kezekti suhbaty «Aq bosaǵa» áıelder qoǵamdyq birlestiginiń atqarýshy dırektory, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Tajıeva Zeınar Dastanqyzymen boldy.
– Zeınar hanym, «Aq bosaǵa» qoǵamdyq birlestigi qalaı quryldy?
– «Aq bosaǵa» áıelder qoǵamdyq birlestigi 2006 jyly 5 shildede qoǵamnyń barlyq salasyndaǵy áıelderdiń belsendiligin arttyrý jáne bala tárbıesindegi, otbasyndaǵy áıel ananyń rólin arttyrý maqsatynda Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetiniń professor oqytýshylar quramynyń negizinde quryldy. «Aq bosaǵa» birlestiginiń músheleri Syr óńirindegi bilim, ǵylym salasynda eńbek etip júrgen tájirıbeli ǵalymdardan quralǵan. Jarǵyda kórsetilgendeı, qoǵamnyń barlyq ómiriniń salalaryndaǵy áıel-ǵalymdardyń róli men azamattyq bastamshylyǵyn, qoǵamdyq saıası belsendiligin arttyra otyryp, olardyń ár túrli jobalarǵa, baıqaýlarǵa qatysýǵa yqpal etý kózdelgen. Sonymen qatar, áıelder qoǵamdyq birlestigi memlekettiń demografııalyq saıasatyn nasıhattap, otbasy qundylyqtaryn damytýǵa arnalǵan sharalardy iske asyrady. Birlestiktiń músheleri ár túrli mamandyq ıeleri, ıaǵnı olar psıhologtar, pedagogtar, ekonomıstter, qoǵam qaıratkerleri, belsendi jastar bolyp tabylady. Birlestiktiń tóraıymy – tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, professor Ansatova Merýert Nagmetovna, atqarýshy dırektory- ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Tajıeva Zeınar Dastanovna.
– Osy kúnge deıin qoǵamǵa qajetti qandaı jumystar atqaryldy?
– «Aq bosaǵa» áıelder qoǵamdyq birlestigi 2007-2014 jyldar arasynda oblystyq ishki saıasat basqarmasynyń memlekettik tapsyrysynyń baıqaýlaryna qatysyp, «Qazaqstan Respýblıkasynyń genderlik teńdik Strategııasyn nasıhattaý», «Aımaqtaǵy otbasy demografııalyq saıasatty damytý áleýmettik qyzmetin uıymdastyrý» syndy tapsyrystardy oryndady. Osy áleýmettik memlekettik tapsyrystar aıasynda kóptegen is sharalar iske asyryldy. «Jastardy otbasylyq nekelik ómirge daıarlaý», «Zorlyq zombylyqqa qarsy kúresti uıymdastyrý», «Otbasylyq bıýdjetti qalyptastyrý», «Otbasylyq bıznes negizderi» jáne t.b semınar trenıngter ótkizildi. «Jas otbasy», «Qanatty áıel» sııaqty forýmdar uıymdastyryldy. Osy is-sharalardyń aıasynda 4 ádistemelik qural, 2 katalog, 3 konferenııa jınaqtary basylymnan shyqty.
2015-2016 jyldary «Aq bosaǵa» ÁQB-i Birikken Ulttar Uıymynyń «Jergilikti halyqqa, onyń ishinde halyqtyń áljýaz tobyna ekonomıkalyq, áleýmettik jáne ekologııalyq qyzmetter kórsetýdiń ınnovaııalyq tásilderin engizý arqyly Qyzylorda oblysynyń ál-aýqaty men ómir súrý sapasyn jaqsartý» birlesken baǵdarlamasy boıynsha konkýrsqa qatysyp, jeńiske jetti. Bul granttyq baıqaýdyń maqsaty - halyqtyń osal toptary men aýyldarǵa nazar aýdara otyryp, aımaqta ónimdi jumyspen qamtýǵa járdemdesý. Konkýrsqa usynylatyn jobalar uzaq merzimdi, turaqty nátıjelerdi qamtamasyz etýi kerek, jáne barlyq usynylatyn is-sharalar uzaq merzimdi áser etýi kerek.
Múmkindigi shekteýli áıelderge arnalǵan joba daıyndadyq
– Jobanyń tikeleı benefııarlary, ásirese azamattardyń osal sanattarynan, ómir sapasynyń jaqsarǵanyn sezinýi, óz qabiletterin júzege asyra alýy jáne qoǵamǵa áleýmettik beıimdelýi kerek. «Aq bosaǵa» JOO osy baıqaýǵa «Múmkindigi shekteýli áıelderdi qoldanbaly óner buıymdaryn jasaý daǵdylaryna kásibı oqytý» jobasyn usyndy. Osy joba arqyly múmkindigi shekteýli aýyl áıelderdi otbasylyq bıznesti júrgizý men damytýǵa oqytyldy. Nege deseńiz, múgedek áıelderdiń kópshiligi jumyssyz, ásirese aýyldyq jerlerde ár otbasynda halyqtyq qoldanbaly-qoldanbaly óner buıymdarynyń shıkizatyn tabýǵa bolady. Joba nátıjesinde qolóner men halyqtyq qolónerge oqyǵan áıelder bir jaǵynan bir-birimen tyǵyz yntymaqtastyqta bolady, al ekinshi jaǵynan aýyldaǵy jumyssyz áıelderdi kásiptik oqytý qoǵamda halyqtyq qolónerdiń jandanýy men damýyn týdyrady, óıtkeni halyq óneri ulttyq mádenıettiń negizin quraıdy. Aýyldarda qolónermen aınalysýǵa bolady. Sonymen qatar, múmkindigi shekteýli áıelder jumys taba almaıdy, óıtkeni olardyń bilimi joq nemese súıikti isimen aınalysýǵa múmkindigi joq. Kıiz basý, úı ydystaryn tigý, kilem toqý sııaqty halyqtyq qolóner túrleri óner retinde urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp keledi. Tek jańa ınnovaııalyq tehnologııalardy jáne ekologııalyq taza materıaldar men shıkizattardy paıdalanýdy úıretý kerek, ol úshin kásibı daıyndyqty uıymdastyrý qajet. Nátıjesinde otbasylyq kásip qurý arqyly ári qaraı kásipkerlikpen aınalysatyn qolónershiler tobyn qurýǵa bolady. Joba nátıjesinde aýyl turǵyndary qolóner daǵdylaryn ıgerdi, bıznesti qalaı qurýǵa bolatynyn bildi, múgedektigi bar áıelder oqýdan keıin halyqtyq qolónermen óz betinshe aınalysa bastady jáne qoǵamnyń tolyqqandy múshesi mártebesine ıe boldy.
Erekshe balalardyń analaryna arnalǵan ortalyq uıymdastyrdyq
– 2018 jyly «Aq bosaǵa» áıelder qoǵamdyq birlestigi AQSh-tyń Qazaqstandaǵy elshiliginiń shaǵyn granttyq baǵdarlama aıasynda «Erekshe balalardyń analary» taqyrybynda taǵy bir áleýmettik jobany jeńip aldy. Jobanyń maqsaty - ómirde kóp deńgeıli qoldaýy úshin erekshe balalardyń analaryna arnalǵan ortalyqty uıymdastyrý. Erekshe balalar analary ortalyǵynyń jobasy barysynda analarǵa arnalǵan trenıngter uıymdastyryldy - 32 qatysýshyǵa, aptasyna eki ret, qolóner kýrstary, balalardyń durys tamaqtanýy, salaýatty ómir saltyn saqtaý boıynsha konsýltaııalar, balalarǵa aptasyna eki ret terapııalyq massaj sessııalary, logopedııalyq sabaqtar kestege sáıkes aptasyna úsh ret boldy. Mamandardyń osy jumystarymen qatar, joba psıhology balalarmen aptasyna bes ret art-terapııa, úılestirý jáne dıdaktıkalyq oıyndarmen aınalysty. Ortalyqta tizimdelgen jumystar men is-sharalarǵa barlyq jaǵdaılar jasalǵan: jabdyqtar, aksessýarlar, kómekshi trenajerlar, jumsaq rezeńkelengen massaj tósenishteri, kıizden jasalǵan ár túrli panno, aǵash oıynshyqtar, oıynnyń matematıkalyq daǵdylaryn damytatyn lego oıynshyqtary, aýany tazartýǵa jáne ylǵaldandyrýǵa arnalǵan jabdyqtar. Osy aralyqta biz arnaıy balalardyń densaýlyǵyn damytýǵa arnalǵan qural-jabdyqtar men qurylǵylardy, sonyń ishinde massaj ústelderin, massaj tósenishterin, sport jabdyqtaryn jáne medıınalyq-dene shynyqtyrý keshenin satyp aldyq jáne qolónerdi oqytý boıynsha qyzmetter usyný týraly kelisim jasadyq. Jumyssyz analar úshin toqylǵan jáne kıizden jasalǵan buıymdar óndirisi boıynsha kásipkerlikti uıymdastyrý negizderimen qolóner kýrsy uıymdastyryldy. Inklıýzıvti bilim berý boıynsha muǵalimder men psıhologtarǵa arnalǵan aımaqtyq semınar ótkizildi, onda Qyzylorda qalasyndaǵy mektepterden 20 psıholog biliktiligin arttyrdy. Mustafa Shoqaı atyndaǵy No187 mektepte erekshe balalar analaryna arnalǵan ortalyqtyń ashylýymen qalalyq bilim bólimi bir logoped shtatyn bóldi jáne bul maman joba aıaqtalǵannan keıin de óz jumysyn jalǵastyrady.
«Erekshe balalar analary» jobasynyń maqsatty aýdıtorııasy - Qyzylorda qalasynyń «Shuǵyla» shaǵyn aýdanyndaǵy úsh mekteptiń 32 anasy men 35 erekshe balasy jáne ınklıýzıvti bilim berý boıynsha tájirıbe almasý úshin qala mektepterinde jumys jasaıtyn psıhologtar. Ortalyqqa kishi toptarǵa baratyn 35 adamnan turatyn arnaıy balalar psıhologpen jumys jasady, úı tapsyrmalaryn oryndady, shyǵarmashylyq áleýetin damytty, mektep oqýshylary oqý úlgerimin jaqsartty, bul balalardyń dınamıkalyq kartasynda kórinis tapty. Olar massaj seanstaryn alady, logopedtiń qabyldaýynda bolady, osylaısha densaýlyǵyn nyǵaıtady. Erekshe balalar ózderiniń problemalarymen jalǵyz qalmaıdy, ortalyqta olar bir-birimen baılanysady, óıtkeni kópshiligi mundaı qymbat oıynshyqtar men oıyndarǵa, úıdegi saýyqtyrý sharalaryna qol jetkize almaıdy. Barlyq ótkiziletin is-sharalar buqaralyq aqparat quraldarymen jáne áleýmettik jelilerde jarııalandy.
«Shańyraǵyń bıik bolsyn!» áleýmettik jobasy haqynda
– 2020 jyly tamyz – qarasha aılarynda Qazaqstan Respýblıkasy Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń qoldaýymen jáne «Azamattardyń bastamasyn qoldaý ortalyǵynyń» memlekettik grantary aıasynda Otbasylyq qarym-qatynasty nyǵaıtý jónindegi is-sharalardy iske asyrý («Shańyraǵyń bıik bolsyn!») áleýmettik jobasyn iske asyrdy.
Otbasy, bolashaq ata-ana, jas jup jáne olardyń týystary úshin árbir is-sharaǵa 4 bilikti jattyqtyrýshy: 16-17 qyrkúıekte Elshıbaeva Kúlmash Galymjanovna, psıhologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, PhD doktory «Berekeli otbasyn qalyptastyrý» semınar trenıngin ótkizdi. Onda otbasylyq ózara qarym-qatynasty, kelinniń psıhologııalyq testisin, eneniń testisin qoldana otyryp, kelin men ene arasyndaǵy qarym qatynasty qalaı nyǵaıtýǵa bolatynyn jattyǵýlarmen kórsetti. Semınarǵa qatysýshylar jattyǵýlardan keıingi pikir almasýda ózderiniń minezinde, oılaý sanasyndaǵy kemshilikterin ashyq aıtyp, semınardan qandaı áser alǵandaryn ortaǵa saldy. Kóbine kináni ózderinen izdemeı, qasyndaǵy otbasy múshelerine kóp talap qoıǵannan arada túsinispeýshilik bolatynyn mysalǵa keltirip, endi búgingi alǵan bilimderi arqyly otbasynda bereke keltirýdi ǵana maqsat etetindikterin aıtty. Keıbir semınarǵa qatysýshylar, jobadan keıin de osyndaı semınarǵa qatysqylary keletinin jetkizip, eneler ınstıtýty qurylsa, otbasylaryna kóp kómegin tıgizetinin jetkizdi.
5-6 qazanda ótkizilgen «Baqytty balany tárbıeleıtin ata-ana qandaı bolýy kerek?»semınar trenıngin «RITORIX» sheberlik mektebiniń negizin qalaýshy, trener, koých, psıholog Bıtanova Gýljanat júrgizdi. Semınarda qatysýshylar bala tárbıesi jóninde tyń da qyzyqty derekter aldy. Balany jaqsy tárbıeleý úshin ata-ananyń óziniń resýrsy, quzyrettiligi, maqsaty bolýy kerek ekendigin kórsetip, psıhologııalyq test, afırmaııalar jasap, pikir almasý kezinde qatysýshylardyń shynaıy emoııalaryn týǵyzdy. Onlaın qatysyp otyrǵandar, barlyǵy derlik qyzyqty tapsyrmalar túzeý arqyly, ózderiniń ómirge degen qarym qatynasyn túzedi. Árqaısysynyń alǵan áserimen bólisýge ýaqyt berilip, ata-ana men balalar arasyndaǵy qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa kóptegen ádis tásilder alýǵa jaǵdaı jasady. Semınar kezinde trener ata-analarǵa psıhologııalyq áser etý arqyly ózderiniń bes jasar shaqtaryn eske túsirtip, balanyń armanyn, tilegin, óz betinshe oılaý qabiletiniń qalyptasýyn ata-ana túzeıtinin, ata-anasynyń árdaıym qoldaýyn kútetinin jattyǵýlar arqyly kórsete bildi. Qatysýshylar trenerdiń semınardy júrgizý sheberligine tánti boldy, alǵystaryn bildirip, osy semınardyń olardyń ómirinde jaqsy ózgerister engizitine senimderin jetkizdi.
16-17 qazanda ótkizilgen «Jastardy otbasylyq ómirge daıyndaý-azamattyq qoǵamnyń ózekti máselesi» taqyrybyndaǵy semınardy Abenova Kýlzada fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, PhD doktory, trener júrgizdi. Semınarda qyzdarǵa jáne jigitterge arnalǵan ómirlik jardy tańdaý, meniń bolashaq otbasym qandaı bolady degen psıhologııalyq jattyǵýlar jasaldy. Otbasylyq rolder, otbasy jaýapkershiligi qundylyqtary, otbasylyq bıýdjetti josparlaýǵa arnalǵan suraqtar, praktıkalyq jattyǵýlar qaraldy. Sonymen qatar, otbasyn baǵalaýǵa arnalǵan genogrammalar jáne eko-kartalaryn qatysýshylar óz otbasylary úshin daıarlady. Otbasynyń kúshti jáne álsiz jaqtaryn baǵalap, otbasy turaqtylyǵyn saqtaý úshin kerekti keńester aldy. Qatysýshylar óz pikirlerinde bilimderin arttyrýdaǵy qýanyshtarymen bólisip, biraz tyń derekter bergen trenerge jáne osy semınardy uıymdastyrýshylarǵa óz alǵystary men rızashylyqtaryn bildirdi.
6-7 qarashada ótkizilgen «Otbasyndaǵy qarym qatynastaǵy konflıkt jáne ony sheshý joldary» taqyrybyndaǵy semınardy Aıaganova Almagýl Jandıldaevna, psıhologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, trener, koých júrgizdi. Semınarda otbasylyq qarym qatynastaǵy minez-qulyq modelderi júıelendi, konflıktiler oryn alǵan kezdegi sheshý joldaryn qarastyrdy. Jattyǵýlar «Otbasylyq qarym qatynas sheńberi», ekspress test «Qarym-qatynas deńgeıin anyqtaý», ekspress test «Men kimmin?» oryndaldy. Otbasylyq qarym qatynastaǵy konflıktiniń psıhologııalyq tabıǵaty anyqtalyp, erli-zaıyptylar, ata-anamen bala arasyndaǵy konflıktiler qarastyryldy. «Jaıly aımaǵym» jattyǵýy arqyly ishki qaıshylyqtar aıqyndaldy. «Emoııalyq ıntelektini damytý» jattyǵýy arqyly konflıkt fazalary narazylyq, emoııa, mámilesý/tatýlasý qalaı oryndalatyny túsindirildi. Qatysýshylar pikirlerin jetkizý barysynda kóptegen ózderiniń qasıetteri ashylǵanyn, jattyǵýlar arqyly sana sezimderin baqylaý, baǵalaý, damytýǵa bolatynyna kóz jetkizgenderin aıtty.
– Jalpy memlekettik áleýmettik tapsyrys boıynsha qaı basqarmalar qarjy qarastyrady?
– Áleýmettik memlekettik tapsyrys boıynsha oblystyq ishki saıasat basqarmasy men jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasy úkimettik emes uıymdarmen jumys jasaıdy. Sonymen qatar, memlekettik emes granttar da jylda baıqaý jarııalap otyrady. Mysaly, Evrazııa qory, Elbasy qory, AQSh tyń Qazaqstandaǵy elshiligi, IýSAID baǵdarlamasy jáne t.b. Al memlekettiń granttar baıqaýyn kommerııalyq emes akıonerlik qoǵamy «Azamattardyń bastamasyn qoldaý ortalyǵy» ótkizedi.
«Adyrna» ulttyq portaly
