Qazaqstandyqtar aqşany qaryzǧa jiı alady jäne beredı. Keibır qaryz beruşıler qaryzyn bıreu qaitaryp beretındei oilaidy. Äitse de, sızdıŋ qaryzyŋyz qaituy üşın özıŋız äreket etuge tiıssız. Qimyldamasaŋyz, boryşker qaryzdy qaitaruǧa asyqpaidy. Advokat, "Käsıbi zaŋ keŋesşılerı palatasynyŋ" müşesı İlia Kniazev qolhattar men boryşkerlerge qatysty adamdardyŋ köptegen sūraqtary men qatelıkterıne jauap berdı.
Qolhat boiynşa qaryzdy qalai dūrys öndırıp aluǧa bolady?
Qaryz berılgenı turaly qolhattyŋ notarialdy türde zaŋdastyryluy şart pa? Advokattyŋ aituynşa, QR AK 716-babynyŋ 2-tarmaǧyna säikes qaryz şarty obligasiia, qaryz aluşynyŋ qolhaty nemese qaryz beruşınıŋ oǧan belgılı bır somany nemese zattardyŋ belgılı bır sanyn bergenın kuälandyratyn özge qūjat bolǧan kezde de tiıstı jazbaşa nysanda jasalǧan dep tanylady. Iаǧni, notarialdy zaŋdastyru mındettı emes, bıraq olai jasatu artyq bolmaidy.
Qaryz beru kezınde eŋ bastysy, qolhat dūrys toltyryluy kerek. Qolhatta qaryz aluşynyŋ aty jönı, JSN nömırı körsetılıp, qaryz aqşanyŋ alynǧan uaqyty men qaitarylatyn merzımı körsetılgenı jön.
Sonymen bırge, zaŋger Kniazev qolhattyŋ eskıru merzımı bar ekenın atap öttı - būl merzım aiaqtalǧanǧa deiın sız sotqa jügınetın jäne boryşker oryndauǧa mındettı şeşım qabyldauǧa bolatyn merzım. Būl boryşkerdıŋ alǧan aqşany qaitaratyn künı belgılengen merzım. Mysaly, sızdıŋ aqşaŋyzdy boryşker 2017 jylǧy qaraşanyŋ 15-ı künı qaitaratynyn körsettı me, demek, būl qolhattyŋ jaramdylyq merzımı 2020 jylǧy 15 qaraşa künı bıtedı. Iаǧni, qolqattyŋ jaramdylyq merzımı üş jyldy qūraidy.
Merzımın ötkızıp alǧan jaǧdaida olardy qalpyna keltırudıŋ nūsqalary bar, bıraq būǧan deiın jetkızbegen jön.
Mysaly, qolhat bar, vatsapp-da hat almasu bar. Hat äleumettık jelılerde jariialandy, bıraq boryşker aqşany qaitarmady. Ne ısteuge bolady?
Eger sız jalǧyz qaryz beruşı bolsaŋyz, onda - boryşker eşteŋenı qaitarmaidy. Aqşany qaitaryp aludyŋ jalǧyz joly-sotqa talap aryz beru.
Eger boryşker bıreu, al qaryz beruşıler köp bolsa, onda boryşkerdıŋ ıs-äreketınde "alaiaqtyq"qylmystyq qūqyq būzuşylyq boluy mümkın. Būl jaǧdaida sız basqa da qaryz beruşılermen toptasyp polisiiaǧa jügınuıŋız kerek. Mūndai jaǧdaida polisiia «tyrp» ete almai qalady da, ıstı qolyna alady.
Zaŋger "eger boryşkerdıŋ atynda eş mülık bolmasa, sot tük ıstei almaidy» degenmen kelıspeidı.
«Nekede satyp alynǧan barlyq närse, ädette, erlı-zaiyptylar arasynda teŋ bölınetının ūmytpauymyz kerek. İä, boryşkerdıŋ eşteŋesı joq, bıraq onyŋ äielınıŋ kölıgı, päterı, jalaqysy bar. Sız boryşkerdıŋ jalaqyny beiresmi türde alatyn jerın bılıp, jūmys beruşıge yqpal ete alasyz", - deidı maman.
Ol sondai-aq qaryz mölşerı 250 AEK-ten (şamamen 500 myŋ teŋgeden artyq) asqan jaǧdaida boryşkerdıŋ qūqyqtary men lisenziialary, mysaly, jürgızuşı kuälıgı şekteluı mümkın ekenın atap öttı.
Sondai-aq boryşkerdı äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılıkke tartuǧa bolady.
Sonymen bırge İlia Kniazev qaryzdy öndırıp alu üşın notariustarǧa jügınudıŋ qajetı joq ekenın, qaryzdy tek sot arqyly qaitara alatynyn atap öttı.
«Notarius şeşım şyǧarmaidy. Notarius notariat turaly Zaŋǧa säikes zaŋda aiqyndalǧan dausyz talaptar boiynşa atqaruşylyq jazba jasaidy. Däl dausyz. Qarapaiym qolhat dausyz talap emes, ol boiynşa sız sotqa jügınuıŋız kerek»,-deidı zaŋger.
Sottyŋ şeşımı sızdıŋ paidaŋyzǧa şeşıldı deiık. Bıraq sot oryndauşylary älı de qaryzyŋyzdy qaitartyp bere almai jür. Ne ısteisız?Mūndai jaǧdaida advokat sot şeşımın oryndau üşın JSO-nyŋ (jergılıktı sot oryndaişylary) bärın jasaǧanyna köz jetkızu üşın atqaruşylyq ıs jürgızu materialdarymen tanysuǧa keŋes beredı.
Mümkın, JSO eşteŋe ıstemegen şyǧar, mūnda sız ne JSO-ny özıŋız baqylauyŋyz kerek, ne būl üşın advokat jaldauyŋyz kerek. Al sızde mūndai jaǧdailar tuyndamauy üşın - qaryzǧa bermeuge tyrysyŋyz. Al eger beretın bolsaŋyz, kepıl räsımdeŋız, sonda qaryz beruşı retınde sızdıŋ müddelerıŋız qorǧalatyn bolady, - dep qorytyndylady İlia Kniazev.
Orys tılınen audaryp,
daiyndaǧan Rauana DİMAŞQYZY,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
