–Jalpy qoǧamdyq bırlestıkter qoǧamnyŋ ılgerı basuyna aitarlyqtai üles qosatyny belgılı. Osyndai jūmystarmen ainalysuyŋyzǧa ne türtkı boldy? Qazırgı atqaryp otyrǧan jūmysyŋyzdyŋ mänı men maŋyzy nede? Bügınde Respublikalyq «Äkeler odaǧy» qoǧamdyq bırlestıgı filialynyŋ jūmysyn üilestırıp otyrmyn. – Osy jūmystarǧa naqtyly toqtalyp ötseŋız... – Bız negızınen üş baǧytta jūmystar jürgızemız. Onyŋ bırı – otbasylyq tärbieleuge bere otyryp, balalar üiı tärbielenuşılerınıŋ sanyn azaitu. Al ekınşısı – qazaq otbasyndaǧy ūl bala tärbiesın jetıldıruge üles qosu. Būl rette äkeler qauymyna qozǧau salu arqyly olardyŋ ūl balalardy sporttyq jarystarǧa, turistık saiahattarǧa atsalysuyna yqpal etuın jüielı jolǧa qoiu öte-möte maŋyzdy. Bügıngı künge deiın bala tärbiesın äielder qauymy berık qolda ūstap keldı emes pe? Sonyŋ nätijesınde ūldarymyz äljuaz, näzık bolyp ösıp keledı. Aralarynda şege qaǧudy, tıptı ot jaǧudy da bılmeitınderı bar. Endı olardy teledidar men kompiuter aldynan aulaqtatudy, keŋ dalaǧa saiahattarǧa alyp şyǧudy oilastyratyn kez keldı. Ūldarǧa äke tärbiesı, patriottyq tärbie auadai qajet. Osy oraida bılım beru basqarmalarymen bırlese būl ıske el ışındegı «belsendı äkelerd» ızdestırıp tauyp jūmyldyrudy dıttep otyrmyz. Ūl balalarǧa at äbzelderın jasau men qamşy öru önerın, atqa şabudy üiretsek deimız. Üşınşı baǧyt boiynşa jetım balalarǧa, köp balaly jäne tūrmys jaǧdai tömen otbasylaryna qaiyrymdylyq kömekter körsetu ısın odan ärı jalǧastyra beretın bolamyz. – Otbasynyŋ jyluyna, ülgısıne düniede eşteŋe jetpeidı ǧoi.Köŋılı nalaǧa, közı jasqa toly jetım balalardyŋ otbasylyq tärbiemen qamtyluy – äbden dūrys qadam. Alaida olardy bauyrǧa basuǧa, asyrap nemese üige aluǧa qatysty qūjattardy räsımdeudıŋ qiyndyǧy, kedergısı köptıgı jönınde az aitylyp, kem jazylyp jürgen joq. Sız būǧan ne deisız? – Bız, mıne, tap osy mäselemen tıkelei ainalysamyz. Qajet etken azamattarǧa tiısınşe qūqyqtyq keŋester de beremız. Älgınde ǧana kölık jürgızıp kele jatqanymda, bır azamat özın mazalaǧan sūraqtarmen qaiyrylyp, oǧan tiısınşe aqyl keŋes berdım. Osyǧan bailanysty basqa da sūraqtary bolsa kömegımdı qajet etken ata analardyŋ özıme tıkelei 8778322 8966 telefony arqyly habarlasuyna da bolady. Bızdıŋ el jūrt bolyp bırlese atqarar bır ortaq ısımız de osy. Qoǧamymyzda bügınde jetım balalardy üide tärbieleuge alu mäselesı ötkır qoiylyp ta otyr. Kezınde Elbasynyŋ elde jetım balalar bolmauy üşın olardy otbasylyq tärbiemen qamtamasyz etudı tapsyrǧany belgılı. Osyǧan bailanysty elımızde köptegen otbasylardyŋ jetım balalardy üide tärbieleuge aluy esebınen jetım balalar üilerı aitarlyqtai azaitylyp, köbısı jabyldy. Qalǧandary «Balalardy damytudy qoldau ortalyqtaryna» ainaldyryluda. Şynyn aitsaq, mūndai jūmystardy üilestıru, räsımdeu bazbıreuler aityp jürgendei sonşalyqty qiyn emes. Älbette, şydamdylyqty, sabyrlylyqty talap etedı. Köp azamattar qūjattardy jinau men räsımdeudıŋ azdaǧan qiyndyǧynan qaşyp, būl ıstı orta joldan üzıp, odan ärı jalǧastyruǧa erınıp, tastap ketıp te jatady. Būl dūrys emes. Mūndaida sauapty ıs jasauǧa niettenuşılerdıŋ eŋ äuelı özı tūratyn aumaqtaǧy qalalyq, audandyq bılım bölımderıne baryp, qūjattar tızımın aluy kerektıgın eske salamyz. Onda körsetılgen qūjattardy tiıstı merzımınde jinap, ötkızıp, dereqorǧa tırkelgender ümıtker retınde esepke alynady. Taǧy bır eskerterımız, jetım balalar būrynǧydai üige aluǧa kez kelgen azamatqa berılmeidı. Mūndai nietı barlardyŋ balalardy damytudy qoldau ortalyqtary janynan aşylǧan «qabyldap aluşy ata-analar mektebınde» üş ailyq kursta oqytu- üiretuden ötıp, arnaiy sertifikat aluy mındettı. Olarǧa elımızdegı häm öŋırımızdegı balalar üilerı tärbielenuşılerı arasynan ǧalamtor arqyly qalauynşa taŋdap aluyna sodan keiın ǧana baryp mümkındık berıledı. Osy dūrys jol. Öitkenı, qabyldap aluşylardyŋ mınez-qūlqy, psihologiiasy, basqasy bolsyn atalmyş kursta oqu barysynda süzgıden ötıp, mūqiiat zerttelınedı. Sondai-aq jetım balalardy qabyldap aluşylardyŋ otbasy jaǧdaiy, üiı, jūmysy, ailyq jalaqysy tūraqty boluy, balalarǧa qolaily jaǧdai jasaluy, türlı üiırmelerge qatystyryluy sekıldı şarttary mültıksız oryndaluǧa tiıs. Äiel adamdardyŋ küieuı boluy da qarastyrylǧan. Eŋ bastysy, bır otbasyndaǧy erlı-zaiypty adamdardyŋ ekı jaqty kelısımı berık bolsa ǧana mūndai ıske täuekel etuge bolady. Bırı bastap, ekınşısı nemqūraily ǧana qostaǧan bolyp jatsa, būl da tolyqqandy şeşım bolmaidy. Jauapkerşılık pen ynta ekı jaqtan da tabyluǧa tiıs. Öitpegen künde erteŋ mūndai odaqtyŋ ırgesı oŋai setıneidı de, tüptıŋ tübınde balanyŋ obalyna qalyp jatamyz. Sondyqtan erlı-zaiyptylar mūndai ıstı äblen iın qandyryp baryp bastauy kerek. Istıŋ basy - niet. Mūnyŋ özı, taǧy da aitamyn, eŋ aldymen sauap üşın, Allanyŋ razylyǧy üşın jasalatyn ıs. Mysaly, bız jūbaiym, ūstaz Jaina Beknazarova ekeuımız osyndai ıske täuekel ettık. Balalar üiınen 4 bala alǧanbyz. Özımızde üş bala bar bolatyn. Olar älı kışkentai, mektep jasynda ǧana. Qazır otbasynda 9 janbyz. – Jalpy, balalardy üige alu kezınde olardyŋ tärbiesınıŋ auyr nemese jeŋıl boluy jas erekşelıkterıne de bailanysty ma? – Joq, olai dep oilamaimyn. Ras, ata-analardyŋ basym denı balany büldırşın kezınde 3-5 jas aralyǧynda asyrap alǧandy jön köredı. Balaǧa zar bolyp jürgender üşın būl dūrys ta şyǧar. Öz kındıgıŋnen emestıgı balanyŋ özıne de, basqalarǧa da bılınbei de qalady dep oilaidy. Alaida qazırgı uaqytta böbekter üiınde de bala tym az. Osyndai-osyndaidan 10 jastaǧy ūl, qyzdar ötpei qalyp qoiyp jatyr. Bügınde 7-8 jastaǧylardyŋ özı eresekter tobyna jatqyzylyp jür. Bazbıreuler aitatyndai, olardy tärbieleudıŋ auyr,jeŋıl bolmaǧy jas erekşelıkterıne de bailanysty emes. Bız jūbaiymyz ekeuımız özara aqyldasa kele 8, 10, 12, 14 jastaǧy balalardy taŋdadyq. Soŋǧylary «auyspaly» jastaǧylar edı. Odan qorqatyn eşteŋesı joq. Olarǧa keregı – otbasy jyluy, ata-ananyŋ meiırı, süiıspenşılıgı. Basqa tük te emes. Qazır balalarymyz eseiıp, özımızge qolqanattyqqa jarap qaldy. Ülken qyzymyz on segıge toldy. Auyldy jerde jeke üide tūramyz. Auyl ömırı balalarǧa da ūnaidy. Jasynan eŋbekke baulynuda. Qalaly jerde tört qabyrǧaǧa qamalyp, ǧūmyr keşse, olar mūnyŋ bırın de körmes edı. Bau-baqşa salamyz, ekı siyrymyz bar. Ūldarymnyŋ kışısı siyr saua bıledı. Qyzdarym qiiar, qyzanaq jinap, analaryna bankı jabysyp, kömektesude. Qysqasy,bırlıgı bekem, tatu otbasymyz. – Balalaryŋyz qai tılde söilesedı? – Qazaq tılınde. Üide de osy tılde söilesemız. Aitpaqşy, ūldyŋ ülkenı Fedor aqyn M. Maqataev oqularynan, odan kışısı Sergei esse jazudan ötken baiqaularda jüldelı bırınşı oryndardy ielenıp, top jaryp keldı. Nataşa qazaqşa än aitsa, Sofiia qazaqtyŋ halyq bilerın myŋ būrala bileidı. Älbette, ata-analar tarapynan balalarynyŋ azdaǧan «būzaqylyqtary» üşın sabyrlylyq tanytylsa, qamqorly pen qoldau bolsa, söz joq, ıs oŋǧa basady. – Balalaryŋyzdy öz atyŋyzǧa jazdyrudy oilamaisyz ba? – Älbette, joq. Oardyŋ qūqyqtaryna qol sūǧa almaimyn ǧoi. Degenmen, ülken ūl qazırdıŋ özınde «Äke, ülkeigenımde sızdıŋ atyŋyzǧa jazyluyma bola ma?» sūrap qoiady. Onyŋ tıptı bır joly sport jarysynan alǧan gramotasyn toltyrtqanda «Fedor Maratūly» dep jazdyrtyp äkelgenı de bar. Esım-soilaryŋnyŋ jaiyn özderıŋ taŋdarsyŋdar dedım de qoidym. Olardyŋ menı «äke» dep ataǧandarynyŋ özı nege tūrady! - Jalpy bala asyrap alǧysy keletın ata analardyŋ balalardy damytudy qoldau ortalyqtarynda tärbielenıp jatqan jetım balalar sanyn azaituǧa atsalysuy şynynda da airyqşa maŋyzdy. «Qoǧamymyzda «jetım», «balalar üilerı» degen ūǧym bolmauǧa tiıs. Qoǧamymyzda bügınde jetım balalardy üide tärbieleuge alu mäselesı ötkır qoiylyp ta otyr. Kezınde Elbasynyŋ elde jetım balalar bolmauy üşın olardy otbasylyq tärbiemen qamtamasyz etudı tapsyrǧany belgılı. Osyǧan bailanysty elımızde köptegen otbasylardyŋ jetım balalardy üide tärbieleuge aluy esebınen jetım balalar üilerı aitarlyqtai azaitylyp, köbısı jabyldy. Qalǧandary «Balalardy damytudy qoldau ortalyqtaryna» ainaldyryluda. –Äŋgımeŋızge rahmet!Belgılı zaŋger Marat Ospanovpen sūhbat
Sūqbattasqan, Larisa ALDABERGENOVA
P.S. Material Nūr-Sūltan qalasynyŋ Jastar saiasaty mäselelerı basqarmasy men Halyqaralyq «Qazaq tılı» qoǧamy Nūr-Sūltan qalalyq filialynyŋ tapsyrysymen daiyndaldy.Ūqsas jaŋalyqtar
