Týdy qorlaǵandy ólim jazasyna kesken el bar

7319
Adyrna.kz Telegram

Kesheli beri qazaqstandyq áleýmettik jelini saıqymazaq ártis Sasha Baron Koen jaryp tur. Qazaq qoǵamy úshin Borat degen atpen tanymal bul keıipker buǵan deıin «Borat» fılmi arqyly atyn shyǵarsa, al qazir ekinshi fılminen bólek, Qazaqstannyń memlekettik týyn qorlaý áreketimen jurttyń nazaryn ózine burdy.

Boratqa qatysty keshegi kúni áleýmettik jelini dúr silkintken vıdeoǵa toqtalýdan góri, sol vıdeoǵa qatysty áleýmettik jelidegi birqatar pikirlerdi nazarlaryńyzǵa usynýdy jón sanadyq.

Qazaqstannyń Túrkııadaǵy tótenshe jáne ókiletti elshisi Abzal SAPARBEKULY: «Maǵjan atamyz Alystaǵy baýyryma degen jyrdy osy túrik aǵaıynǵa bosqa arnamasa kerek. Árıne túrik jurty basqa eldiń ulttyq sımvoldaryna qurmetpen qaraıtyn halyq. Alaıda týysqan, baýyr, dos halyqtyń namysyn óz namysyndaı kóretin márt halyq», dep jazyp, el nazaryna qysqasha ǵana beınerolıkti usyndy.

Al shymkenttik  Nııaz DÁÝLET: «Memlekettigimizdi aıqyndap, tanytyp turatyn nyshanymyz.

- Ólip bara jatsańda týyń jyǵylmasyn degen halyqpyz.

Ulybrıtanııa - koroldik memleket. Týy bar, qadiri joq nemese olar úshin báribir kompleks joq. Týynan túrsı (trýsı) tikken el.

Sasha Koen (shoshqalar renjip qalmasyn) - deni saý emes kloýn

Qazaq degen mal baqqan elmiz, eshkimge soqtyqpaı jaı jatqan elmiz.

Elimizden qut-bereke qashpasyn dep, jerimizdiń shetin jaý baspasyn dep naızasyna jylqynyń qylyn taqqan elmiz.

Dushpan basynbaǵan elmiz, basymyzdan sóz asyrmaǵan elmiz.

Dosymyzdy saqtaı bilgen elmiz, dám-tuzyn aqtaı bilgen elmiz.

Biraq asqaqtaǵan han bolsa – han ordasyn taptaı bilgen elmiz.

Atadan ul týsa – qul bolamyn dep týmaıdy, anadan qyz týsa – kúń bolamyn dep týmaıdy, ul men qyzyn jatqa qul men kúń etip otyra almaıtyn elmiz.

Sen temir bolsań, biz kómirmiz – eritkeli kelgenbiz, qazaq-qalmaq balasyn telitkeli kelgenbiz.

Tanymaıtyn jat elge — tanysqaly kelgenbiz, tanysýǵa kónbeseń – shabysqaly kelgenbiz.

Sen qabylan bolsań, men arystan – alysqaly kelgenbiz, tutqyr sary jelimmen jabysqaly kelgenbiz.

Bitim berseń – jónińdi aıt, bermeseń – turysatyn jerińdi aıt!”

Bul sózderdi aıtqanda Qazybek bı babamyz 14 jasta eken. evan Rabdandy (jaýyz jońǵar qontaıshysy) dalbasalatyp qoıǵan eken sonda.

Rámizimizdi qorlap, Memlekettigimizdi taptaǵan, Ultymyzdyń abyroıyn tókken fılm túsirilipti. Aldynda shyqty. Álgi kloýn oınaıdy.

Qazybek bı babamyzdaı bir oǵlannyń bolmaǵany ma? Ókinishti.

Biz álde ishimizden bir birimizdi talap júre beremiz be?

Qazir baıyrǵy shaq emes, atqa qonyp, qaıqy qylysh asynyp jolǵa shyǵatyn. Iá, baqsaq múmkin bizdiń emoııaǵa berilip, bir oıran uıymdastyrýymyz keıbir jymysqy álemdik saıası oıynshy lobbıster úshin qajet bolyp otyrǵan da shyǵar», -dep bul  máseleni halyqaralyq deńgeıde sheshýdi surap Erlan QARIN, Batyrhan QURMANSEIIT aǵalaryna suraý saldy.

Tanymal jýrnalıst Ashat SADYRBAI: «Biz memlekettik rámizderimizdi qurmetteı̆miz. Ózge bir eldiń tenteginiń fılmin jarnamalaýǵa atsalysqym kelmeı̆di. Tentekti tentek degen saı̆yn bórki qazandaı̆ bolady. Olarǵa kóńil aýdaryp, bassyzdyqqa bas qatyrýdyń qajeti joq. Týdy mazaq etkeni úshin zań aldynda jaýap bersin. Zań ǵana ornyna qoıady dep oı̆laı̆myn».

Qyzylordalyq Dmıtırıı POPOV-tyń: «Mojno shýtıt nad kem ýgodno ı nad chem ýgodno, no ne naıonalnymı sımvolamı strany. Nı odno gosýdarstvo v mıre, kakım by on prodvınýtym ne byl, ne poterpıt nadrýgatelstvo nad svoım Naıonalnym flagom. Shýtkı, shýtkamı, no to chto onı delaıýt, eto ýje perebor, prıamoe oskorblenıe eloı strany ı naıı», -degen jazbasyna Malık Adenov: «Ia toje na pervyı fılm Borata zlılsıa, nas pozorıt. No proshlo vremıa, nash vlast opozorıla, ýnızılo nashý straný tak chto Boratý ı ne snılos. Tak chto eto erýnda chto on tvorıt», -dep jaýap jazdy.

Dastan MYRZA: «Boratqa nesine renjısizder, dostar?Altyn sandyqtyń ústinde jalańbut otyrǵan elmiz. Ol ras. Sýretkerdiń qııalyna shek bar ma, bireýdiń jobasy bolsa da astyrtyn túrde sony jetkizipti. Álde shyndyqtyń ay bolaryn bilmep pe edińizder?»

Qýanysh EDILHANTEGI: «Ókinishke oraı Borattiki durys sııaqty, biraq onyń mazaǵy bir adamǵa, sol ornatqan sıstemaǵa ǵana baǵyttalǵan-aý dep oılaımyn. Biz, qazaq halqy, uıalatyndaı esh ornymyz joq, uıalsa búkil álemge óz elin mazaq etkizip qoıǵan topastar uıalsyn.

Áıtpese bizdiń ne kúnámiz bar - eshkimniń ala jibin attaǵanymyz joq, eshkimge zııanymyz tıgen joq, qaıta basqalardy baýyrymyzǵa tartqannan basqa. Al el basqaryp otyrǵandardyń, rasynda da Borat mazaqtaıtyndaı tustary kóp. Aýstralııadaǵy teńiz jaǵalaýyndaǵy alyp eskertkishti qarańyz, bári soǵan tabynyp jatyr. Solaı ekeni ótirik emes qoı - búkil kóshe, áýejaı, mektep, JOO, tipti qalaǵa sheıin qaptap ketti emes pe?»

Feısbýk áleýmettik jelisindegi Boratqa qatysty pikirler sanalýan. Biri nazarǵa almaýdy aıtsa, endi biri namysty taptatpaýǵa shaqyrýda. Qalaı desek te, Qazaqtyń kók týynyń tabanǵa taptalyp, mazaqqa aınalýy eshkimdi de beı-jaı qaldyrmaǵany sózsiz. Áleýmettik jeli ýlap-shýlap, ýaqyt óte basylady, is osymen bitedi me? Ári qalaı bul máseleniń sheshimi qalaı tabylady? Ázirge belgisiz. Belgisiz bolatyny, maqala jarııalanǵan osy mınýttarǵa deıin Qazaq bıligi tarapynan resmı málimdeme jasalmady.

Internet ıirimderinen túrli memleketterde rámizderdi qorlaýǵa qatysty bolǵan oqıǵalar tizbegin taýyp aldyq. Mysaly, Izraılde memlekettik týdy qorlaǵan adam úsh jylǵa qamaýǵa alynyp, 60 myń shekel aıyppul tóleıdi eken. Izraıldiń eki týyna qyzyl boıaý jaqqany úshin Ramle Adel Amasısti Tel Avıv soty «memlekettiń týyn qorlaý-sol memlekettiń halqyn qorlaý» dep aıyptap, jazaǵa tartypty.

Ispanııada ázilkesh Danıel Mateo ázil baǵdarlama barysyndaǵy qoıylymda  ıspan memlekettik týymen murnyn súrtkeni úshin qylmystyq jaýapqa tartylǵan eken. Moldovanyń eki kóshe sypyrýshysy qoqys tasý úshin memlekettik týdy qoldanǵany úshin bir jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylǵan. Ulybrıtanııada Pink Floyd tobynyń gıtarısti Devıd Gılmor Birikken Koroldiktiń týyna súıengeni úshin jaýapqa tartylsa, AQSh-tyń Jańa Orlean shtatynda Ýılıam Mamford degen adam týdy otqa jaqqany úshin ólim jazasyna kesilipti. Áıtse de, bul ótken ǵasyrda bolǵan oqıǵa desedi. Biraq amerıkandyqtar jazanyń osy túrin qaıta qoldaný keregin jıi kóterip júrgen kórinedi. Ánshi Paýlına Rýbıo sýretke túsý kezinde Meksıkanyń týyn jamylǵy retinde qoldanǵany úshin jaýapqa tartylǵan.

Basqa eldermen salystyrǵanda, Túrkııa óziniń týyna asa qurmetpen qaraıtyn jáne ózgelerden de sony talap etetin birden bir el. Túrik delegattary ózderi barǵan kez kelgen elde Túrkııanyń memlekettik týynyń qaı jerde, qalaı ilinip turǵanyna deıin tereń mán beredi eken. Eger túriktiń týy tıisti ornynda turmasa, túrik delegattary kelgen jerinen teris burylyp shyǵyp kete beredi deıdi biletinder.

Joǵaryda sóz etken oqıǵalar árbir eldiń memlekettik rámiziniń qanshalyqty mańyzǵa ıe ekenin aıǵaqtap berse kerek ti.

2019 esquire.kz saıtyna bergen suhbatynda Borat:«Qazaqstan ómirimde estimegen, men bilmeıtin el bolǵandyqtan,  sol eldi fılmime tańdap aldym. Postkeńestik bir eldegi keıbir jaǵdaılardy óz shyǵarmamda nege kórsetpeske? Men Qazaqstandy mazaq etken joqpyn. Meniń oıdan qurap, oılap tapqan elim rasymen de jer betinde bar dep oılaıtyn adamdarǵa kúlkim keledi jáne meniń mazaq etetinim de sol adamdar», -deıdi.

Bálkim, Borat rasymen de mıy jetken dúnıeni jasap, elge fılm degizip usynǵan bolar. Alaıda Qazaqtyń memlekettik týyn jelbiretip qoıyp, júıkege salmaq salatyn beınerolık túsirýine, fılm túsirýine adamı aqyly jol bermeýge tıis edi. Árıne, eger Boratta adamı aqyl bar bolsa...

Raýana DIMAShQYZY,

«Adyrna» ulttyq portaly.

Foto ashyq derekkózden alyndy.

   

Pikirler