Bügıngı Meksika jerın bızdıŋ zamanymyzdyŋ V - X ǧ.ǧ. aralyǧynda meken etken maiialardyŋ biık örkenietı, äsırese, olardyŋ matematikasy men küntızbeler jüiesı älemdı älı künge deiın taŋǧaldyryp keledı. Olardy 40 jyl boiy zerttep-zerdelegen körnektı amerikandyq ǧalym, matematik, tarihşy, önertanuşy ärı suretşı Hose Arguelles maiia ǧylymy men bılımınıŋ negızınde jazǧan özınıŋ «Maiia faktory» atty qūndy monografiiasymen qatar basqa da eleulı ǧylymi eŋbekterın jariialap, jiyrmasynşy ǧasyrdyŋ soŋyna taman Uaqyt Zaŋyn aşty jäne ony bükıl älemge paş ettı [1]. Ǧalymnyŋ pıkırınşe, maiialar uaqyt zaŋdylyǧy men onyŋ qyr-syryn şegıne jetkıze meŋgergen asa bılgır halyq bolǧan. Olar uaqyt zaŋyn öte şeber qoldana bıludıŋ arqasynda Jerdıŋ galaktika keŋıstıgındegı orny men orbitasyn däl anyqtaǧan. Ol ol ma? Maiialar uaqyt pen matematikaǧa bailanysty qazır qoldanysta jürgen üştık ölşemnen adamzattyŋ törttık ölşemge qai zamanda auysatynyn da aldyn-ala boljap qoiǧan syŋaily.
Arheologtardyŋ zertteulerı däleldep otyrǧandai, maiialar joǧaryda atalǧan zamandarda özderı mekendegen ülken aimaqta bır-bırınen alşaq ornalasqan ondaǧan ırı qalalar salǧany belgılı bolyp otyr. Älgı qalalardyŋ basty nysandaryn piramidalar jüiesı men tasqa oiylyp jazylǧan ieroglifterge toly stellalar men tastan tūrǧyzylǧan öte sändı ǧimarattar qūraǧan. Alaida maiia örkenietıne tän, bıraq bügıngı ǧalymdarǧa tüsınıksız ärı osy uaqytqa deiın naqty şeşımı tabylmai kele jatqan «maiialar nelıkten özderı salǧan säulettı qalalary men älı salynyp bıtpegen ırı qūrylys nysandaryn kürt toqtatyp, ız-tüzsız ketken?» degen jūmbaq syr bar. Mūnyŋ sebepterı men saldaryn älem ǧalymdary älı künge deiın ızdeumen keledı. Solaiy solai bolǧanmen, bızdıŋ zamanymyzdyŋ 830-jyldary ızderın kürt suytqan baiyrǧy maiialardyŋ aman qalǧan mädeni mūralaryn jan-jaqty zerttei kele, ǧalymdar olardyŋ matematika ǧylymyna öte jüirık bolǧanyn bır auyzdan moiyndaidy. Onyŋ üstıne maiialar qazırgı zamanda bız qoldanyp jürgen ondyq jüiege negızdelgen matematikany emes, jiyrmaǧa negızdelgen matematika jüiesın şeber meŋgergen. Būl ozyq jüienı maiialar özderı tūrǧyzǧan zäulım piramidalar men säulettı qalalar salu üşın ǧana emes, sonymen qatar, künı bügınge deiın bükıl älemnıŋ taŋdaiyn qaqqyzyp otyrǧan küntızbeler jüiesın qūrastyruǧa da keŋınen paidalanǧan.
Bızdıŋ zamanymyzǧa deiın tek üzık-üzıgı ǧana jetken maiialar qalyptastyrǧan ūly örkeniet qūndylyqtary tolyǧymen saqtalyp qaluy da äbden mümkın edı. Bıraq, ökınışke orai, ispandyq konkistodorlar olardy qoldarynan kelgenınşe joiyp jıberuge tyrysqan. Myna bır mysal – älgı soraqylyqtyŋ aiqyn dälelı: 1562-jyly tün mezgılınde maiialardyŋ Mani deitın qalasynda Diego de Landa esımdı ispandyq episkop öz jarlyǧymen baiyrǧy maiialardyŋ baǧa jetpes öner tuyndylaryn, kıtaptary men qoljazbalaryn tügel jiǧyzyp alyp, tügın qaldyrmai örtetıp jıbergen. Būl şekten şyqqan aiuandyq äreket Mysyrdyŋ Aleksandriia qalasynyŋ Ülken kıtaphanasyna jasalǧan vandalizmmen para-par-tyn. Özınıŋ jymysqy maqsatpen ädeiı jasaǧan qylmysyn bürkemeleu üşın, älgı episkop: «Bızder öte köp kıtap tauyp aldyq, bıraq olardyŋ ışınde soqyr senım men adamdy elıktırıp, şaitan jolyna azǧyratyn dünielerden basqa eşnärse bolmaǧandyqtan, olardy tügeldei örtep jıberdık. Al ündıster būǧan qatty ökındı», - dep jalǧan mälımet taratqan.
Keiın anyqtalyp otyrǧandai, konkistodorlar qanşa tyrysqanymen, maiialardyŋ qalalaryn tügeldei joiyp jıbere almaǧan. Sebebı bıtık ösken tropikalyq ormandar maiialardyŋ keibır örkeniet oşaqtaryn konkistadorlardyŋ közınen tasalap, aman saqtap qalǧan. Joǧaryda surettelgen aiuandyqtan soŋ 250 jyl ötken kezde, lord Kingsboro [2] jäne Djon Lloid Stefens [3] sekıldı äigılı saiahatşylardyŋ jazbalary jaryq köre bastady. Osynyŋ arqasynda maiialardyŋ örkenietıne degen qyzyǧuşylyq qaita jandanyp, tek sodan keiın ǧana maiialardyŋ öner men ǧylymǧa iek artqan ūly örkenietın bükıl älem moiyndai bastady.
Maiialar tūrǧyzǧan Kün jäne Ai piramidalary
Stefens it tūmsyǧy ötpeityn orman-toǧailardy kezıp, olardyŋ şyrmauynda qalǧan maiia qalalarynyŋ qalyŋ mük basqan sılemderın ızdep tauyp, baiyrǧy maiia örkenietınıŋ qanşalyqty biık deŋgeide bolǧanyn, tıptı, kezınde älgı örkeniettıŋ şaryqtau şegıne jetıp, altyn ǧasyrdy da basynan ötkızgenın, bıraq söite tūra, jasampaz maiialardyŋ tarih sahnasynan tüsınıksız jaǧdaida ǧaiyp bolyp ketkenınıŋ kuäsı bolady. Stefens jazbalaryn oqyǧan arheologtar endı tropikalyq ormandardyŋ qalyŋ qūrsauynda qalǧan adam tanǧalarlyq sändı de säulettı sarailarǧa, piramidalar men ǧibadathanalarǧa toly baiyrǧy maiia qalalaryn bırtındep arşi bastaidy. Olar maiialardyŋ jazu jüiesınıŋ negızın qūraityn ieroglifterge de jete män berıp, zertteu jūmystaryn qolǧa alady. Bıraq, ökınışke orai, olardyŋ syry älı künge deiın tolyq aşylǧan joq.
Maiia örkenietıne bailanysty öz jazbalarynda Djordj Stiuart mynadai bır öte qūndy pıkır keltıredı: «Europa orta ǧasyrda qara tünekzamandardy bastan keşırıp jatqanda, maiialar adamzat örkenietınıŋ keremet ülgısın jasap ülgerıptı» [4].
Bügıngı zamanda belgılı bolyp otyrǧandai, maiia halqy, negızınen, Gondurastaǧy Kopan sekıldı qala-memleketter men Gvatemaladaǧy Tikal jäne Meksikadaǧy Palenke, Chiapas sekıldı ırı-ırı dıni ortalyqtardyŋ töŋıregıne toptasyp ömır sürgen.
Arheolog Thomas D.H [5] esımdı ǧalymnyŋ ızdenısterı de nätijelı boldy. Mysaly, ol ǧalym maiialardyŋ jazu mädenietıne qatysty türlı-tüstı boiaularmen kömkerılgen ierogliftermen qatar, nefritten jasalǧan monşaqtar men alqalardy, skulptura ülgılerı men qyştan jasalǧan būiymdardy, mys pen altynnan jasalǧan öte baǧaly būiymdar men keremet öner tuyndylaryn da qazyp alady. Bıraq olardyŋ barlyǧyn bylai qoiǧanda, ǧalymdardy erekşe taŋdandyrǧan ǧajap dünie maiialardyŋ astronomiialyq jäne matematikalyq bılımderınıŋ sonşalyqty tereŋdıgı bolatyn. Mūnyŋ būltartpas dälelderı maiia halqynyŋ joǧaryda atalǧan ispandyq episkop ädeiı ūiymdastyrǧan örtte mülde janyp ketpei, jūlyq-jūlyqtary ǧana aman qalǧan üş kıtap-kodeksten anyq baiqalady. Ol kıtaptardyŋ küiık şalǧan qaldyqtary būl künde Madrid, Drezden jäne Parij qalalarynyŋ muzeilerınde saqtauly tūrǧandyqtan, olar soŋyra älgı qalalardyŋ ataularymen bailanysty Madrid, Drezden jäne Parij kodeksı bolyp atalyp ketken.
Olardyŋ aldyŋǧy ekeuı astronomiia men bolaşaqty boljaityn säuegeilıkke baǧyştalsa, soŋǧysy - salt-dästürler men josyn-joralǧylarǧa jäne maiia qūdailary men astrologiiaǧa baǧyştalǧan jazba tuyndy. Osy aitylǧandarmen qatar maiialardyŋ ǧaryş älemındegı planetalar men jūldyzdar jüiesın baqylaityn observatoriialarynyŋ da bolǧandyǧy belgılı bolyp otyr. Mysaly, Chichen-İse qalasynda ornalasqan observatoriia kümbezındegı tereze tärızdes oiyqtan maiialar kün men tünnıŋ teŋeletın kezındegı Kündı baqylai alatyn bolǧan. Astronomiialyq esepterınıŋ däldıgı men mınsızdıgı jaǧynan maiialar aldyna jan salmaǧany baiqalady. Tıptı, bügıngı zamannyŋ eŋ ozyq astronomiialyq tehnologiialarymen qatar, eŋ ūşqyr teleskoptarymen qarulanǧan astronomdar da maiialardyŋ törttık ölşemdegı matematika men astronomiia ǧylymdaryn sonşalyqty tereŋ meŋgergenderıne erıksız taŋdai qaǧady. Öitkenı maiialardyŋ Ai, Kün, Jer, sondai-aq, Kün jüiesıne kıretın özge planetalarmen qatar, Şolpan jäne Ürker top jūldyzdarynyŋ sikldaryna qatysty esepterınıŋ bügıngı astronomdardyŋ qol jetkızgen nätijelerınen asyp tüspese, eşbır kem tüspeidı. Demek, maiialar somdaǧan örkenietke tän ǧylym men bılımnıŋ asa joǧary deŋgeide bolǧany kümän tuǧyzbaidy.
Būl künde maiialardyŋ är qily maqsattar üşın paidalanǧan 17 türlı küntızbe jüiesı bolǧanyn aşyp otyr. Alaida solardyŋ ışındegı eŋ jiı qoldanylatyn üş ämbebap küntızbesı erekşe nazar audarady. Oladyŋ bırınşısı – qazırgı zamanda adamzattyŋ basym köpşılıgı qoldanyp jürgen 365 kündık Grigorii küntızbesıne ūqsastau keletın Haab dep atalatyn azamattyq küntızbe. Būl küntızbe boiynşa, bır jyl är qaisysy 20 kündık 18 aimen (18h20=360) qosa, atauy joq 5 künnen, iaǧni bas-aiaǧy 365 künnen tūrady. Alaida soŋǧy bes kündı halyq jamanşylyqqa ūşyratatyn qaterlı mezgılge joryǧan. Sosyn, Kün siklymen säikestendırıp jasaqtalǧandyqtan būl küntızbe, negızınen, kündelıktı ömırge qajettı şaruaşylyq jürgızu üşın qoldanylǧan.
Maiialardyŋ ekınşı küntızbesı - Solkin dep atalatyn 260 kündık Ai küntızbesı. Būl jüienıŋ qyr-syry da, jūmbǧy da öte mol. Bırınşıden, osy küntızbe arqyly maiia abyzdary dıni salt-dästürlerdı ötkızetın mezgılderdı belgılep, olardy kielı sanalatyn osy küntızbege säikes atqaryp otyrǧan.
Maiialardyŋ 260 kündık Solkin küntızbesı Haab küntızbesınen äldeqaida qysqa ekendıgıne qaramastan, mūndaǧy 13 ai da 20 künnen tūrady (20h13=260). Alaida būl ekı küntızbenıŋ bır-bırımen ündestık tabatyn, iaǧni qabysatyn tūsy da joq emes. Mäselen, Haab küntızbesınıŋ 52 sikly (52h365) men Solkin (Ai) küntızbesınıŋ 73 sikly (73h260) 18980 künge teŋesedı. Demek, soŋǧy san (18980) maiialar oilap tapqan Kün küntızbesınıŋ 52 jyldyq 365 ǧasyry men Ai (Solkin) küntızbesınıŋ 260 ǧasyryna teŋesedı. Şyndyǧynda da, maiialardyŋ bır ǧasyry 52 jylmen ǧana şektelgen.
Üşınşı küntızbe - maiialardyŋ «Ūzyn esep» dep atalatyn milliondaǧan jyldardy qamtityn küntızbesı. Būl küntızbe boiynşa, “Ūzyn esep” bızdıŋ zamanymyzdan 3113 jyl būryn bastalyp, 2012-jyldyŋ soŋyna deiıngı merzımdı qamtidy. Būl jüienıŋ sözdıgınde: kin (bır kün), uinal (20 kündık bır ai), tun (360 kündık bır jyl nemese 18 uinal/ai), katun (20 tun/jyl), baktun (20 katun nemese 400 jyl) siiaqty san ataularymen qatar, olardan da ülken ūǧymdardy bıldıretın: pictun, calabtun, kinchiltun jäne analtun siiaqty terminder de kezdesedı. Mäselen, bır analtun 64 million jyl degen ūǧymdy bıldıredı. Sol siiaqty, aituly bır uaqiǧanyŋ oryn alǧan mezgılın belgıleu üşın maiialar san esımderdıŋ myna rettegı bes jüiesın paidalanǧan: baktun, katun, tun, uinal, kin. Mysaly, belgılı bır stellaǧa bädızdelgen 9.10.19.5.11 sekıldı maiia sifrlarynyŋ mänın bylaişa aşuǧa bolady: 9 baktun (1296000 kün), 10 katun (72000 kün), 19 tun (6840 kün), 5 uinal (100 kün), 11 kin (11 kün). Būlardyŋ jalpy qosyndysy 1374951 künge nemese, şamamen, 3767 jylǧa teŋ. Al maiialadyŋ tastan tūrǧyzǧan bır stella-eskertkışındegı «Ūzyn esep» jüiesımen qaşalyp taŋbalanǧan jazular 90 million jyl būryn oryn alǧan uaqiǧaǧadan habar berse, endı bırındegı taŋbalar kerısınşe, 3000 jyldan keiın, iaǧni keleşekte bolatyn uaqiǧaǧa jön sılteidı.
Būl oraida, 1952-jyly arheolog Alberto Rus [6] aşqan Meksikanyŋ Palenke qalasyndaǧy “Taŋbaly ǧibadathana“ dep atalatyn piramidanyŋ tabanynan 30 metr tereŋdıkte jerlengen maiialardyŋ ataqty patşalarynyŋ bırı, sūŋǧyla kösem Pakal Votannyŋ 20 tonna tartatyn tastan somdalǧan sarkofagynyŋ 8 şarşy metrlık, tört būryşty, tas qaqpaǧynyŋ betıne bädızdelgen 13 jūmbaq aqparatqa soqpai ötu mümkın emes. Öitkenı Pakal Votan bızdıŋ zamanymyzdyŋ 631-683-jyldary aralyǧynda 52 jyl boiy el basqaryp, maiia örkenietıne aitarlyqtai üles qosqan märtebelı tūlǧa-tyn. Ol äsırese, piramida qūrylystaryna zor män bergen jäne küntızbeler men jazu jüielerın qalyptastyruda ülken rol atqarǧan. Sonymen qatar paiǧambarlyǧy men säuegeilık qasietı mol abyz adam bolǧan. Dünieden öter aldynda Pakal Votan halqyna: “Ǧaryştan habar alyp, qaita oralamyn“ degen ösiet qaldyrǧan desedı.
Arheolog Alberto Rus tapqan sarkofag qaqpaǧynyŋ syrtqy betıne bädızdelgen aqparatty 40 jyl boiy saraptai kele, erlı-zaiypty Hose jäne Lloidin Arguellester köptegen jūmbaq syrdyŋ astaryn aşty. Mäselen, Pakal Votannyŋ sarkofagy abyz tūlǧanyŋ jerlengen mezgılınen 1260 jyldan keiın ǧana aşylǧan [1952 - 692 = 1260] bolatyn. Mıne, däl osy soŋǧy sandy (1260-ty) Hose Arguelles bügıngı adamzat qoldanysynda jürgen jasandy uaqyt jiılıgınıŋ kodyna, iaǧni 12:60-qa sılteme dep qabyldaǧan. Al joǧaryda atalǧan “Ūzyn esep” siklynyŋ aiaqtalǧan mezgılın, iaǧni 2012-jyl men Pakal Votan jerlengen 692-jyl aralyǧyndaǧy 1320 jyldy (2012 – 692 = 1320) sūŋǧyla ǧalym tabiǧi uaqyt jiılıgınıŋ kodyna, iaǧni 13:20-ǧa balaǧan. Söitıp, sarkofag betındegı jazulardy Pakal Votannyŋ öz halqyna arnap qaldyrǧan ösietı dep tūspaldaǧan. Öitkenı ǧalymnyŋ būlaişa topşylauyna da tolyq negız bar. Sebebı, tört būryşty tas qaqpaqtyŋ oŋtüstık qyryndaǧy 8 Kün, 6 Aina degen belgıler Pakal Votannyŋ tuǧan künı men dünieden qaitqan künderınen habar beredı. Sosyn, būl ekı sannyŋ qosyndysy – 14 neme- se 28 kündık aidyŋ teŋ jartysy. Qaqpaqtyŋ şyǧys jaq qyryndaǧy ekı top taŋbalardyŋ bırınşı toby - 5 Jer, 7 Sarbaz, 9 Qol, 7 Kün. Mūndaǧy sandardyŋ qosyndysy – 28. Ekınşı topty 11 Jylan, 2 Adam degen belgıler qūraidy jäne ondaǧy sandardyŋ qosyndysy – 13. Demek, älgı sandar - är aiy 28 künnen, är jyly 13 aidan tūratyn galaktikalyq tabiǧi ritmge (yrǧaqqa) negızdelgen maiia küntızbesın meŋzep tūr. Qaqpaqtyŋ soltüstık qyrynda 2 Ekı dünienı jalǧastyruşy degen mälımet bädızdelgen. Maiialardyŋ ūǧymynda būl – ajaldyŋ belgısı. Sonymen qatar, jūmbaqqa toly būl simvol - Mars planetasynyŋ da belgısı. Qaqpaqtyŋ batys jaq qyrynda taǧy da ekı top belgıler bädızdelgen. Olardyŋ bırınşı toby – 3 Maimyl, 4 İt. Ondaǧy sandardyŋ qosyndysy – 7. Būl belgıler qaqpaqtyŋ şyǧys jaq qyryndaǧy 13-tı beineleitın ekı belgıge qarama-qarsy ornalasqan. 7 men 13 - Solkin küntızbesınıŋ negızgı sandary jäne būlardyŋ qosyndysy – 20. Ekınşı topqa kıretın 1 Kün jäne 13 Ekı dünienı jalǧastyruşy degen aqparattaǧy sandardyŋ qosyndysy taǧy da 14-tı qūraidy. Sonymen, Pakal Votannyŋ sarkofagyndaǧy 13 aqparatqa qatysty sandardyŋ jalpy qosyndysy 78 bolyp şyǧady. Būl sandy Aruellester - Kosmos Ainasynyŋ jasyryn belgısıne balaidy. Būl qūpiia syrdy şeşuge Hose Arguelles pen onyŋ jūbaiy Lloidin Arguelles 40 jyl ömırlerın arnaǧan-dy. Maiia örkenietın zertteuşılerdıŋ qaiqaisysy bolmasyn maiia abyzdarynyŋ bolaşaqty boljai alatyn säuegeilık qasietı bolǧanyn moiyndaidy. Būl tūjyrymnyŋ negızsız emes ekenıne joǧaryda surettelgen qūpiialy mälımetter naqty dälel. Sosyn, baiyrǧy maiialar galaktikanyŋ ışkı syry men zaŋdylyqtaryn öte jetık bılgen syŋaily. Sol bılımnıŋ arqasynda olar sol zamandarda-aq, 2012-jylǧy jeltoqsan aiynyŋ 21-jūldyzyn bastap bızder tırşılık etıp otyrǧan ǧalamşarda tarihi betbūrystar men ūly özgerıster bolatynyn aldyn ala boljap qoiǧan. Alaida älgı qūbylystardyŋ büge-şıgesı bızderge tolyq jetpei qalǧan. Bıraq olar bırtındep aşylatyn bolar...
Ǧalymdardyŋ keibırı älgı betbūrystardy «aqyrzaman» bolar dep topşylasa, endı bıreulerı maiialardyŋ säuegeilıgın jer şaryna enetın jaŋa zaman nemese adamzattyŋ ruhani jaŋǧyru erasynyŋ basy nemese galaktikalyq biık sananyŋ bastalatyn mezgılı boluy da mümkın dep boljamdaidy. Al astronomdardyŋ pıkırıne keletın bolsaq, bırınşıden, 2012-jylǧy jeltoqsan aiynyŋ jiyrma bırı qysqy mausymdaǧy kün men tünnıŋ teŋeletın mezgılıne döp keledı eken. Būl, ärine, asa taŋdanatyndai qūbylys emes. Alaida däl col künı Kün, Jer jäne Kün jüiesıne kıretın özge planetalar özımız ömır sürıp otyrǧan Galaktikanyŋ däl ortasynan ötetın Qūs jolynyŋ ışındegı bır syzyqtyŋ boiyna tızıle ornalasqan-dy. Būl - ärine, kımdı bolsa da qatty oilandyrǧan ǧajap qūbylys edı.
Däl osy arada: «Būdan myŋ jyldan astam būryn qazırgı adamzat tırşılık etıp otyrǧan ǧalamşarda oryn alatyn älgındei qūbylystardy maiialar aldyn ala qalai boljaǧan?» degen sūraq tuatyny zaŋdy närse. Öitkenı maiia säuegeilerı ömır sürgen zamandarda ne linza, ne teleskop, ne osy zamannyŋ kosmosqa bailanysty qol jetkızgen tehnolgiialyq jetıstıkterı atymen bolǧan joq qoi. Joq älde boldy ma?
Äzırge būl sūraqtyŋ jauabyn taǧy da maiialardyŋ örkenietın tübegeilı zerttegen, joǧaryda aty atalǧan amerikandyq ǧalymdar Hose jäne Lloidin Arguellesterden ızdep körelık. Ol ǧalymdardyŋ paiymdauynşa, bügıngı adamzat özı qoldan jasaǧan mehanistikalyq aldamşy uaqyt keŋıstıgınde tırşılık etıp otyr. Öitkenı bügın qoldanysta jürgen Rim Papasy XIII Grigoriidıŋ 1582-jyly engızgen jasandy küntızbesı bükıl älemdı özıne basybaily etıp alǧan. Ol küntızbenıŋ bır jyldyq merzımı keibırı 28, keibırı 29, endı bırı 30, jäne bırı, tıptı, 31 künge de tola salatyn, ūzyndy-qysqaly 12 aidan tūrady. Ol az bolǧandai, adamzat uaqytty noqtalamaq bolyp, ony kädımgı keŋıstıkpen şatastyryp alǧandyqtan, saǧattyŋ siferblatyn 12 bölşekke bölıp, är saǧatty 60 minutqa, är minutty 60 sekundqa jıktep, bas-aiaǧy 360 gradus bolatyn döŋgelek jazyqtyqqa «bailap» qoiǧandai sezınıp jür. Mūnyŋ astarynda “bır jylda 12 ai bar, oǧan oidaǧy bes kündı qossa, tolyq jyldy qūraityn 365 kün şyǧady; bır täulıkte 24 saǧat bar; olardy kün men tünge bölse, 12 saǧattan, al är saǧat 60 minuttan tūrady” degen ūǧym tūrǧany belgılı. Bıraq būl küntızbenıŋ negızınde ǧylymnan mülde aulaq 12:60 sekıldı jasandy uaqyt modulı nemese jasandy uaqyt jiılıgı tūrǧanyn köpşılık qauym bıle bermeidı. Tıptı, atalmyş küntızbenıŋ eşbır ǧylymi negızı joq ekenın de bügıngı adamzat älı künge deiın tolyq sezıne qoiǧan joq. Sebebı, Hose Arguelles aitpaqşy, bügıngı adamzat älgı jalǧan küntızbege qatty şyrmalyp, kosmospen, iaǧni aspan älemımen telepatiialyq tabiǧi bailanysyn mülde üzıp alǧan, demek, o basta Täŋır syilaǧan qūndylyqtardan adasyp qalǧan. Sonyŋ saldarynan, ökınışke orai, bügıngı taŋda adamzat özın de, özı tırşılık etıp otyrǧan biosferany da joiyp jıberuge şaq qalyp otyrǧanynan mülde beihabar.
Dei tūrǧanmen, ‘adasqannyŋ aldy jar arty soqpaq’ demekşı, būl qaterden şyǧatyn eş amal qalmaǧan eken deuge de bolmaidy. Mäselen, Hose Arguelles adamzatqa “uaqyt - aqşa“ sekıldı jasandy uaqyt zaŋy men 12:60 syndy jasandy uaqyt jiılıgıne negızdelgen küntızbeden tez arylyp, maiialardyŋ baiyrǧy küntızbelerı men galaktikalyq tabiǧi uaqyt jiılıgınıŋ ölşemı - 13:20 ekenın tezırek ūǧynudy jäne sol uaqyt modulıne negızdelgen är aiy tūraqty 28 künnen, är jyly 13 ai-dan tūratyn ärı ǧūlama Arguellesterdıŋ özderı öŋdegen maiialardyŋ galaktikalyq mäŋgı özgermeitın tūraqty küntızbesıne bırden köşudı ūsynady. Bıraq būl ūsynystyŋ baiybyna bara almaǧan ǧalymdar: «13 ailyq küntızbeler eskı örkenietterdıŋ bırazynda, atap aitqanda, mysyrlyqtardyŋ tarihynda da, jalpy mūsylman älemınde de, tıptı, Qytai örkenietınde de bolyp edı ǧoi. Olai bolsa, Hose jäne Lloidin Arguellesterdıŋ jasaqtaǧan küntızbesınıŋ aldyŋǧylardan nesı artyq?» degen siiaqty uäjdı köldeneŋ tartady. Alaida Arguellester ūsynyp otyrǧan 364 kündık küntızbenıŋ Grigorii küntızbesınen artyşylyǧy jetedı. Tek ony köre bılu kerek. Endeşe, Arguellester aşqan “Uaqyt Zaŋyna” tereŋırek üŋılelık. “Hose jäne Lloidin Arguellester öŋdep jaqsartqan 13 ailyq küntızbenıŋ basqa küntızbelerden artyqşylyǧy nede?” degen sūraqqa bırden jauap bermes būryn, eŋ aldymen, älgı ǧalymdardyŋ tübegeilı ūstanymdaryna nazar audaralyq. Olar baiyrǧy sūŋǧyla matematik maiialar qūrastyrǧan küllı küntızbelerdı (olardyŋ jalpy sany - 17) saraptai kele, abyz maiia ǧalymdarynyŋ uaqytqa qatysty bıregei qūndy qaǧidalaryn basşylyqqa alǧan. Bırınşıden, Arguellester maiialardyŋ uaqytty keŋıstıkpen şatastyrmaitynyn anyq baiqaǧan. Öitkenı maiialar keŋıstıktıŋ şegı bar, al uaqyttyŋ şegı joq ekenın, öte anyq bılgen. Odan da dälırek aitqanda, maiialar uaqytty üştık ölşemmen ölşeuge bolmaitynyna jäne uaqyt tek sananyŋ, iaǧni törttık ölşemnıŋ ǧana enşısı ekenıne tübegeilı köz jetkızgen. Ekınşıden, maiia ǧalymdary kosmostan tüsetın kez kelgen galaktikalyq säulenıŋ nemese elektromagnittık tolqynnyŋ öz jiılıgı nemese modulı bolatyny sekıldı uaqyttyŋ da öz jiılıgı men modulınıŋ bolatynyn aiqyn sezıngen.
Üşınşıden, Arguellester uaqyt jiılıgınıŋ ölşemı nemese modulı 13:20 ekenıne de tolyq köz jetkızgen. Öitkenı ǧalymdar älgı jiılıktıŋ galaktikalyq ortalyqtan bastau alyp, sodan soŋ Jerge jetıp, jetıp qana qoimai, Jer betı men onyŋ atmosferasyna da öz äserın ünemı tigızıp otyratynyn, sondai-aq, älgı jiılıktıŋ küllı kosmos säulelerınıŋ de ortaq modulı ekenın, iaǧni galaktikalyq tūraqty ölşem bırlıgı ekenın tereŋ tüisıngen.
Törtınşıden, Arguellester kosmostan tüsetın (negızgı qūramy 95% -ten 99%-ke deiın protondar, al özge qūramy, şamamen, 4.5%-ten 1.5%-ke deiın gelii iadrosynan tūratyn) Galaktikalyq säuleler men Kün säulelerınıŋ Jer biosferasyndaǧy tırşılık ielerınıŋ bärıne bırdei äser etetının de tereŋ bılgen.
Mıne, sondyqtan da, “sol säulelerdıŋ, atap aitqanda, adam balasy men basqa tırşılık ielerıne tigızetın radiasiialyq äserınıŋ naqty körınısı qaisy?” degen sūraqqa joǧarydaǧy ǧalymdardyŋ bergen tūşymdy jauaby mynaǧan saiady: “Kosmostan taralatyn säuleler tırşılık ielerınıŋ bükıl bolmysyna, ärbır kletkasyna, küllı aǧzasyna, tıptı sausaqtary men başpailarynyŋ sany ǧana emes, buyndarynyŋ da sany men sapasyna tıkelei sebepşı. Al odan da naqty aitqanda, älgı säuleler tırşılık ielerınıŋ küllı genetikalyq kodyna (DNK) tıkelei äser etedı. Demek, adamzat pen adamǧa ūqsas janurlardyŋ aiaq-qoldaryndaǧy 10 sausaq pen aiaqtaryndaǧy 10 başpai bolsyn, sol siiaqty olardyŋ aǧzalaryndaǧy moiynnan bastap ekı tobyqqa deiıngı 13 buyny jäne 13 müşesı bolsyn, joǧaryda atalǧan uaqyt jiılıgınıŋ galaktikalyq tūraqty ölşemı - 13:20 -nyŋ naqty körınısterı ekenın moiyndamau mümkın emes. Tıptı, älgı tūraqty ölşemnıŋ kädımgı tasbaqanyŋ arqa sauytyndaǧy ırı-ırı 13 bunaq pen sol bunaqtardyŋ etek jaǧyn orai onalasqan kölemı kışırek 20 bunaqşalarynan da anyq körınıp tūrǧanyn qalai joqqa şyǧaruǧa bolady?
Hose jäne Lloidin Arguellester aşqan joǧarydaǧy zaŋ dylyqtardyŋ bärın de abyz maiialar öz zamanynda öte şeber meŋgerıp qana qoimai, qataŋ saqtai da bılgenın ärı olardyŋ tek tabiǧat bioritmımen üilesımdı ömır sürgenıne özderınıŋ de, özgelerdıŋ de közderın anyq jetkızedı. Endeşe, kez kelgen adamnyŋ kökeiıne qona ketetın älgı ǧalymdardyŋ berık ūstanymdarynyŋ eş ǧylymi negızı joq dep kım aita alady?
Endı “Arguellester qūrastyrǧan 13 ailyq küntızbenıŋ tabiǧi bioritmge, iaǧni 13:20-ǧa säikes keletındıgın däleldeitın basqa faktorlar bar ma?” degen mäselege keletın bolsaq, mūnyŋ da jauaby bar. Mäselen, Ai bır jylda Jerdı 13 ret ainalyp şyǧady. Būl – eş uaqytta özgermeitın astronomiialyq zaŋdylyq. Al myna bır derek odan da ǧajap. 2007-jyly säuır aiynyŋ 25-ı künı astronomdar Kün jüiesınıŋ syrtynan Jerden, şamaman, 200 trillion şaqyrym qaşyqtyqta ornalasqan Jerge ūqsas jäne bır planetany aşqan-dy. Älgı planetanyŋ orbitasy söne bastaǧan öz Künınıŋ orbitasyna jaqyn eken. Eŋ bastysy, Jerge ūqsas, bıraq odan şamamen bes ese ülken älgı planeta da özınıŋ karlik Künın 13 künde bır ret ainalyp ötedı eken. Demek, älgı qūbylys galaktikalyq uaqyt jiılıgınıŋ tūraqty ölşemınıŋ de 13 ekenın La Silla atty Oŋtüstık Europadaǧy älgı observatoriia ǧalymdary aşqan jaŋa planeta da qosa däleldep tūr. Endeşe, 13-tıŋ barşa galaktikalyq ortaq ölşem ekenın, iaǧni onyŋ eş uaqytta özgermeitın tūraqty zaŋdylyq ekenın moiyndamau mümkın emes. Sosyn, tek 13 qana emes, maiia küntızbesındegı 28 degen san da adam aǧzasynda tūr. Mūnyŋ aiqyn dälelı töbemızden ekı tobyǧymyzǧa deiıngı 13 buyn men 13 müşe jäne ekı qolymyzdaǧy 10 sausaqty qūraityn 28 (14+14) buynnan da öte aiqyn körınıp tūr.
Maiialardyŋ “Solkin” küntızbesınıŋ özı de naǧyz galaktikalyq uaqyt jiılıgınıŋ tūraqty ölşemıne, iaǧni 13:20-ǧa negızdelgen Ai küntızbesı. Ol küntızbenıŋ enı – 13 ūiadan, tıgı 20 ūiadan (13h20) tūratyn 260 ūialy tık tört būryşty beineleidı. Hose men Lloidin Arguellester ony tereŋ de tübegeilı zerttegen ärı özderı qūrastyrǧan 13 ailyq küntızbe men özderı aşqan Uaqyt Zaŋyna tūǧyr etıp paidalanǧan. Sosyn, Solkin küntızbesınıŋ grafikalyq keskındemesıne (keide mūny «toqu stanogy» dep te ataidy) jıtı nazar audarǧan ärbır adam älgı 260 ūiadaǧy sandardyŋ qalai ornalasqanyna män bermeuı mümkın emes. Öitkenı älgı sandar bırden bastap, 260-qa deiın bırın-bırı qualai, iaǧni ädettegıgıdei, bızder qoldanatyn tärtıpke sai ornalaspaǧan. Kerısınşe, ondaǧy sifrlar tört būryşty kestenıŋ enı emes, boiyn qualai, joǧarǧy sol jaqtaǧy būryştan bastap, bırınşı baǧananyŋ boiymen tömen qarai 1-den 13-ke deiın baryp, ary qarai taǧy da 1-den 13-ke deiın sinusoida tärtıbımen (bırese tömen, bırese joǧary) baǧanadan baǧanaǧa auysa beredı. Söitıp, eŋ soŋǧy 13-baǧananyŋ tömengı oŋ jaq būryşyndaǧy 260-şy ūiaǧa kelıp tıreledı. Sosyn, älgı kestenıŋ sol jaqtaǧy tömengı ūiasy men joǧarǧy oŋ jaq būryşyndaǧy ūiaşyǧy 7 sanynyŋ ülesıne tiedı. Būl aitylǧandar tömende keltırılgen Solkin kestesınde taiǧa taŋba basqandai körınıp tūr. Küntızbege tereŋ üŋılgen adam onda basqa da matematikalyq zaŋdylyqtardyŋ bar ekenıne de qosa köz jetkızedı.
Maiialardyŋ Solkin küntızbesınıŋ bırden közge ılınbeitın taǧy bır syry bar. Būl - Hose Arguellestıŋ 13 pen 28-ge negızdelgen galaktikalyq mäŋgı küntızbesındegı basty sifrlardyŋ bırı – 28. Ol Solkinnen bırden baiqalmaidy. Sondyqtan da “nege olai?” degen sūraq tuyndaidy. Bıraq būl sūraqtyŋ jauaby da Solkinnıŋ, iaǧni 260 kündık küntızbenıŋ ışınde tūr. Öitkenı Solkin - segız qyrly, bır syrly küntızbe. Sebebı 260 - Kün jüiesıne kıretın aspan denelerınıŋ ämbebap galaktikalyq sikly ǧana emes, būl tūraqty san - Ana qūrsaǧynda ösıp jetıletın jer jahandaǧy küllı embrion-närestenıŋ, küllı adamzattyŋ da kielı küntızbesı. Mäselen, jüktı äielderdıŋ ailyǧy toqtaǧan sätten bastap, bosanǧanǧa deiıngı merzım tūp-tura 260 künge teŋeledı eken. Būl zaŋdylyqtyŋ naqty dälelı de bar. Mäselen, aiaǧy auyr äielderge bailanysty aitylatyn “Ana qūrsaǧyndaǧy närestesın toǧyz ai, toǧyz kün köteredı” deitın qazaq tılındegı tūraqty söz tırkesı – Solkin küntızbesınıŋ de naqty körınısı desek, şyndyqtan alys ketpeimız. Sebebı älgı söz tırkesındegı toǧyz aidy Arguellesterdıŋ 13/28-ge negızdelgen küntızbesındegı 28 kündı 9-ǧa köbeitsek, 252 kün şyǧady, al oǧan jäne toǧyz kündı qossaq, tūp-tura 261 kün şyǧa keledı. «Halyq aitsa, qalyp aitpaidy» degen osy bolar, sırä. Bıraq ‘bır künı artyq kettı ǧoi’ deuşılerge de jauap daiyn: Ana qūrsaǧynda 260 künde pısıp-jetılgen näreste anasynyŋ tolǧaǧy jetken künnıŋ ertesıne, köbınese, Ai tolǧan mezgılde düniege keledı eken.
Demek, halyq auzyndaǧy toǧyz ai toǧyz künnıŋ bıreuınen basqasy Solkin küntızbesıne tolyq syiyp tūr. Sosyn, halyq auzyndaǧy toǧyz ai toǧyz künnıŋ Grigorii küntızbesındegı ūzyndy-qysqaly 12 aiǧa eş qatysy joq. Öitkenı küntızbesı jasandy. Ondaǧy orta eseppen 30 künnen tūratyn toǧyz ai men toǧyz kün 279 künge teŋeledı. Endeşe, arǧy tegı Kındık Altaida jatqan ejelgı maiialardyŋ küntızbesı men türkı halyqtarynyŋ kün sanauynyŋ arasynda da naqty sabaqtastyq bar ekenı däl osy jerden syr beredı. Öitkenı «13-te otau iesı» deitın qyz balaǧa qatysty aitylatyn tūraqty tırkes pen «13 – müşel» degen bızdıŋ töl mädenietımızde qalyptasqan aksioma pıkırımızdıŋ dūrystyǧynyŋ naqty dälelı [7]. Sosyn, däl osy tūsta tılımızde qalyptasyp qalǧan “12 müşem sau bolsa...” deitın tūraqty söz tırkesınde mült ketken bır qatelık baryn aitudy paryz dep sanaimyn. Öitkenı adam aǧzasynda da 13 buyn jäne 13 müşe bar. Ekı iyq pen ekı tobyqqa deiın alty-altydan 12 buyn jäne 12 müşe bolsa, moinyndaǧy 13-buyn men aǧzamyzdaǧy eŋ basty 13-müşesın, iaǧni adamnyŋ basyn qalaişa esepten şyǧaryp tastauǧa bolady? Ärine bolmaidy. Olai bolsa, qajet bolǧanda aitar uäjımızdı älgı tūraqty tırkeste ketken qatelıktı qaitalamai, “13 müşem sau bolsa...” dep bastaǧanymyz läzım. Galaktikalyq tūraqty ölşem jiılıgınıŋ 13:20 ekendıgıne basqa aspan denelerınıŋ sikldary da dälel. Mysaly, Ürker top jūldyzdary jyldyŋ belgılı bır merzımınde kökjiekten qylaŋ bergen sätten bastap, öz orbitasymen kün sanap baiau jylji otyryp, aspan kümbezınıŋ töbesıne köterıledı. Sodan soŋ baiau eŋkeiıp, belgılı bır uaqyt ötken soŋ, qarsy kökjiekten asyp, batyp ketedı de, köpke deiın közden tasa bolady. Būl qūbylysty kezınde maiialardyŋ da öte jıtı baqylaǧany baiqalady. Baqylap qana qoimai, bas-aiaǧy tört jüzge tarta jūldyz şoǧyrynan tūratyn Ürker tobynyŋ kelesı ret kökjiekten qaita qylaŋ beretın sätıne deiın 260 (13h20) kün ötetının ǧana emes, onyŋ ūzyn esepke jatatyn 26000 jyldyq siklın da däl eseptep şyǧarǧan. Demek, Ürker top jūldyzdarynyŋ sikly da galaktikalyq tūraqty ölşemge, iaǧni 13-ke tıkelei täueldı ekenı aiqyn baiqalyp tūr. Sonymen qatar, adam aǧzasynda joǧaryda atalǧan 13 pen qosa 20 da, 28 de öz oryndaryn tapqan. Mysaly, adam denesındegı on sausaq pen on başpai (10+10) 20-ǧa teŋelse, 10 sausaqtaǧy buyndardyŋ sany (14+14) 28-ge teŋeledı. Demek, kez kelgen jas bala bolsyn, eresek adam bolsyn aspan denelerınıŋ galaktikalyq sikldaryn būljytpai qaitalaidy.
Tıptı, äiel zatyna tän ai saiyn bır ret, jylyna 13 ret qaitalanatyn fiziologiialyq qūbylystyŋ qazaq tılınde “ailyq“ dep ataluy da jaidan-jai emes.
260 (13h20) kündık Solkin küntızbesı
Sebebı dana halqymyz būl tylsym qūbylystyŋ tıkelei Aimen bailanysty ekenın anyq bılgen. Sosyn, būl künde ǧylym däleldep otyrǧandai, Ana qūrsaǧyna balanyŋ bıtetın merzımı men ömırge keletın merzımı, sondai-aq, bükıl älemdegı analar tolǧaǧynyŋ basym köpşılıgınıŋ Ai tolǧan mezgılge säikes keletını küllı adamzat taǧdyrynyŋ kosmos keŋıstıgındegı Jerge jaqyn tūrǧan planetalar men jūldyzdar jüiesımen de, olardyŋ galaktikalyq sikldarymen de, Künnen ūşyp şyǧatyn alfa, betta, gamma säulelerımen de, Jerdıŋ biosfera yrǧaǧymen de tıkelei bailanysty ekenın tolyq aiǧaqtap tūr. Mūnyŋ syrtynda ana tılımızde künı bügınge deiın saqtalyp kele jatqan “13-te otau iesı”, “13 - müşel” sekıldı aksiomaǧa ainalǧan tylsym frazalyq tırkesterdıŋ de 13 ailyq jahandyq mäŋgı ärı tūraqty da tabiǧi küntızbemen tıkelei bailanysty ekenı eş kümän tuǧyzbaidy.
Däl osy tūsta joǧaryda söz bolǧan Arguellesterdı Uaqyt Zaŋyn aşuǧa jetelegen de Pakal Votan sarkofagynyŋ qaqpaǧyna oiylyp jazylǧan 13 ösiet belgı nemese tylsym taŋbalar ekenın atap aitu paryz. Özderı aşqan “Uaqyt Zaŋynyŋ” naqty formulasyn Arguellester bylai tüiındeidı: T(E) = ART. Mūndaǧy T -“Uaqyt“ (Time), E - “Quat“ (Energy), al ART “Öner“ degen ūǧymdardy bıldıredı. Demek, “T(E) = ART” degen formula - uaqyt ölşemımen üilese otyryp, özgeretın quat közınıŋ öner tuyndysyna ainalatynyn aişyqtaityn ämbebap zaŋdylyq. Al būl zaŋdylyqtyŋ ömırdegı, iaǧni adamzatty qorşaǧan ortadaǧy körınısı de aluan türlı. Mäselen, ǧaryştan keletın Galaktikalyq säulelerdıŋ quaty sudy buǧa ainaldyrsa, bu būltqa ainalady. Al būlt jaŋbyrǧa ainalyp qaita jausa, “Bezendırgen jer jüzın Täŋır şeber” dep ūly Abai ǧūlama aitpaqşy, Jer betın kök maisaǧa, nu ormanǧa nemese myŋ türlı gülge oraidy. Demek, bükıl biosfera, onyŋ ışınde adamzat ta, fauna da, flora da, tıptı, jer qoinauyndaǧy elementter de Uaqyt Zaŋynyŋ tıkelei jemısı ärı olardyŋ bärı de qaitalanbas öner tuyndylary. Tıptı, eŋ daryndy degen qylqalam şeberlerınıŋ qoldarynan şyqqan nebır äsem tuyndylardyŋ özderı de 18000 ǧalamnyŋ iesı – Jaratqannyŋ ämırımen jasalǧan ǧajap dünielerdıŋ köşırmesı ǧana desek, şyndyqtan alys ketpeimız. Endeşe, osy qūbylystar men tabiǧi zaŋdylyqtardyŋ bärın de öz ǧylymy men bılımıne ırgetas etken baiyrǧy maiialardyŋ säuegeilıgı men ǧajap örkenietınıŋ negızı bolyp sanalatyn küntızbeler jüiesındegı 13 degen kielı ölşem bırlıgı turaly tūjyrym mynau: kındıgı o basta Altaida kesılıp, Kök Täŋırıne syiynyp, börılı bairaq jelbıretken ejelgı kök türıkter örkenietınde saqtalyp qalǧany, saqtalyp qana qoimai, bügınge deiın aman jetıp, bükıl türkı tılderınıŋ sözdık qorynan oryn alǧan 13-pen bailanysty tūraqty söz tırkesterınıŋ, tarihi sabaqtastyqtyŋ kuäsındei bolyp, älı de qoldanysta jürgenı ǧajap emei nemene?
Sılteme jasalǧan ädebiettıŋ tızımı:
Maiialar tūrǧyzǧan Kün jäne Ai piramidalary
Stefens it tūmsyǧy ötpeityn orman-toǧailardy kezıp, olardyŋ şyrmauynda qalǧan maiia qalalarynyŋ qalyŋ mük basqan sılemderın ızdep tauyp, baiyrǧy maiia örkenietınıŋ qanşalyqty biık deŋgeide bolǧanyn, tıptı, kezınde älgı örkeniettıŋ şaryqtau şegıne jetıp, altyn ǧasyrdy da basynan ötkızgenın, bıraq söite tūra, jasampaz maiialardyŋ tarih sahnasynan tüsınıksız jaǧdaida ǧaiyp bolyp ketkenınıŋ kuäsı bolady. Stefens jazbalaryn oqyǧan arheologtar endı tropikalyq ormandardyŋ qalyŋ qūrsauynda qalǧan adam tanǧalarlyq sändı de säulettı sarailarǧa, piramidalar men ǧibadathanalarǧa toly baiyrǧy maiia qalalaryn bırtındep arşi bastaidy. Olar maiialardyŋ jazu jüiesınıŋ negızın qūraityn ieroglifterge de jete män berıp, zertteu jūmystaryn qolǧa alady. Bıraq, ökınışke orai, olardyŋ syry älı künge deiın tolyq aşylǧan joq.
Maiia örkenietıne bailanysty öz jazbalarynda Djordj Stiuart mynadai bır öte qūndy pıkır keltıredı: «Europa orta ǧasyrda qara tünekzamandardy bastan keşırıp jatqanda, maiialar adamzat örkenietınıŋ keremet ülgısın jasap ülgerıptı» [4].
Bügıngı zamanda belgılı bolyp otyrǧandai, maiia halqy, negızınen, Gondurastaǧy Kopan sekıldı qala-memleketter men Gvatemaladaǧy Tikal jäne Meksikadaǧy Palenke, Chiapas sekıldı ırı-ırı dıni ortalyqtardyŋ töŋıregıne toptasyp ömır sürgen.
Arheolog Thomas D.H [5] esımdı ǧalymnyŋ ızdenısterı de nätijelı boldy. Mysaly, ol ǧalym maiialardyŋ jazu mädenietıne qatysty türlı-tüstı boiaularmen kömkerılgen ierogliftermen qatar, nefritten jasalǧan monşaqtar men alqalardy, skulptura ülgılerı men qyştan jasalǧan būiymdardy, mys pen altynnan jasalǧan öte baǧaly būiymdar men keremet öner tuyndylaryn da qazyp alady. Bıraq olardyŋ barlyǧyn bylai qoiǧanda, ǧalymdardy erekşe taŋdandyrǧan ǧajap dünie maiialardyŋ astronomiialyq jäne matematikalyq bılımderınıŋ sonşalyqty tereŋdıgı bolatyn. Mūnyŋ būltartpas dälelderı maiia halqynyŋ joǧaryda atalǧan ispandyq episkop ädeiı ūiymdastyrǧan örtte mülde janyp ketpei, jūlyq-jūlyqtary ǧana aman qalǧan üş kıtap-kodeksten anyq baiqalady. Ol kıtaptardyŋ küiık şalǧan qaldyqtary būl künde Madrid, Drezden jäne Parij qalalarynyŋ muzeilerınde saqtauly tūrǧandyqtan, olar soŋyra älgı qalalardyŋ ataularymen bailanysty Madrid, Drezden jäne Parij kodeksı bolyp atalyp ketken.
Olardyŋ aldyŋǧy ekeuı astronomiia men bolaşaqty boljaityn säuegeilıkke baǧyştalsa, soŋǧysy - salt-dästürler men josyn-joralǧylarǧa jäne maiia qūdailary men astrologiiaǧa baǧyştalǧan jazba tuyndy. Osy aitylǧandarmen qatar maiialardyŋ ǧaryş älemındegı planetalar men jūldyzdar jüiesın baqylaityn observatoriialarynyŋ da bolǧandyǧy belgılı bolyp otyr. Mysaly, Chichen-İse qalasynda ornalasqan observatoriia kümbezındegı tereze tärızdes oiyqtan maiialar kün men tünnıŋ teŋeletın kezındegı Kündı baqylai alatyn bolǧan. Astronomiialyq esepterınıŋ däldıgı men mınsızdıgı jaǧynan maiialar aldyna jan salmaǧany baiqalady. Tıptı, bügıngı zamannyŋ eŋ ozyq astronomiialyq tehnologiialarymen qatar, eŋ ūşqyr teleskoptarymen qarulanǧan astronomdar da maiialardyŋ törttık ölşemdegı matematika men astronomiia ǧylymdaryn sonşalyqty tereŋ meŋgergenderıne erıksız taŋdai qaǧady. Öitkenı maiialardyŋ Ai, Kün, Jer, sondai-aq, Kün jüiesıne kıretın özge planetalarmen qatar, Şolpan jäne Ürker top jūldyzdarynyŋ sikldaryna qatysty esepterınıŋ bügıngı astronomdardyŋ qol jetkızgen nätijelerınen asyp tüspese, eşbır kem tüspeidı. Demek, maiialar somdaǧan örkenietke tän ǧylym men bılımnıŋ asa joǧary deŋgeide bolǧany kümän tuǧyzbaidy.
Būl künde maiialardyŋ är qily maqsattar üşın paidalanǧan 17 türlı küntızbe jüiesı bolǧanyn aşyp otyr. Alaida solardyŋ ışındegı eŋ jiı qoldanylatyn üş ämbebap küntızbesı erekşe nazar audarady. Oladyŋ bırınşısı – qazırgı zamanda adamzattyŋ basym köpşılıgı qoldanyp jürgen 365 kündık Grigorii küntızbesıne ūqsastau keletın Haab dep atalatyn azamattyq küntızbe. Būl küntızbe boiynşa, bır jyl är qaisysy 20 kündık 18 aimen (18h20=360) qosa, atauy joq 5 künnen, iaǧni bas-aiaǧy 365 künnen tūrady. Alaida soŋǧy bes kündı halyq jamanşylyqqa ūşyratatyn qaterlı mezgılge joryǧan. Sosyn, Kün siklymen säikestendırıp jasaqtalǧandyqtan būl küntızbe, negızınen, kündelıktı ömırge qajettı şaruaşylyq jürgızu üşın qoldanylǧan.
Maiialardyŋ ekınşı küntızbesı - Solkin dep atalatyn 260 kündık Ai küntızbesı. Būl jüienıŋ qyr-syry da, jūmbǧy da öte mol. Bırınşıden, osy küntızbe arqyly maiia abyzdary dıni salt-dästürlerdı ötkızetın mezgılderdı belgılep, olardy kielı sanalatyn osy küntızbege säikes atqaryp otyrǧan.
Maiialardyŋ 260 kündık Solkin küntızbesı Haab küntızbesınen äldeqaida qysqa ekendıgıne qaramastan, mūndaǧy 13 ai da 20 künnen tūrady (20h13=260). Alaida būl ekı küntızbenıŋ bır-bırımen ündestık tabatyn, iaǧni qabysatyn tūsy da joq emes. Mäselen, Haab küntızbesınıŋ 52 sikly (52h365) men Solkin (Ai) küntızbesınıŋ 73 sikly (73h260) 18980 künge teŋesedı. Demek, soŋǧy san (18980) maiialar oilap tapqan Kün küntızbesınıŋ 52 jyldyq 365 ǧasyry men Ai (Solkin) küntızbesınıŋ 260 ǧasyryna teŋesedı. Şyndyǧynda da, maiialardyŋ bır ǧasyry 52 jylmen ǧana şektelgen.
Üşınşı küntızbe - maiialardyŋ «Ūzyn esep» dep atalatyn milliondaǧan jyldardy qamtityn küntızbesı. Būl küntızbe boiynşa, “Ūzyn esep” bızdıŋ zamanymyzdan 3113 jyl būryn bastalyp, 2012-jyldyŋ soŋyna deiıngı merzımdı qamtidy. Būl jüienıŋ sözdıgınde: kin (bır kün), uinal (20 kündık bır ai), tun (360 kündık bır jyl nemese 18 uinal/ai), katun (20 tun/jyl), baktun (20 katun nemese 400 jyl) siiaqty san ataularymen qatar, olardan da ülken ūǧymdardy bıldıretın: pictun, calabtun, kinchiltun jäne analtun siiaqty terminder de kezdesedı. Mäselen, bır analtun 64 million jyl degen ūǧymdy bıldıredı. Sol siiaqty, aituly bır uaqiǧanyŋ oryn alǧan mezgılın belgıleu üşın maiialar san esımderdıŋ myna rettegı bes jüiesın paidalanǧan: baktun, katun, tun, uinal, kin. Mysaly, belgılı bır stellaǧa bädızdelgen 9.10.19.5.11 sekıldı maiia sifrlarynyŋ mänın bylaişa aşuǧa bolady: 9 baktun (1296000 kün), 10 katun (72000 kün), 19 tun (6840 kün), 5 uinal (100 kün), 11 kin (11 kün). Būlardyŋ jalpy qosyndysy 1374951 künge nemese, şamamen, 3767 jylǧa teŋ. Al maiialadyŋ tastan tūrǧyzǧan bır stella-eskertkışındegı «Ūzyn esep» jüiesımen qaşalyp taŋbalanǧan jazular 90 million jyl būryn oryn alǧan uaqiǧaǧadan habar berse, endı bırındegı taŋbalar kerısınşe, 3000 jyldan keiın, iaǧni keleşekte bolatyn uaqiǧaǧa jön sılteidı.
Būl oraida, 1952-jyly arheolog Alberto Rus [6] aşqan Meksikanyŋ Palenke qalasyndaǧy “Taŋbaly ǧibadathana“ dep atalatyn piramidanyŋ tabanynan 30 metr tereŋdıkte jerlengen maiialardyŋ ataqty patşalarynyŋ bırı, sūŋǧyla kösem Pakal Votannyŋ 20 tonna tartatyn tastan somdalǧan sarkofagynyŋ 8 şarşy metrlık, tört būryşty, tas qaqpaǧynyŋ betıne bädızdelgen 13 jūmbaq aqparatqa soqpai ötu mümkın emes. Öitkenı Pakal Votan bızdıŋ zamanymyzdyŋ 631-683-jyldary aralyǧynda 52 jyl boiy el basqaryp, maiia örkenietıne aitarlyqtai üles qosqan märtebelı tūlǧa-tyn. Ol äsırese, piramida qūrylystaryna zor män bergen jäne küntızbeler men jazu jüielerın qalyptastyruda ülken rol atqarǧan. Sonymen qatar paiǧambarlyǧy men säuegeilık qasietı mol abyz adam bolǧan. Dünieden öter aldynda Pakal Votan halqyna: “Ǧaryştan habar alyp, qaita oralamyn“ degen ösiet qaldyrǧan desedı.
Arheolog Alberto Rus tapqan sarkofag qaqpaǧynyŋ syrtqy betıne bädızdelgen aqparatty 40 jyl boiy saraptai kele, erlı-zaiypty Hose jäne Lloidin Arguellester köptegen jūmbaq syrdyŋ astaryn aşty. Mäselen, Pakal Votannyŋ sarkofagy abyz tūlǧanyŋ jerlengen mezgılınen 1260 jyldan keiın ǧana aşylǧan [1952 - 692 = 1260] bolatyn. Mıne, däl osy soŋǧy sandy (1260-ty) Hose Arguelles bügıngı adamzat qoldanysynda jürgen jasandy uaqyt jiılıgınıŋ kodyna, iaǧni 12:60-qa sılteme dep qabyldaǧan. Al joǧaryda atalǧan “Ūzyn esep” siklynyŋ aiaqtalǧan mezgılın, iaǧni 2012-jyl men Pakal Votan jerlengen 692-jyl aralyǧyndaǧy 1320 jyldy (2012 – 692 = 1320) sūŋǧyla ǧalym tabiǧi uaqyt jiılıgınıŋ kodyna, iaǧni 13:20-ǧa balaǧan. Söitıp, sarkofag betındegı jazulardy Pakal Votannyŋ öz halqyna arnap qaldyrǧan ösietı dep tūspaldaǧan. Öitkenı ǧalymnyŋ būlaişa topşylauyna da tolyq negız bar. Sebebı, tört būryşty tas qaqpaqtyŋ oŋtüstık qyryndaǧy 8 Kün, 6 Aina degen belgıler Pakal Votannyŋ tuǧan künı men dünieden qaitqan künderınen habar beredı. Sosyn, būl ekı sannyŋ qosyndysy – 14 neme- se 28 kündık aidyŋ teŋ jartysy. Qaqpaqtyŋ şyǧys jaq qyryndaǧy ekı top taŋbalardyŋ bırınşı toby - 5 Jer, 7 Sarbaz, 9 Qol, 7 Kün. Mūndaǧy sandardyŋ qosyndysy – 28. Ekınşı topty 11 Jylan, 2 Adam degen belgıler qūraidy jäne ondaǧy sandardyŋ qosyndysy – 13. Demek, älgı sandar - är aiy 28 künnen, är jyly 13 aidan tūratyn galaktikalyq tabiǧi ritmge (yrǧaqqa) negızdelgen maiia küntızbesın meŋzep tūr. Qaqpaqtyŋ soltüstık qyrynda 2 Ekı dünienı jalǧastyruşy degen mälımet bädızdelgen. Maiialardyŋ ūǧymynda būl – ajaldyŋ belgısı. Sonymen qatar, jūmbaqqa toly būl simvol - Mars planetasynyŋ da belgısı. Qaqpaqtyŋ batys jaq qyrynda taǧy da ekı top belgıler bädızdelgen. Olardyŋ bırınşı toby – 3 Maimyl, 4 İt. Ondaǧy sandardyŋ qosyndysy – 7. Būl belgıler qaqpaqtyŋ şyǧys jaq qyryndaǧy 13-tı beineleitın ekı belgıge qarama-qarsy ornalasqan. 7 men 13 - Solkin küntızbesınıŋ negızgı sandary jäne būlardyŋ qosyndysy – 20. Ekınşı topqa kıretın 1 Kün jäne 13 Ekı dünienı jalǧastyruşy degen aqparattaǧy sandardyŋ qosyndysy taǧy da 14-tı qūraidy. Sonymen, Pakal Votannyŋ sarkofagyndaǧy 13 aqparatqa qatysty sandardyŋ jalpy qosyndysy 78 bolyp şyǧady. Būl sandy Aruellester - Kosmos Ainasynyŋ jasyryn belgısıne balaidy. Būl qūpiia syrdy şeşuge Hose Arguelles pen onyŋ jūbaiy Lloidin Arguelles 40 jyl ömırlerın arnaǧan-dy. Maiia örkenietın zertteuşılerdıŋ qaiqaisysy bolmasyn maiia abyzdarynyŋ bolaşaqty boljai alatyn säuegeilık qasietı bolǧanyn moiyndaidy. Būl tūjyrymnyŋ negızsız emes ekenıne joǧaryda surettelgen qūpiialy mälımetter naqty dälel. Sosyn, baiyrǧy maiialar galaktikanyŋ ışkı syry men zaŋdylyqtaryn öte jetık bılgen syŋaily. Sol bılımnıŋ arqasynda olar sol zamandarda-aq, 2012-jylǧy jeltoqsan aiynyŋ 21-jūldyzyn bastap bızder tırşılık etıp otyrǧan ǧalamşarda tarihi betbūrystar men ūly özgerıster bolatynyn aldyn ala boljap qoiǧan. Alaida älgı qūbylystardyŋ büge-şıgesı bızderge tolyq jetpei qalǧan. Bıraq olar bırtındep aşylatyn bolar...
Ǧalymdardyŋ keibırı älgı betbūrystardy «aqyrzaman» bolar dep topşylasa, endı bıreulerı maiialardyŋ säuegeilıgın jer şaryna enetın jaŋa zaman nemese adamzattyŋ ruhani jaŋǧyru erasynyŋ basy nemese galaktikalyq biık sananyŋ bastalatyn mezgılı boluy da mümkın dep boljamdaidy. Al astronomdardyŋ pıkırıne keletın bolsaq, bırınşıden, 2012-jylǧy jeltoqsan aiynyŋ jiyrma bırı qysqy mausymdaǧy kün men tünnıŋ teŋeletın mezgılıne döp keledı eken. Būl, ärine, asa taŋdanatyndai qūbylys emes. Alaida däl col künı Kün, Jer jäne Kün jüiesıne kıretın özge planetalar özımız ömır sürıp otyrǧan Galaktikanyŋ däl ortasynan ötetın Qūs jolynyŋ ışındegı bır syzyqtyŋ boiyna tızıle ornalasqan-dy. Būl - ärine, kımdı bolsa da qatty oilandyrǧan ǧajap qūbylys edı.
Däl osy arada: «Būdan myŋ jyldan astam būryn qazırgı adamzat tırşılık etıp otyrǧan ǧalamşarda oryn alatyn älgındei qūbylystardy maiialar aldyn ala qalai boljaǧan?» degen sūraq tuatyny zaŋdy närse. Öitkenı maiia säuegeilerı ömır sürgen zamandarda ne linza, ne teleskop, ne osy zamannyŋ kosmosqa bailanysty qol jetkızgen tehnolgiialyq jetıstıkterı atymen bolǧan joq qoi. Joq älde boldy ma?
Äzırge būl sūraqtyŋ jauabyn taǧy da maiialardyŋ örkenietın tübegeilı zerttegen, joǧaryda aty atalǧan amerikandyq ǧalymdar Hose jäne Lloidin Arguellesterden ızdep körelık. Ol ǧalymdardyŋ paiymdauynşa, bügıngı adamzat özı qoldan jasaǧan mehanistikalyq aldamşy uaqyt keŋıstıgınde tırşılık etıp otyr. Öitkenı bügın qoldanysta jürgen Rim Papasy XIII Grigoriidıŋ 1582-jyly engızgen jasandy küntızbesı bükıl älemdı özıne basybaily etıp alǧan. Ol küntızbenıŋ bır jyldyq merzımı keibırı 28, keibırı 29, endı bırı 30, jäne bırı, tıptı, 31 künge de tola salatyn, ūzyndy-qysqaly 12 aidan tūrady. Ol az bolǧandai, adamzat uaqytty noqtalamaq bolyp, ony kädımgı keŋıstıkpen şatastyryp alǧandyqtan, saǧattyŋ siferblatyn 12 bölşekke bölıp, är saǧatty 60 minutqa, är minutty 60 sekundqa jıktep, bas-aiaǧy 360 gradus bolatyn döŋgelek jazyqtyqqa «bailap» qoiǧandai sezınıp jür. Mūnyŋ astarynda “bır jylda 12 ai bar, oǧan oidaǧy bes kündı qossa, tolyq jyldy qūraityn 365 kün şyǧady; bır täulıkte 24 saǧat bar; olardy kün men tünge bölse, 12 saǧattan, al är saǧat 60 minuttan tūrady” degen ūǧym tūrǧany belgılı. Bıraq būl küntızbenıŋ negızınde ǧylymnan mülde aulaq 12:60 sekıldı jasandy uaqyt modulı nemese jasandy uaqyt jiılıgı tūrǧanyn köpşılık qauym bıle bermeidı. Tıptı, atalmyş küntızbenıŋ eşbır ǧylymi negızı joq ekenın de bügıngı adamzat älı künge deiın tolyq sezıne qoiǧan joq. Sebebı, Hose Arguelles aitpaqşy, bügıngı adamzat älgı jalǧan küntızbege qatty şyrmalyp, kosmospen, iaǧni aspan älemımen telepatiialyq tabiǧi bailanysyn mülde üzıp alǧan, demek, o basta Täŋır syilaǧan qūndylyqtardan adasyp qalǧan. Sonyŋ saldarynan, ökınışke orai, bügıngı taŋda adamzat özın de, özı tırşılık etıp otyrǧan biosferany da joiyp jıberuge şaq qalyp otyrǧanynan mülde beihabar.
Dei tūrǧanmen, ‘adasqannyŋ aldy jar arty soqpaq’ demekşı, būl qaterden şyǧatyn eş amal qalmaǧan eken deuge de bolmaidy. Mäselen, Hose Arguelles adamzatqa “uaqyt - aqşa“ sekıldı jasandy uaqyt zaŋy men 12:60 syndy jasandy uaqyt jiılıgıne negızdelgen küntızbeden tez arylyp, maiialardyŋ baiyrǧy küntızbelerı men galaktikalyq tabiǧi uaqyt jiılıgınıŋ ölşemı - 13:20 ekenın tezırek ūǧynudy jäne sol uaqyt modulıne negızdelgen är aiy tūraqty 28 künnen, är jyly 13 ai-dan tūratyn ärı ǧūlama Arguellesterdıŋ özderı öŋdegen maiialardyŋ galaktikalyq mäŋgı özgermeitın tūraqty küntızbesıne bırden köşudı ūsynady. Bıraq būl ūsynystyŋ baiybyna bara almaǧan ǧalymdar: «13 ailyq küntızbeler eskı örkenietterdıŋ bırazynda, atap aitqanda, mysyrlyqtardyŋ tarihynda da, jalpy mūsylman älemınde de, tıptı, Qytai örkenietınde de bolyp edı ǧoi. Olai bolsa, Hose jäne Lloidin Arguellesterdıŋ jasaqtaǧan küntızbesınıŋ aldyŋǧylardan nesı artyq?» degen siiaqty uäjdı köldeneŋ tartady. Alaida Arguellester ūsynyp otyrǧan 364 kündık küntızbenıŋ Grigorii küntızbesınen artyşylyǧy jetedı. Tek ony köre bılu kerek. Endeşe, Arguellester aşqan “Uaqyt Zaŋyna” tereŋırek üŋılelık. “Hose jäne Lloidin Arguellester öŋdep jaqsartqan 13 ailyq küntızbenıŋ basqa küntızbelerden artyqşylyǧy nede?” degen sūraqqa bırden jauap bermes būryn, eŋ aldymen, älgı ǧalymdardyŋ tübegeilı ūstanymdaryna nazar audaralyq. Olar baiyrǧy sūŋǧyla matematik maiialar qūrastyrǧan küllı küntızbelerdı (olardyŋ jalpy sany - 17) saraptai kele, abyz maiia ǧalymdarynyŋ uaqytqa qatysty bıregei qūndy qaǧidalaryn basşylyqqa alǧan. Bırınşıden, Arguellester maiialardyŋ uaqytty keŋıstıkpen şatastyrmaitynyn anyq baiqaǧan. Öitkenı maiialar keŋıstıktıŋ şegı bar, al uaqyttyŋ şegı joq ekenın, öte anyq bılgen. Odan da dälırek aitqanda, maiialar uaqytty üştık ölşemmen ölşeuge bolmaitynyna jäne uaqyt tek sananyŋ, iaǧni törttık ölşemnıŋ ǧana enşısı ekenıne tübegeilı köz jetkızgen. Ekınşıden, maiia ǧalymdary kosmostan tüsetın kez kelgen galaktikalyq säulenıŋ nemese elektromagnittık tolqynnyŋ öz jiılıgı nemese modulı bolatyny sekıldı uaqyttyŋ da öz jiılıgı men modulınıŋ bolatynyn aiqyn sezıngen.
Üşınşıden, Arguellester uaqyt jiılıgınıŋ ölşemı nemese modulı 13:20 ekenıne de tolyq köz jetkızgen. Öitkenı ǧalymdar älgı jiılıktıŋ galaktikalyq ortalyqtan bastau alyp, sodan soŋ Jerge jetıp, jetıp qana qoimai, Jer betı men onyŋ atmosferasyna da öz äserın ünemı tigızıp otyratynyn, sondai-aq, älgı jiılıktıŋ küllı kosmos säulelerınıŋ de ortaq modulı ekenın, iaǧni galaktikalyq tūraqty ölşem bırlıgı ekenın tereŋ tüisıngen.
Törtınşıden, Arguellester kosmostan tüsetın (negızgı qūramy 95% -ten 99%-ke deiın protondar, al özge qūramy, şamamen, 4.5%-ten 1.5%-ke deiın gelii iadrosynan tūratyn) Galaktikalyq säuleler men Kün säulelerınıŋ Jer biosferasyndaǧy tırşılık ielerınıŋ bärıne bırdei äser etetının de tereŋ bılgen.
Mıne, sondyqtan da, “sol säulelerdıŋ, atap aitqanda, adam balasy men basqa tırşılık ielerıne tigızetın radiasiialyq äserınıŋ naqty körınısı qaisy?” degen sūraqqa joǧarydaǧy ǧalymdardyŋ bergen tūşymdy jauaby mynaǧan saiady: “Kosmostan taralatyn säuleler tırşılık ielerınıŋ bükıl bolmysyna, ärbır kletkasyna, küllı aǧzasyna, tıptı sausaqtary men başpailarynyŋ sany ǧana emes, buyndarynyŋ da sany men sapasyna tıkelei sebepşı. Al odan da naqty aitqanda, älgı säuleler tırşılık ielerınıŋ küllı genetikalyq kodyna (DNK) tıkelei äser etedı. Demek, adamzat pen adamǧa ūqsas janurlardyŋ aiaq-qoldaryndaǧy 10 sausaq pen aiaqtaryndaǧy 10 başpai bolsyn, sol siiaqty olardyŋ aǧzalaryndaǧy moiynnan bastap ekı tobyqqa deiıngı 13 buyny jäne 13 müşesı bolsyn, joǧaryda atalǧan uaqyt jiılıgınıŋ galaktikalyq tūraqty ölşemı - 13:20 -nyŋ naqty körınısterı ekenın moiyndamau mümkın emes. Tıptı, älgı tūraqty ölşemnıŋ kädımgı tasbaqanyŋ arqa sauytyndaǧy ırı-ırı 13 bunaq pen sol bunaqtardyŋ etek jaǧyn orai onalasqan kölemı kışırek 20 bunaqşalarynan da anyq körınıp tūrǧanyn qalai joqqa şyǧaruǧa bolady?
Hose jäne Lloidin Arguellester aşqan joǧarydaǧy zaŋ dylyqtardyŋ bärın de abyz maiialar öz zamanynda öte şeber meŋgerıp qana qoimai, qataŋ saqtai da bılgenın ärı olardyŋ tek tabiǧat bioritmımen üilesımdı ömır sürgenıne özderınıŋ de, özgelerdıŋ de közderın anyq jetkızedı. Endeşe, kez kelgen adamnyŋ kökeiıne qona ketetın älgı ǧalymdardyŋ berık ūstanymdarynyŋ eş ǧylymi negızı joq dep kım aita alady?
Endı “Arguellester qūrastyrǧan 13 ailyq küntızbenıŋ tabiǧi bioritmge, iaǧni 13:20-ǧa säikes keletındıgın däleldeitın basqa faktorlar bar ma?” degen mäselege keletın bolsaq, mūnyŋ da jauaby bar. Mäselen, Ai bır jylda Jerdı 13 ret ainalyp şyǧady. Būl – eş uaqytta özgermeitın astronomiialyq zaŋdylyq. Al myna bır derek odan da ǧajap. 2007-jyly säuır aiynyŋ 25-ı künı astronomdar Kün jüiesınıŋ syrtynan Jerden, şamaman, 200 trillion şaqyrym qaşyqtyqta ornalasqan Jerge ūqsas jäne bır planetany aşqan-dy. Älgı planetanyŋ orbitasy söne bastaǧan öz Künınıŋ orbitasyna jaqyn eken. Eŋ bastysy, Jerge ūqsas, bıraq odan şamamen bes ese ülken älgı planeta da özınıŋ karlik Künın 13 künde bır ret ainalyp ötedı eken. Demek, älgı qūbylys galaktikalyq uaqyt jiılıgınıŋ tūraqty ölşemınıŋ de 13 ekenın La Silla atty Oŋtüstık Europadaǧy älgı observatoriia ǧalymdary aşqan jaŋa planeta da qosa däleldep tūr. Endeşe, 13-tıŋ barşa galaktikalyq ortaq ölşem ekenın, iaǧni onyŋ eş uaqytta özgermeitın tūraqty zaŋdylyq ekenın moiyndamau mümkın emes. Sosyn, tek 13 qana emes, maiia küntızbesındegı 28 degen san da adam aǧzasynda tūr. Mūnyŋ aiqyn dälelı töbemızden ekı tobyǧymyzǧa deiıngı 13 buyn men 13 müşe jäne ekı qolymyzdaǧy 10 sausaqty qūraityn 28 (14+14) buynnan da öte aiqyn körınıp tūr.
 |
|
| Maiialardyŋ 260 (13h20) kündık Solkin küntızbesı tasbaqanyŋ sauytynan aiqyn baiqalady |
260 (13h20) kündık Solkin küntızbesı
Sebebı dana halqymyz būl tylsym qūbylystyŋ tıkelei Aimen bailanysty ekenın anyq bılgen. Sosyn, būl künde ǧylym däleldep otyrǧandai, Ana qūrsaǧyna balanyŋ bıtetın merzımı men ömırge keletın merzımı, sondai-aq, bükıl älemdegı analar tolǧaǧynyŋ basym köpşılıgınıŋ Ai tolǧan mezgılge säikes keletını küllı adamzat taǧdyrynyŋ kosmos keŋıstıgındegı Jerge jaqyn tūrǧan planetalar men jūldyzdar jüiesımen de, olardyŋ galaktikalyq sikldarymen de, Künnen ūşyp şyǧatyn alfa, betta, gamma säulelerımen de, Jerdıŋ biosfera yrǧaǧymen de tıkelei bailanysty ekenın tolyq aiǧaqtap tūr. Mūnyŋ syrtynda ana tılımızde künı bügınge deiın saqtalyp kele jatqan “13-te otau iesı”, “13 - müşel” sekıldı aksiomaǧa ainalǧan tylsym frazalyq tırkesterdıŋ de 13 ailyq jahandyq mäŋgı ärı tūraqty da tabiǧi küntızbemen tıkelei bailanysty ekenı eş kümän tuǧyzbaidy.
Däl osy tūsta joǧaryda söz bolǧan Arguellesterdı Uaqyt Zaŋyn aşuǧa jetelegen de Pakal Votan sarkofagynyŋ qaqpaǧyna oiylyp jazylǧan 13 ösiet belgı nemese tylsym taŋbalar ekenın atap aitu paryz. Özderı aşqan “Uaqyt Zaŋynyŋ” naqty formulasyn Arguellester bylai tüiındeidı: T(E) = ART. Mūndaǧy T -“Uaqyt“ (Time), E - “Quat“ (Energy), al ART “Öner“ degen ūǧymdardy bıldıredı. Demek, “T(E) = ART” degen formula - uaqyt ölşemımen üilese otyryp, özgeretın quat közınıŋ öner tuyndysyna ainalatynyn aişyqtaityn ämbebap zaŋdylyq. Al būl zaŋdylyqtyŋ ömırdegı, iaǧni adamzatty qorşaǧan ortadaǧy körınısı de aluan türlı. Mäselen, ǧaryştan keletın Galaktikalyq säulelerdıŋ quaty sudy buǧa ainaldyrsa, bu būltqa ainalady. Al būlt jaŋbyrǧa ainalyp qaita jausa, “Bezendırgen jer jüzın Täŋır şeber” dep ūly Abai ǧūlama aitpaqşy, Jer betın kök maisaǧa, nu ormanǧa nemese myŋ türlı gülge oraidy. Demek, bükıl biosfera, onyŋ ışınde adamzat ta, fauna da, flora da, tıptı, jer qoinauyndaǧy elementter de Uaqyt Zaŋynyŋ tıkelei jemısı ärı olardyŋ bärı de qaitalanbas öner tuyndylary. Tıptı, eŋ daryndy degen qylqalam şeberlerınıŋ qoldarynan şyqqan nebır äsem tuyndylardyŋ özderı de 18000 ǧalamnyŋ iesı – Jaratqannyŋ ämırımen jasalǧan ǧajap dünielerdıŋ köşırmesı ǧana desek, şyndyqtan alys ketpeimız. Endeşe, osy qūbylystar men tabiǧi zaŋdylyqtardyŋ bärın de öz ǧylymy men bılımıne ırgetas etken baiyrǧy maiialardyŋ säuegeilıgı men ǧajap örkenietınıŋ negızı bolyp sanalatyn küntızbeler jüiesındegı 13 degen kielı ölşem bırlıgı turaly tūjyrym mynau: kındıgı o basta Altaida kesılıp, Kök Täŋırıne syiynyp, börılı bairaq jelbıretken ejelgı kök türıkter örkenietınde saqtalyp qalǧany, saqtalyp qana qoimai, bügınge deiın aman jetıp, bükıl türkı tılderınıŋ sözdık qorynan oryn alǧan 13-pen bailanysty tūraqty söz tırkesterınıŋ, tarihi sabaqtastyqtyŋ kuäsındei bolyp, älı de qoldanysta jürgenı ǧajap emei nemene?
Sılteme jasalǧan ädebiettıŋ tızımı:
- Hose Arguelles. The Mayan Factor: Path Beyond Technology, 1987; Time and Technosphere: The Law of Time in Human Affairs; Earth Ascending: An Illustrated Treatise on the law Governing Whole System, 1984; Surfers of the Zuvuya, 1988; The Dreamspell: Journey of Timeship Earth 2013, 1991 (Coauthored by Lloydine Arguelles); tortuga.com
- Lord Antiques of Mexico, 1831.
- Stephens John Lloyd. Incidents of Travel in Central America, Chiapas and Ycatan, vols.1 & 2 (1841), Incidents of Travel in Ycatan, vols. 1&2 (1843).
- Stuart George E. Mysterious Maya, 1997; Ancient Mexico, 1992; Lost Kingdoms of the Maya, 1993; Archeology and You, 1996; Ancient Pioneers,
- Thomas D.H. Exploring Ancient Native America. An Archeological Guide. Macmillan, 1994.
- Rus A. Narod maiia. M.,1986. Thomas H. Exploring Ancient Native America. An Archeological Guide. Macmillan, 1994; Būl avtordyŋ özge arheologiialyq eŋbekterınıŋ de maŋyzy zor. Olar: Los Antiguos Mayas, Una Antologia 1987; El Pueblo Maya, 1993; El Templo De Las Inscripsiones, Palenque, 1992 ; Palenque 1947- 1958, 2007.
- Ahmetov Ä.Q. Aziia-Beringiia-Amerika nemese amerikalyq «ündısterdıŋ» aziialyq tegı. «Şartarap», Almaty, 2003; Aziia-Beringiia-Amerika ili aziatskoe proishojdenie amerikanskih «indeisev», «ARNA», Almaty, 2006.; Tübı türkı örkeniet. “Arys”, Almaty, 2009; Baiyrǧy amerikalyqtardyŋ altailyq tegı. “Pedagogika press”. Astana, 2011; Kod Eurazii. Na poroge piatoi sivilizasii. TOO “Delovoi mir”. Astana, Būl kıtap qazaq tılınde 2012 j., poliak tılınde 2013 jyly jaryq kördı.
Ädıl AHMETOV,
Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı,
Halyqaralyq joǧary mektep ǧylym
Ūqsas jaŋalyqtar
