Belgılı önertanuşy, dästürlı änşı Erlan Töleutaidyŋ «Ükılı Ybyrai» atty kıtaby jaryq kördı. Būl turaly ol özınıŋ facebook.com-daǧy jeke paraqşasynda jazdy, dep habarlaidy adyrna.kz Ūlttyq portaly.
Atalǧan jazbasynda avtor: "2006 jyly "Baianauyl öŋırı änderınıŋ tarihy" atty alǧaşqy kıtabymdy jazdym. Būl kıtabymnyŋ jaryq köruı jatqan bır qyzyq hikaia. Tūŋǧyş kıtap – alǧaşqy mahabbat tärızdı ystyq kelıp, är "qylyǧy" esten eş ketpeitın körınedı.
Qysqaşa aitsam, būl kıtabym ını dosym Janbota Tasbolatūly Kärıpbaevtyŋ demeuşılıgımen 2006 "Qazaqparat" baspasynan basylyp şyqty. Janbota Tasbolatūly ol kezde Qaraǧandynyŋ dökei biznesmenı, pıldei käsıpkerı bolatyn. Qaltasynda aqşa ünemı pora-pora bop jüredı. Kıtap jazyp jatqan maǧan kün saiyn äbden babymen yljyrap pısken bır tauyq, basqa da dämdı tamaqtar äkep beredı. Älgı baiqūs tauyqtar sol kezdegı Parlament deputaty Şaekinnıŋ qūs fabrikasynyŋ tauyqtary ǧoi deimın, äiteuır qyrküiektıŋ suyryndai sūmdyq semız bolatyn. Jalǧyz özım künıne üş mezgıl jäukemdegende nän tauyqtan qos uys süiek qana qaluşy edı. Qaltai aǧamyz aitpaqşy, älgı tauyqtardyŋ äteşten keiın qyzyǧyn körgen men şyǧarmyn. Sodan keiıngı qoregım qara şai, saqyrlatyp qainatyp qoiyp dembıl-dembıl syŋǧytamyn. Jastyq-ai, osylaişa künıne kemı 18 saǧattan jūmys ıstegende eş şaldyqpauşy edım. Aqyry bitımdı salyp qysqa uaqytta jazǧan sol eŋbegım jaz ortasyna tamam jazylyp bıttı. Bırden Almatyǧa tarttyq. Janbota bauyrym baspanyŋ aqşasyn qolma-qol tölep, az künde kıtapty qolyma tigızdı.
Būl kıtabym jaily jyly pıkırler (auyzşa) bırşama aityldy. Äsırese, menı qanattandyrǧan Didär Amantaidyŋ bükpesız aitqan pıkırı boldy. Riza bolǧan Didekeŋ tıptı kıtaptyŋ kei taraularyn sol kezde özı basqaryp otyrǧan gazetterıne etektei-etektei qylyp jariialap, jiı-jiı oqyrman nazaryna ūsynyp otyrdy. Marqūm Talasbek aǧam da bır kezdeskende maqtap, köŋılımdı demdep qoidy.
Maraltai qūrdasymnyŋ da rizaşylyq tılegı esımde. Oqyǧandar tarapynan osyndai tıleules köŋılden tuǧan jürekjardy pıkırler oqtyn-oqtyn aitylyp qalatyn. Bıraq men şynymdy aitsam mūndai baǧalaulardy kütpegen edım.
Odan keiın bır-ekı jyldan soŋ Janbota bauyrym bankrot boldy. Qaraǧandy tarihynda qazaq tılınde kıtap şyǧaru ısıne tūŋǧyş demeuşı bolǧan alǧaşqy jäne aqyrǧy mesenat bankrotqa ūşyraǧan soŋ, būl paqyrlaryŋyz taǧy da kıtap jazǧysy kelıp, qanşa jerden şabyty şaryqtap tūrsa da, erıksız bögeluıne, tızgın tartuyma tura keldı. Janbota bolsa, bärın tastap ǧylymǧa kettı. Būl zamanda ǧylym degen kedeişılıktıŋ auyly ǧoi, sol auylǧa Janbota da kelıp, bırjolata qoŋsy qondy. Qazır ädebiettanumen ainalysuda. Janbota bauyrymnan soŋ men kıtap bastyruǧa biylǧy jylǧa deiın bır sponsor taba alǧan emespın. Ainalaiyn memleketımnıŋ kömegıne, onyŋ ışınde Mädenietımızdı basqarǧan memleketşıl, el ışı önerpazdaryna qamqorşy ministrlerıne jügınıp kelemın. (Naşar ministrler de boldy)
Arada attai alty jyl öttı. Būl jyldar ışınde kıtap jazuǧa, şyǧaruǧa eş mümkınşılık bolmady. Qaraǧandydan Astanaǧa, odan Almatyǧa qonys audaryp, päterden soŋ päter jaldap jüru sebeptı kün körıstıŋ özı qiyndap kettı. Tek 2012 jyly ǧana Jüsıpbek Elebekovtyŋ aiauly jary, sol kezde jasy 96-ǧa kelıp otyrǧan Habiba Elebekova apam Jüsekeŋ turaly kıtap jaz dep qolqa saldy. Habiba apam jalǧyz emes edı, janynda ataqty rejisser Bolat Atabaev aǧamyz bar-dy. Ūlttyq önerımızdıŋ ekı bırdei körnektı tūlǧasy qolqa salyp otyrǧan soŋ jan qala ma, 24 baspa tabaqtyq "Jüsıpbek Elebekov" kıtabyn bır jylda jazyp şyqtym. Oŋai bolǧan joq, kündız "Qazaqfilmnıŋ" jūmysyn ıstep kelesıŋ, keşke közıŋ talyp tünnıŋ bır uaǧyna deiın kıtap jazasyŋ. Taŋerteŋ qanbaǧan ūiqyŋ davlenieŋdı köterıp, közıŋ qyzaryp jūmysta otyrasyŋ. Söitıp 2013 jyly "Jüsıpbek Elebekov" "Öner" baspasy arqyly oqyrmanǧa jol tartty.
Būl eŋbegım sol kezdegı Mädeniet ministrı Mūhtar Qūlmūhamedtıŋ közıne bırden tüstı. Mūhtar aǧa menı Almatydan ūşaqpen jedel Astanaǧa aldyryp, arnaiy qabyldap, jazǧan eŋbegıme rizaşylyǧyn jetkızıp, köp-köp ızgı tılekterın bıldırdı. Mūhaŋnyŋ aitqandarynyŋ toq eterın tüiındep aitsam, bylai bolyp şyqpaq: "Erlan, senıŋ baspasözde jazǧan maqalalaryŋdy, telearnalardan aitqan pıkırlerıŋdı oqyp, körıp jüremın. Köp mäselelerdı dūrys köterıp jürsıŋ. Myna eŋbegıŋdı de oqyp şyqtym. Sen Ahmet Jūbanov siiaqty ǧylymi ärı körkem jazady ekensıŋ. Ūlttyq muzyka tarihyn Jūbanovtan keiın eşkım bylai jazǧan joq. Bız senı ūzaq küttık. Aqaŋ (Aqseleu Seidımbekov) jaza ma dep edık, ol kısı tek küilerdıŋ tarihyn ǧana jazyp kettı. Endı sen Jūbanov siiaqty, bıraq jaŋa közqaraspen qazaq änderınıŋ tarihyn osylai oqylatyn qylyp jazyp şyǧuyŋ kerek. Ahaŋnan keiın bıraz zertteuşıler jazdy da, bıraq qasaŋ jazylǧandyqtan jūrtşylyqtyŋ jüregıne jetpeidı. Sen oqylatyn qylyp, osy kıtabyŋdaǧydai körkemdep jazyp şyq. Men jylyna bır kıtabyŋdy şyǧaryp berıp otyraiyn", – dedı. Menıŋ zärem ūşyp kettı. "Qazaqfilmdegı" jūmysym da künı-tünı jazudy tıleidı, onyŋ üstıne jylyna kem degende jiyrma baspa tabaq kıtap jazu – mūndai jan tözgısız eŋbekke şydai alamyn ba, şydauyn şydarmyn-au, ülgere alamyn ba? Osy oilarymdy ministrge aityp edım, Mūhaŋ ol jaǧynan özınıŋ kömektesetın, būl üşın qam jemeuımdı aitty. Mūnyŋ barlyǧyn ekeu ara äŋgımemızge arnaiy şaqyryp alǧan vise-ministr jazyp alyp otyrdy. Ministr özınıŋ orynbasaryna men jaily, menıŋ būdan arǧy şyǧarmaşylyǧyma üzdıksız qamqorlyq jasau jönınde köp-köp tapsyrmalar berdı jäne būl tapsyrmalardyŋ oryndaluyn özı qadaǧalap otyratyn qadap aitqanda, osynau köl-kösır qamqorlyqtyŋ barlyǧy maǧan jasalyp jatqanyna sener-senbesımdı bılmei, aŋyryp otyryp qalyppyn.
Vise-ministr, bastyǧy Mūhtar aǧa aitqan tapsyrmalardy täptıştep jazyp alumen boldy. Eger sol jolǧy ministrdıŋ tapsyrmalary jüzege asqanda, ai, bılmeimın, qazır qaida jürerımdı...
Söitıp, "Mūnşama bergen däulettı köterıp tūra alar ma ekenbız", – dep yŋyldai öleŋdetıp, sol künı tüngısın Almatyǧa qaiyra ūştym. Kök jüzınde kele jatyp, Mūhtar Qūlmūhamed aǧamyzdyŋ aqyl-parasatyna, körgendılıgıne, zerdelı bılımpazdyǧyna, biık erudisiiasyna, pärmendılıgıne riza bolyp ärı ministr aitqan ūlan-ǧaiyr tapsyrmany qalaida jüzege asyru joldaryn ızdep, tynymsyz oilanumen keldım. Alaida, "Tılekşı qūdai bermedı" – dep Mahambet aqyn aitpaqşy, arada az uaqyt ötpei jatyp, Mūhtar aǧa basqa qyzmetke auysyp kettı. Söitıp būl jobalar aiaqsyz qaldy. Onyŋ üstıne köp ūzamai "Qazaq Handyǧy" tarihi filmı men osy tuyndynyŋ 20 seriialy tarihi serialynyŋ ssenariiın jazuǧa kırısıp kettım jäne būl ülken, kürdelı jobaǧa men tört jyl ǧūmyrymdy aiausyz sarp ettım. "Qazaq handyǧynan" men qatty qajyp, qaljyrap, būǧan deiıngı temırdei berık bolǧan densaulyǧymdy berıp şyqtym sodan ärı oŋala almai kelemın. Kinonyŋ senı limon sorǧandai soryp-soryp dalaǧa laqtyryp ketetın osyndai jauyzdyǧy häm ekı jüzdılıgı bar...
Hoş, sonymen biylǧy jyly Mädeniet jäne sport ministrlıgınen tapsyrys alǧan men osy jyldyŋ basynda "Ükılı Ybyrai" atty kıtabymdy bastap kettım. Būl kıtaptyŋ jazyluyna da aldyŋǧy ministr Mūhtar Qūlmūhamed siiaqty qazırgı Mädeniet jäne sport ministr Aqtoty Raiymqūlova hanym zor qoldau körsettı, öz baqylauyna alyp, qadaǧalap otyrdy. Osyndai qamqorlyqtyŋ nätijesınde menıŋ jiyrma bes jylǧy ızdenısımnıŋ jemısı - "Ükılı Ybyrai" atty kıtabym jaryq kördı. Men būl eŋbegımnıŋ denın tösek tartyp, auyryp jatyp jazdym ärı jazuǧa qyzu, qūlşyna kırısken kezım elımızdegı bırneşe aiǧa sozylǧan karantinge tūspa-tūs keldı. Sondyqtan qolyma jaŋa tigen būl eŋbegımdı "karantinde jazylǧan kıtabym-ai" dep sipap, erkeletıp otyrǧan jaiym bar.
Osylaişa, qadırlı oqyrman, qazaqtyŋ ūly kompozitory Ükılı Ybyrai turaly eŋbegım Özderıŋızge jol tartty. "Bıtken ıske synşy köp qoi", desek te būl ūly kompozitor turaly endei-tegjeilı jazylǧan tūŋǧyş kıtap. Būl eŋbekte Ükılı Ybyrai turaly aitylmaǧan eşteŋe qaldyrmadym desem de bolady. Sonyŋ aiǧaǧyndai kıtapta oquǧa auyr mälımetter bar, bıraq tarihi şyndyq üşın men mūnyŋ barlyǧyn jaba sırkelemei, anyq aittym, aşyq jazdym. Äitse de memlekettık tapsyrystyŋ kölemıne bailanysty "Ükılı Ybyraidyŋ dauly änderı" jäne " Ükılı Ybyraidyŋ şäkırtterı" taraulary, sondai-aq ūly kompozitoryŋ qyryq şaqty änınıŋ notasy kıtapqa enbei qaldy. (Änderınıŋ kanondyq nūsqalarynyŋ notasy tügel endı) Eşteŋe etpes, eŋ bastysy eŋbektıŋ ūly denesı aman! Söitıp biylǧy jyldyŋ bırınşı jartysynda bıtırgen ısım osy boldy.
Jolyŋ bolsyn, "Ükılı Ybyrai"! Endıgı taǧdyryŋdy oqyrmanǧa tapsyrdym!", dep jazdy.
Ūqsas jaŋalyqtar
