Belgili ónertanýshy, dástúrli ánshi Erlan Tóleýtaıdyń «Úkili Ybyraı» atty kitaby jaryq kórdi. Bul týraly ol óziniń facebook.com-daǵy jeke paraqshasynda jazdy, dep habarlaıdy adyrna.kz Ulttyq portaly.
Atalǵan jazbasynda avtor: "2006 jyly "Baıanaýyl óńiri ánderiniń tarıhy" atty alǵashqy kitabymdy jazdym. Bul kitabymnyń jaryq kórýi jatqan bir qyzyq hıkaıa. Tuńǵysh kitap – alǵashqy mahabbat tárizdi ystyq kelip, ár "qylyǵy" esten esh ketpeıtin kórinedi.
Qysqasha aıtsam, bul kitabym ini dosym Janbota Tasbolatuly Káripbaevtyń demeýshiligimen 2006 "Qazaqparat" baspasynan basylyp shyqty. Janbota Tasbolatuly ol kezde Qaraǵandynyń dókeı bıznesmeni, pildeı kásipkeri bolatyn. Qaltasynda aqsha únemi pora-pora bop júredi. Kitap jazyp jatqan maǵan kún saıyn ábden babymen yljyrap pisken bir taýyq, basqa da dámdi tamaqtar ákep beredi. Álgi baıqus taýyqtar sol kezdegi Parlament depýtaty Shaekınniń qus fabrıkasynyń taýyqtary ǵoı deımin, áıteýir qyrkúıektiń sýyryndaı sumdyq semiz bolatyn. Jalǵyz ózim kúnine úsh mezgil jáýkemdegende nán taýyqtan qos ýys súıek qana qalýshy edi. Qaltaı aǵamyz aıtpaqshy, álgi taýyqtardyń áteshten keıin qyzyǵyn kórgen men shyǵarmyn. Sodan keıingi qoregim qara shaı, saqyrlatyp qaınatyp qoıyp dembil-dembil syńǵytamyn. Jastyq-aı, osylaısha kúnine kemi 18 saǵattan jumys istegende esh shaldyqpaýshy edim. Aqyry bıtimdi salyp qysqa ýaqytta jazǵan sol eńbegim jaz ortasyna tamam jazylyp bitti. Birden Almatyǵa tarttyq. Janbota baýyrym baspanyń aqshasyn qolma-qol tólep, az kúnde kitapty qolyma tıgizdi.
Bul kitabym jaıly jyly pikirler (aýyzsha) birshama aıtyldy. Ásirese, meni qanattandyrǵan Dıdár Amantaıdyń búkpesiz aıtqan pikiri boldy. Rıza bolǵan Dıdekeń tipti kitaptyń keı taraýlaryn sol kezde ózi basqaryp otyrǵan gazetterine etekteı-etekteı qylyp jarııalap, jıi-jıi oqyrman nazaryna usynyp otyrdy. Marqum Talasbek aǵam da bir kezdeskende maqtap, kóńilimdi demdep qoıdy.
Maraltaı qurdasymnyń da rızashylyq tilegi esimde. Oqyǵandar tarapynan osyndaı tileýles kóńilden týǵan júrekjardy pikirler oqtyn-oqtyn aıtylyp qalatyn. Biraq men shynymdy aıtsam mundaı baǵalaýlardy kútpegen edim.
Odan keıin bir-eki jyldan soń Janbota baýyrym bankrot boldy. Qaraǵandy tarıhynda qazaq tilinde kitap shyǵarý isine tuńǵysh demeýshi bolǵan alǵashqy jáne aqyrǵy meenat bankrotqa ushyraǵan soń, bul paqyrlaryńyz taǵy da kitap jazǵysy kelip, qansha jerden shabyty sharyqtap tursa da, eriksiz bógelýine, tizgin tartýyma týra keldi. Janbota bolsa, bárin tastap ǵylymǵa ketti. Bul zamanda ǵylym degen kedeıshiliktiń aýyly ǵoı, sol aýylǵa Janbota da kelip, birjolata qońsy qondy. Qazir ádebıettanýmen aınalysýda. Janbota baýyrymnan soń men kitap bastyrýǵa bıylǵy jylǵa deıin bir sponsor taba alǵan emespin. Aınalaıyn memleketimniń kómegine, onyń ishinde Mádenıetimizdi basqarǵan memleketshil, el ishi ónerpazdaryna qamqorshy mınıstrlerine júginip kelemin. (Nashar mınıstrler de boldy)
Arada attaı alty jyl ótti. Bul jyldar ishinde kitap jazýǵa, shyǵarýǵa esh múmkinshilik bolmady. Qaraǵandydan Astanaǵa, odan Almatyǵa qonys aýdaryp, páterden soń páter jaldap júrý sebepti kún kóristiń ózi qıyndap ketti. Tek 2012 jyly ǵana Júsipbek Elebekovtyń aıaýly jary, sol kezde jasy 96-ǵa kelip otyrǵan Habıba Elebekova apam Júsekeń týraly kitap jaz dep qolqa saldy. Habıba apam jalǵyz emes edi, janynda ataqty rejısser Bolat Atabaev aǵamyz bar-dy. Ulttyq ónerimizdiń eki birdeı kórnekti tulǵasy qolqa salyp otyrǵan soń jan qala ma, 24 baspa tabaqtyq "Júsipbek Elebekov" kitabyn bir jylda jazyp shyqtym. Ońaı bolǵan joq, kúndiz "Qazaqfılmniń" jumysyn istep kelesiń, keshke kóziń talyp túnniń bir ýaǵyna deıin kitap jazasyń. Tańerteń qanbaǵan uıqyń davlenıeńdi kóterip, kóziń qyzaryp jumysta otyrasyń. Sóıtip 2013 jyly "Júsipbek Elebekov" "Óner" baspasy arqyly oqyrmanǵa jol tartty.
Bul eńbegim sol kezdegi Mádenıet mınıstri Muhtar Qulmuhamedtiń kózine birden tústi. Muhtar aǵa meni Almatydan ushaqpen jedel Astanaǵa aldyryp, arnaıy qabyldap, jazǵan eńbegime rızashylyǵyn jetkizip, kóp-kóp izgi tilekterin bildirdi. Muhańnyń aıtqandarynyń toq eterin túıindep aıtsam, bylaı bolyp shyqpaq: "Erlan, seniń baspasózde jazǵan maqalalaryńdy, telearnalardan aıtqan pikirlerińdi oqyp, kórip júremin. Kóp máselelerdi durys kóterip júrsiń. Myna eńbegińdi de oqyp shyqtym. Sen Ahmet Jubanov sııaqty ǵylymı ári kórkem jazady ekensiń. Ulttyq mýzyka tarıhyn Jubanovtan keıin eshkim bylaı jazǵan joq. Biz seni uzaq kúttik. Aqań (Aqseleý Seıdimbekov) jaza ma dep edik, ol kisi tek kúılerdiń tarıhyn ǵana jazyp ketti. Endi sen Jubanov sııaqty, biraq jańa kózqaraspen qazaq ánderiniń tarıhyn osylaı oqylatyn qylyp jazyp shyǵýyń kerek. Ahańnan keıin biraz zertteýshiler jazdy da, biraq qasań jazylǵandyqtan jurtshylyqtyń júregine jetpeıdi. Sen oqylatyn qylyp, osy kitabyńdaǵydaı kórkemdep jazyp shyq. Men jylyna bir kitabyńdy shyǵaryp berip otyraıyn", – dedi. Meniń zárem ushyp ketti. "Qazaqfılmdegi" jumysym da kúni-túni jazýdy tileıdi, onyń ústine jylyna kem degende jıyrma baspa tabaq kitap jazý – mundaı jan tózgisiz eńbekke shydaı alamyn ba, shydaýyn shydarmyn-aý, úlgere alamyn ba? Osy oılarymdy mınıstrge aıtyp edim, Muhań ol jaǵynan óziniń kómektesetin, bul úshin qam jemeýimdi aıtty. Munyń barlyǵyn ekeý ara áńgimemizge arnaıy shaqyryp alǵan vıe-mınıstr jazyp alyp otyrdy. Mınıstr óziniń orynbasaryna men jaıly, meniń budan arǵy shyǵarmashylyǵyma úzdiksiz qamqorlyq jasaý jóninde kóp-kóp tapsyrmalar berdi jáne bul tapsyrmalardyń oryndalýyn ózi qadaǵalap otyratyn qadap aıtqanda, osynaý kól-kósir qamqorlyqtyń barlyǵy maǵan jasalyp jatqanyna sener-senbesimdi bilmeı, ańyryp otyryp qalyppyn.
Vıe-mınıstr, bastyǵy Muhtar aǵa aıtqan tapsyrmalardy táptishtep jazyp alýmen boldy. Eger sol jolǵy mınıstrdiń tapsyrmalary júzege asqanda, aı, bilmeımin, qazir qaıda júrerimdi...
Sóıtip, "Munshama bergen dáýletti kóterip tura alar ma ekenbiz", – dep yńyldaı óleńdetip, sol kúni túngisin Almatyǵa qaıyra ushtym. Kók júzinde kele jatyp, Muhtar Qulmuhamed aǵamyzdyń aqyl-parasatyna, kórgendiligine, zerdeli bilimpazdyǵyna, bıik erýdıııasyna, pármendiligine rıza bolyp ári mınıstr aıtqan ulan-ǵaıyr tapsyrmany qalaıda júzege asyrý joldaryn izdep, tynymsyz oılanýmen keldim. Alaıda, "Tilekshi qudaı bermedi" – dep Mahambet aqyn aıtpaqshy, arada az ýaqyt ótpeı jatyp, Muhtar aǵa basqa qyzmetke aýysyp ketti. Sóıtip bul jobalar aıaqsyz qaldy. Onyń ústine kóp uzamaı "Qazaq Handyǵy" tarıhı fılmi men osy týyndynyń 20 serııaly tarıhı serıalynyń senarııin jazýǵa kirisip kettim jáne bul úlken, kúrdeli jobaǵa men tórt jyl ǵumyrymdy aıaýsyz sarp ettim. "Qazaq handyǵynan" men qatty qajyp, qaljyrap, buǵan deıingi temirdeı berik bolǵan densaýlyǵymdy berip shyqtym sodan ári ońala almaı kelemin. Kınonyń seni lımon sorǵandaı soryp-soryp dalaǵa laqtyryp ketetin osyndaı jaýyzdyǵy hám eki júzdiligi bar...
Hosh, sonymen bıylǵy jyly Mádenıet jáne sport mınıstrliginen tapsyrys alǵan men osy jyldyń basynda "Úkili Ybyraı" atty kitabymdy bastap kettim. Bul kitaptyń jazylýyna da aldyńǵy mınıstr Muhtar Qulmuhamed sııaqty qazirgi Mádenıet jáne sport mınıstr Aqtoty Raıymqulova hanym zor qoldaý kórsetti, óz baqylaýyna alyp, qadaǵalap otyrdy. Osyndaı qamqorlyqtyń nátıjesinde meniń jıyrma bes jylǵy izdenisimniń jemisi - "Úkili Ybyraı" atty kitabym jaryq kórdi. Men bul eńbegimniń denin tósek tartyp, aýyryp jatyp jazdym ári jazýǵa qyzý, qulshyna kirisken kezim elimizdegi birneshe aıǵa sozylǵan karantınge tuspa-tus keldi. Sondyqtan qolyma jańa tıgen bul eńbegimdi "karantınde jazylǵan kitabym-aı" dep sıpap, erkeletip otyrǵan jaıym bar.
Osylaısha, qadirli oqyrman, qazaqtyń uly kompozıtory Úkili Ybyraı týraly eńbegim Ózderińizge jol tartty. "Bitken iske synshy kóp qoı", desek te bul uly kompozıtor týraly endeı-tegjeıli jazylǵan tuńǵysh kitap. Bul eńbekte Úkili Ybyraı týraly aıtylmaǵan eshteńe qaldyrmadym desem de bolady. Sonyń aıǵaǵyndaı kitapta oqýǵa aýyr málimetter bar, biraq tarıhı shyndyq úshin men munyń barlyǵyn jaba sirkelemeı, anyq aıttym, ashyq jazdym. Áıtse de memlekettik tapsyrystyń kólemine baılanysty "Úkili Ybyraıdyń daýly ánderi" jáne " Úkili Ybyraıdyń shákirtteri" taraýlary, sondaı-aq uly kompozıtoryń qyryq shaqty ániniń notasy kitapqa enbeı qaldy. (Ánderiniń kanondyq nusqalarynyń notasy túgel endi) Eshteńe etpes, eń bastysy eńbektiń uly denesi aman! Sóıtip bıylǵy jyldyń birinshi jartysynda bitirgen isim osy boldy.
Jolyń bolsyn, "Úkili Ybyraı"! Endigi taǵdyryńdy oqyrmanǵa tapsyrdym!", dep jazdy.
