Qazirgi kezde orynbasar, arnaıy ókil, keńesshi jáne shtattan tys keńesshi degen laýazymdar kóbeıip ketken. Basqasyn aıtpaı qoıa turaıyq. Bir ǵana Úkimet úıinde 78 orynbasar bar. Qaptaǵan orynbasarlardyń ne istep jatqanyn biri bilse, biri bilmeıdi. Máselen, ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Baǵdat Mýsınniń tórt orynbasary bar. Bes basshy birigip, eń qarapaıym sanalatyn minsiz baılanys júıesin qamtamasyz ete almaı otyr. Ishki ister mınıstrligine 8 orynbasardyń qandaı qajettiligi baryn túsinbeıtin adam kóp. Abyroı bolǵanda prezıdent shenýnikterdi qysqartý máselesin kóterdi. Artynsha úkimet úıindegi jaýapty hatshylar jumysynan ketip, orynbasarlar ornynda qalyp qoıdy.
«Adyrna» tilshisi «orynbasardyń kóptigi jumys ónimdiligin arttyra ma» degen saýalnama júrgizip, shendi-shekpendiler quramyn sholyp shyqty.
«Adyrna»: Prezıdent mınıstrlikterdegi 15 jaýapty hatshyny jumystan qysqartty. Sonyń ózinde mınıstrlikterde 73 orynbasar bar eken. Orynbasarlardyń kóptigi eńbek ónimdiligin arttyryp otyr ma? Mınıstrlerge kóp orynbasar kerek pe?
Baltash Tursynbaev, saıasattanýshy:
-Eńbek ónimdiligi orynbasardyń sanyna emes, birinshi basshynyń jumys isteýine baılanysty. Máselen, Ishki ister mınıstriniń qol astynda 8 orynbasar otyr. Mınıstrdiń nusqaýy tórt satydan ótedi (Otdel, ýpravlenıe, zam mınıstr, mınıstr – B.T.). Aqparat jınaǵanda sol tórt satymen joǵary kóteriledi. Osy aralyq jemqorlyqqa tikeleı áser etedi. Eger myqty mınıstr bolatyn bolsa, oǵan kóp orynbasar qajet bolmaıdy. Qazir bizdiń mınıstrlikterdegi orynbasarlar bir-biriniń jumysyn qaıtalap otyr. Bul – Keńes úkimetinen qalǵan eski aýrý. Ishki ister mınıstrine sonshama orynbasardyń keregi joq. Úsh orynbasary qalatyn bolsa, basqarmalar jumys isteı bastaıdy. Bólim bastyǵynyń (Nachalnık ýpravlenıe) jaýapkershiligin muqatpaý kerek. Qaıta onyń jaýapkershiligin moınyna artý kerek.
Syrtqy ister mınıstrligine kóbirek orynbasar kerek degenge keliser edim. Sebebi olardyń sheteldiktermen kelissóz júrgizýine belgili bir statýsy bolý kerek.
Mınıstr orynbasarlarynyń kóp bolýy – eshteńe de sheshpeıdi. Premer-mınıstrge de kóp orynbasardyń keregi joq. Birinshi orynbasar men ortaq suraqtardy sheshetin taǵy bir orynbasar bolsa jetkilikti. Orynbasardyń kóp bolýy – bıýdjet shyǵynyna ǵana jumys isteıdi.
«Adyrna»: Prezıdent mınıstrlikterdegi 15 jaýapty hatshyny jumystan qysqartty. Sonyń ózinde mınıstrlikterde 73 orynbasar bar eken. Orynbasarlardyń kóptigi eńbek ónimdiligin arttyryp otyr ma? Mınıstrlerge kóp orynbasar kerek pe?
Rasýl Jumaly, saıasattanýshy:
-Japonııa degen memleket bar. Ol álemdegi úshinshi ekonomıka sanalady. 120 mln halqy bar sol Japonııada memlekettik qyzmetkerler sany – 60 myń. 19 mln halqy bar Qazaqstanda (kvazımemlekettik sektordy sanamaǵanda – avt.) 120 myń memlekettik qyzmetker bar. Sondyqtan bizde memlekettik qyzmetkerlerdiń sany qysqarý kerek. Memlekettik qyzmetkerlerlerdiń kóptigi – jumys ónimdiligin arttyrýy óz aldyna, basqarý júıesiniń utymdylyǵyn kótermeıtini óz aldyna, keı kezderi kerisinshe «tejegish» bolady. Otyryp alady da anaǵan da, mynaǵan da tıisip, jumys isteımin degen adamdardyń jolyn kesedi. Shendilerdiń kóptigi kásipkerlerdiń jumysyna da kedergi keltirip júr. Osy turǵydan alǵanda orynbasarlardyń sanyn belgili bir deńgeıge qysqartý kerek. Mınıstrlikterdegi orynbasar sanyn úsheýden, keńesshilerdi ekeýden asyrmaý sekildi reglament qajet.
Bizdegi memlekettik basqarý júıesinde tómen jáne orta deńgeıdegi bir qyzmetkerge shamamen eki-úsh bastyqtan keledi. Bul – óte utymsyz jaǵdaı.
«Adyrna»: Jýyrda el prezıdenti sheneýnikterdiń sanyn qysqartý týraly másele kóterip, mınıstrliktegi 15 jaýapty hatshyny qyzmetten bosatty. Qazirgi kezde mınıstrlikterde bosatylǵan 15 adamnan bólek, 73 orynbasar bar. Árbir oblys ákimdiginde kemi 4-5 orynbasar bar. Karantın ýaqytynan keıin el bıýdjeti sheneýnikterge ketetin shyǵyndy kótere ala ma?
Maqsat Halyq, GSB UIB dırektory, ekonomıst:
-Prezıden bıyldyń ózinde shendiler sanyn 10 paıyzǵa qysqartýǵa tapsyrma berdi. Kelesi jyly taǵy da 15 paıyzǵa qysqartady. Sonda, qazirgi ýaqytpen salystyrǵanda 25 paıyzǵa qysqarady.
Bul jerdegi eń negizgi másele – «Samuryq-Qazyna» kvazımemlekettik sektoryna qatysty bolyp otyr. Óıtkeni ol jaqta óte kóp enshiles kopanııalar ashylǵan. Sol kompanııalarda otyrǵan azamattar – qazirgi shendilerdiń balalary men qońyraýmen túsetinder (tamyr-tanystyqpen sybaılasyp keletinder – M.H). Olar memlekettiń aqshasymen (tender utyp – M.H.) naryqty jaýlap alyp, básekelestikti joıyp otyr. Iaǵnı, naryqqa básekelestik týǵyzatyn isker azamattar kireıin dep jatsa, olardy memlekettiń resýrsyn paıdalanǵan keıbir kompanııalar tunshyqtyryp jiberýde. Eń úlken qaýip osy jerde bolyp otyr. Sondyqtan da kvazımemlekettik sektor tutastaı ekonomıkanyń damýyn tejep otyr. Prezıdent kvazımemlekettik sektordaǵy sheneýnikterdi sol sebepti qysqartpaqshy. Buǵan qosa básekelestikti qorǵaý agenttigin quryp, ony tikeleı prezıdentke baǵynyshty etedi. «Samuryq-Qazynanyń» qaramaǵyndaǵy kóptegen enshiles kompanııalardy jekemenshik sektorǵa ótkizý kerek. Negizgi maqsat – naryqtaǵy memlekettik menshikti azaıtý. Batys elderin mysalǵa alatyn bolsaq, olarda naryqtaǵy memlekettiń úlesi 20 paıyz. Al qalǵan 80 paıyzy jeke sektorlarda. Bizde memlekettiń úlesi 56 paıyz dep kórsetilgen. Beıresmı málimette odan da kóp ekeni aıtylady. Baıqap otyrǵandaı, bizde jeke sektordyń naryqtaǵy úlesi óte tómen. Bıznestiń damymaı jatqany da sodan. Ekonomıkanyń zańdaryna sáıkes, memlekettiń naryqtaǵy úlesi 50 paıyzdan asyp ketpeý kerek. Prezıdent osyny túsinip otyr. Qazir «KazAgro» holdıngi men «Báıterek» Ulttyq basqarýshy holdıngin biriktirip jatyr. Osynyń arqasynda kóptegen qysqartýlar bolyp, jumys ońtaılana bastaıdy. Degenmen qysqartýlar da keri áserin bere me degen qaýip bar. Sebebi artynda tireýi joq iskerler shettep qalýy múmkin. Qalaı bolǵanda da osy máseleni múmkindiginshe baqylaýǵa alý kerek dep esepteımin.
Endi memlekettik apparatqa qatysty aıtatyn bolsaq, bul jerde júıeli olqylyqtar bar. Prezıden esi durys tapsyrmalar beredi. Mysaly, keshegi joldaýda biraz jaqsy bastamalar boldy. Sol bastamalar aımaqtarǵa jetem degenshe kúrdelenip, basqasha sıpatqa ıe bolyp ketedi.
Kvazımemlekettik sektordan bólek, ákimdikterdegi orta jáne tómengi býyndy sheneýnikterde jalaqy tómen. Tómengi aılyqtaǵy qyzmetkerler qalaıda kóp aqsha tapsam eken degen oıǵa ketip, sonyń kesirinen kóptegen jemqorlyq áreketter bolyp jatady. Qazir prezıdentimiz shendilerdiń 25 paıyzyn qysqartsaq, tıisinshe olarǵa arnalǵan eńbekaqyǵa tıispeı, qysqartylǵan qyzmetkerlerdiń aılyqtary esebinen ósiremiz dep otyr. Sondyqtan bul durys qadam dep esepteımin. Óıtkeni aılyqtary óskesin jumysyna da jaýapkershilikpen qaraıdy.
Aldaǵy ýaqytta qysqartý jumystary ári qaraı da júrip, Japonııa sııaqty dárejege jetip qalarmyz.
Endi 15 jaýapty hatshysy bosatylǵan Úkimet úıiniń shendilerine kóz salaıyq.
Úkimet basshysy Asqar Mamınde úsh orynbasar bar – Álıhan Ashanuly Smaıylov, Eraly Ulyqpanuly Toǵjanov, Roman Vasılevıch Sklıar. Bulardan bólek, Premer-mınıstr Keńsesiniń basshysy degen laýazym bar. Bul orynda Ǵalymjan Telmanuly Qoıshybaev otyr.
Syrtqy ister mınıstri Muhtar Beskenulynyń 5 orynbasary bar.
1.Sharhat Nuryshev
2.Erjan Ashyqbaev
3.Marǵulan Baımuhan
4.Almas Aıdarov
5.Marat Syzdyqov
Ishki ister mınıstri Erjan Turǵymbaevtyń 8 orynbasary bar.
1.Marat Qojaev
2.Qaırat Sóntaev
3.Iýrıı Ilın
4.Arystanǵalı Zapparov
5.Sáken Sársenov
6.Alekseı Kalaıchıdı
7.Igor Lepeha
8.Nurdildá Oraz
Qorǵanys mınıstri Nurlan Ermekbaevtyń 4 orynbasary bar.
1.Murat Bektanov
2.Tımýr Dándibaev
3.Rýslan Shpekbaev
4.Baýyrjan Tortaev
Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Aıda Balaevanyń 5 orynbasary bar.
1.Janat Qojahmetov
2.Marat Ázilhanov
3.Kemelbek Oıshybaev
4.Bolat Tilepov
5.Ashat Oralov
Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Saparhan Omarovtyń 4 orynbasary bar.
1.Aıdarbek Saparov
2.Rústem Qurmanov
3.Gúlmıra Isaeva
4.Nurbek Daıyrbekov
Ádilet mınıstri Marat Beketevtiń úsh orynbasary bar.
1.Aqerke Ahmetova
2.Almat Madalıev
3.Natalıa Pan
Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetovtyń 4 orynbasary bar.
1.Bıbigúl Asylova
2.Rústem Bıǵarı
3.Mıras Dáýlenov
4.Sholpan Karınova
Densaýyq saqtaý mınıstri Alekseı oıdyń úsh orynbasary bar.
1.Marat Shoranov
2.Lıýdmıla Bıýrabekova
3.Ajar Ǵınaıat
Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Birjan Nurymbetovtyń úsh orynbasary bar.
1.Aqmádı Sarbasov
2.Erbol Ospanov
3.Erlan Áýkenov
Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Bıbit Atamqulovtyń bes orynbasary bar.
1.Qaıyrbek Óskenbaev
2.Berik Qamalıev
3.Amanııaz Erjanov
4.Talǵat Janjýmenov
5.Rýslan Baımıshev
6.Dınara eglova
Qarjy mınıstri Erulan Jaýmabaevtyń bes orynbasary bar.
1.Berik Sholpanqulov
2.Qanat Baedilov
3.Rýslan Beketaev
4.Rýslan Eńsebaev
5.Tatıana Saveleva
Mádenıet jáne sport mınıstri Aqtoty Raıymqulovanyń úsh orynbasary bar.
1.Sáken Musaıbekov
2.Nurǵısa Dáýeshov
3.Órken Bısaqaev
Ulttyq ekonomıka mınıstri Rýslan Dálenovtyń bes orynbasary bar.
1.Áset Erǵalıev
2.Mádı Tákıev
3.Ermek Alpysov
4.Jasulan Mádıev
5.Aıgúl Shaıymova
ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Baǵdat Mýsınniń tórt orynbasary bar.
1.Ablaıhan Ospanov
2.Ashat Orazbek
3.Azamat Batyrqoja
4.Daryn Tuıaqov
Energetıka mınıstri Nurlan Noǵaevtyń bes orynbasary bar.
1.Murat Jórebekov
2.Áset Maǵaýov
3.Jumabaı Qaraǵaev
4.Janat Jahmetova
5.Qaırat Rahymov
Saýda jáne ıntegraııa mınıstri Baqyt Sultanovtyń tórt orynbasary bar.
1.Janel Kýshýkova
2.Qaırat Tórebaev
3.Azamat Asqaruly
4.Ásel Janasova
Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Maǵzum Myrzaǵalıevte úsh orynbasar bar.
1.Serikqalı Brekeshev
2.Sábıt Nurlybaı
3.Sergeı Gromov
Árbir oblys ákimdiginde de kem degende 4 orynbasar, 1 apparat basshysy bar. Oǵan qosa shtattaǵy jáne shtatan tys keńesshileri bar. Ózi bilikti basshy (mınıstr men ákim – avt.) bolsa, kemi 3 orynbasary bolsa, ondaı basshyǵa keńesshiler men arnaıy ókilder kerek pe?
Birdi aıtyp, birge ketýge týra kelip tur. Qazir «basshy» aýyrýymen aýyrǵan ókimet bul dertti qoǵamǵa jappaı endirip jibergenin nesine jasyraıyq. Mektep dırektorynan bastap túrli deńgeıdegi basshylar da joǵarydan kórgenderin istep, keńesshiler men orynbasarlar jıyp alǵan. Shetinen bastyq. Úkimetten bastalǵan "laýazym" dertiniń emi bar ma?
Jasulan Naýryzáli,
«Adyrna» ulttyq portaly
