قازىرگى كەزدە ورىنباسار، ارنايى وكىل، كەڭەسشى جانە شتاتتان تىس كەڭەسشى دەگەن لاۋازىمدار كوبەيىپ كەتكەن. باسقاسىن ايتپاي قويا تۇرايىق. ءبىر عانا ۇكىمەت ۇيىندە 78 ورىنباسار بار. قاپتاعان ورىنباسارلاردىڭ نە ىستەپ جاتقانىن ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەيدى. ماسەلەن، تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات ءمۋسيننىڭ ءتورت ورىنباسارى بار. بەس باسشى بىرىگىپ، ەڭ قاراپايىم سانالاتىن ءمىنسىز بايلانىس جۇيەسىن قامتاماسىز ەتە الماي وتىر. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە 8 ورىنباساردىڭ قانداي قاجەتتىلىگى بارىن تۇسىنبەيتىن ادام كوپ. ابىروي بولعاندا پرەزيدەنت شەنۋنىكتەردى قىسقارتۋ ماسەلەسىن كوتەردى. ارتىنشا ۇكىمەت ۇيىندەگى جاۋاپتى حاتشىلار جۇمىسىنان كەتىپ، ورىنباسارلار ورنىندا قالىپ قويدى.
«ادىرنا» ءتىلشىسى «ورىنباساردىڭ كوپتىگى جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىرا ما» دەگەن ساۋالناما جۇرگىزىپ، شەندى-شەكپەندىلەر قۇرامىن شولىپ شىقتى.
«ادىرنا»: پرەزيدەنت مينيسترلىكتەردەگى 15 جاۋاپتى حاتشىنى جۇمىستان قىسقارتتى. سونىڭ وزىندە مينيسترلىكتەردە 73 ورىنباسار بار ەكەن. ورىنباسارلاردىڭ كوپتىگى ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ وتىر ما؟ مينيسترلەرگە كوپ ورىنباسار كەرەك پە؟
بالتاش تۇرسىنباەۆ، ساياساتتانۋشى:
-ەڭبەك ونىمدىلىگى ورىنباساردىڭ سانىنا ەمەس، ءبىرىنشى باسشىنىڭ جۇمىس ىستەۋىنە بايلانىستى. ماسەلەن، ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ قول استىندا 8 ورىنباسار وتىر. ءمينيستردىڭ نۇسقاۋى ءتورت ساتىدان وتەدى (وتدەل، ۋپراۆلەنيە، زام مينيستر، مينيستر – ب.ت.). اقپارات جيناعاندا سول ءتورت ساتىمەن جوعارى كوتەرىلەدى. وسى ارالىق جەمقورلىققا تىكەلەي اسەر ەتەدى. ەگەر مىقتى مينيستر بولاتىن بولسا، وعان كوپ ورىنباسار قاجەت بولمايدى. قازىر ءبىزدىڭ مينيسترلىكتەردەگى ورىنباسارلار ءبىر-ءبىرىنىڭ جۇمىسىن قايتالاپ وتىر. بۇل – كەڭەس ۇكىمەتىنەن قالعان ەسكى اۋرۋ. ىشكى ىستەر مينيسترىنە سونشاما ورىنباساردىڭ كەرەگى جوق. ءۇش ورىنباسارى قالاتىن بولسا، باسقارمالار جۇمىس ىستەي باستايدى. ءبولىم باستىعىنىڭ (ناچالنيك ۋپراۆلەنيە) جاۋاپكەرشىلىگىن مۇقاتپاۋ كەرەك. قايتا ونىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن موينىنا ارتۋ كەرەك.
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە كوبىرەك ورىنباسار كەرەك دەگەنگە كەلىسەر ەدىم. سەبەبى ولاردىڭ شەتەلدىكتەرمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋىنە بەلگىلى ءبىر ستاتۋسى بولۋ كەرەك.
مينيستر ورىنباسارلارىنىڭ كوپ بولۋى – ەشتەڭە دە شەشپەيدى. پرەمەر-مينيسترگە دە كوپ ورىنباساردىڭ كەرەگى جوق. ءبىرىنشى ورىنباسار مەن ورتاق سۇراقتاردى شەشەتىن تاعى ءبىر ورىنباسار بولسا جەتكىلىكتى. ورىنباساردىڭ كوپ بولۋى – بيۋدجەت شىعىنىنا عانا جۇمىس ىستەيدى.
«ادىرنا»: پرەزيدەنت مينيسترلىكتەردەگى 15 جاۋاپتى حاتشىنى جۇمىستان قىسقارتتى. سونىڭ وزىندە مينيسترلىكتەردە 73 ورىنباسار بار ەكەن. ورىنباسارلاردىڭ كوپتىگى ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ وتىر ما؟ مينيسترلەرگە كوپ ورىنباسار كەرەك پە؟
راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:
-جاپونيا دەگەن مەملەكەت بار. ول الەمدەگى ءۇشىنشى ەكونوميكا سانالادى. 120 ملن حالقى بار سول جاپونيادا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانى – 60 مىڭ. 19 ملن حالقى بار قازاقستاندا (كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردى ساناماعاندا – اۆت.) 120 مىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بار. سوندىقتان بىزدە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ سانى قىسقارۋ كەرەك. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرلەردىڭ كوپتىگى – جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىرۋى ءوز الدىنا، باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ۇتىمدىلىعىن كوتەرمەيتىنى ءوز الدىنا، كەي كەزدەرى كەرىسىنشە «تەجەگىش» بولادى. وتىرىپ الادى دا اناعان دا، مىناعان دا ءتيىسىپ، جۇمىس ىستەيمىن دەگەن ادامداردىڭ جولىن كەسەدى. شەندىلەردىڭ كوپتىگى كاسىپكەرلەردىڭ جۇمىسىنا دا كەدەرگى كەلتىرىپ ءجۇر. وسى تۇرعىدان العاندا ورىنباسارلاردىڭ سانىن بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە قىسقارتۋ كەرەك. مينيسترلىكتەردەگى ورىنباسار سانىن ۇشەۋدەن، كەڭەسشىلەردى ەكەۋدەن اسىرماۋ سەكىلدى رەگلامەنت قاجەت.
بىزدەگى مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندە تومەن جانە ورتا دەڭگەيدەگى ءبىر قىزمەتكەرگە شامامەن ەكى-ءۇش باستىقتان كەلەدى. بۇل – وتە ۇتىمسىز جاعداي.
«ادىرنا»: جۋىردا ەل پرەزيدەنتى شەنەۋنىكتەردىڭ سانىن قىسقارتۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىپ، مينيسترلىكتەگى 15 جاۋاپتى حاتشىنى قىزمەتتەن بوساتتى. قازىرگى كەزدە مينيسترلىكتەردە بوساتىلعان 15 ادامنان بولەك، 73 ورىنباسار بار. ءاربىر وبلىس اكىمدىگىندە كەمى 4-5 ورىنباسار بار. كارانتين ۋاقىتىنان كەيىن ەل بيۋدجەتى شەنەۋنىكتەرگە كەتەتىن شىعىندى كوتەرە الا ما؟
ماقسات حالىق، GSB UIB ديرەكتورى، ەكونوميست:
-پرەزيدەن بيىلدىڭ وزىندە شەندىلەر سانىن 10 پايىزعا قىسقارتۋعا تاپسىرما بەردى. كەلەسى جىلى تاعى دا 15 پايىزعا قىسقارتادى. سوندا، قازىرگى ۋاقىتپەن سالىستىرعاندا 25 پايىزعا قىسقارادى.
بۇل جەردەگى ەڭ نەگىزگى ماسەلە – «سامۇرىق-قازىنا» كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورىنا قاتىستى بولىپ وتىر. ويتكەنى ول جاقتا وتە كوپ ەنشىلەس كوپانيالار اشىلعان. سول كومپانيالاردا وتىرعان ازاماتتار – قازىرگى شەندىلەردىڭ بالالارى مەن قوڭىراۋمەن تۇسەتىندەر (تامىر-تانىستىقپەن سىبايلاسىپ كەلەتىندەر – م.ح). ولار مەملەكەتتىڭ اقشاسىمەن (تەندەر ۇتىپ – م.ح.) نارىقتى جاۋلاپ الىپ، باسەكەلەستىكتى جويىپ وتىر. ياعني، نارىققا باسەكەلەستىك تۋعىزاتىن ىسكەر ازاماتتار كىرەيىن دەپ جاتسا، ولاردى مەملەكەتتىڭ رەسۋرسىن پايدالانعان كەيبىر كومپانيالار تۇنشىقتىرىپ جىبەرۋدە. ەڭ ۇلكەن قاۋىپ وسى جەردە بولىپ وتىر. سوندىقتان دا كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور تۇتاستاي ەكونوميكانىڭ دامۋىن تەجەپ وتىر. پرەزيدەنت كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورداعى شەنەۋنىكتەردى سول سەبەپتى قىسقارتپاقشى. بۇعان قوسا باسەكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنتتىگىن قۇرىپ، ونى تىكەلەي پرەزيدەنتكە باعىنىشتى ەتەدى. «سامۇرىق-قازىنانىڭ» قاراماعىنداعى كوپتەگەن ەنشىلەس كومپانيالاردى جەكەمەنشىك سەكتورعا وتكىزۋ كەرەك. نەگىزگى ماقسات – نارىقتاعى مەملەكەتتىك مەنشىكتى ازايتۋ. باتىس ەلدەرىن مىسالعا الاتىن بولساق، ولاردا نارىقتاعى مەملەكەتتىڭ ۇلەسى 20 پايىز. ال قالعان 80 پايىزى جەكە سەكتورلاردا. بىزدە مەملەكەتتىڭ ۇلەسى 56 پايىز دەپ كورسەتىلگەن. بەيرەسمي مالىمەتتە ودان دا كوپ ەكەنى ايتىلادى. بايقاپ وتىرعانداي، بىزدە جەكە سەكتوردىڭ نارىقتاعى ۇلەسى وتە تومەن. بيزنەستىڭ دامىماي جاتقانى دا سودان. ەكونوميكانىڭ زاڭدارىنا سايكەس، مەملەكەتتىڭ نارىقتاعى ۇلەسى 50 پايىزدان اسىپ كەتپەۋ كەرەك. پرەزيدەنت وسىنى ءتۇسىنىپ وتىر. قازىر «كازاگرو» حولدينگى مەن «بايتەرەك» ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگىن بىرىكتىرىپ جاتىر. وسىنىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن قىسقارتۋلار بولىپ، جۇمىس وڭتايلانا باستايدى. دەگەنمەن قىسقارتۋلار دا كەرى اسەرىن بەرە مە دەگەن قاۋىپ بار. سەبەبى ارتىندا تىرەۋى جوق ىسكەرلەر شەتتەپ قالۋى مۇمكىن. قالاي بولعاندا دا وسى ماسەلەنى مۇمكىندىگىنشە باقىلاۋعا الۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
ەندى مەملەكەتتىك اپپاراتقا قاتىستى ايتاتىن بولساق، بۇل جەردە جۇيەلى ولقىلىقتار بار. پرەزيدەن ەسى دۇرىس تاپسىرمالار بەرەدى. مىسالى، كەشەگى جولداۋدا ءبىراز جاقسى باستامالار بولدى. سول باستامالار ايماقتارعا جەتەم دەگەنشە كۇردەلەنىپ، باسقاشا سيپاتقا يە بولىپ كەتەدى.
كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردان بولەك، اكىمدىكتەردەگى ورتا جانە تومەنگى بۋىندى شەنەۋنىكتەردە جالاقى تومەن. تومەنگى ايلىقتاعى قىزمەتكەرلەر قالايدا كوپ اقشا تاپسام ەكەن دەگەن ويعا كەتىپ، سونىڭ كەسىرىنەن كوپتەگەن جەمقورلىق ارەكەتتەر بولىپ جاتادى. قازىر پرەزيدەنتىمىز شەندىلەردىڭ 25 پايىزىن قىسقارتساق، تيىسىنشە ولارعا ارنالعان ەڭبەكاقىعا تيىسپەي، قىسقارتىلعان قىزمەتكەرلەردىڭ ايلىقتارى ەسەبىنەن وسىرەمىز دەپ وتىر. سوندىقتان بۇل دۇرىس قادام دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى ايلىقتارى وسكەسىن جۇمىسىنا دا جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى.
الداعى ۋاقىتتا قىسقارتۋ جۇمىستارى ءارى قاراي دا ءجۇرىپ، جاپونيا سياقتى دارەجەگە جەتىپ قالارمىز.
ەندى 15 جاۋاپتى حاتشىسى بوساتىلعان ۇكىمەت ءۇيىنىڭ شەندىلەرىنە كوز سالايىق.
ۇكىمەت باسشىسى اسقار ماميندە ءۇش ورىنباسار بار – ءاليحان اسحانۇلى سمايىلوۆ، ەرالى ۇلىقپانۇلى توعجانوۆ، رومان ۆاسيلەۆيچ سكليار. بۇلاردان بولەك، پرەمەر-مينيستر كەڭسەسىنىڭ باسشىسى دەگەن لاۋازىم بار. بۇل ورىندا عالىمجان تەلمانۇلى قويشىباەۆ وتىر.
سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار بەسكەنۇلىنىڭ 5 ورىنباسارى بار.
1.شارحات نۇرىشەۆ
2.ەرجان اشىقباەۆ
3.مارعۇلان بايمۇحان
4.الماس ايداروۆ
5.مارات سىزدىقوۆ
ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرجان تۇرعىمباەۆتىڭ 8 ورىنباسارى بار.
1.مارات قوجاەۆ
2.قايرات سونتاەۆ
3.يۋري يلين
4.ارىستانعالي زاپپاروۆ
5.ساكەن سارسەنوۆ
6.الەكسەي كالايچيدي
7.يگور لەپەحا
8.ءنۇردىلدا وراز
قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكباەۆتىڭ 4 ورىنباسارى بار.
1.مۇرات بەكتانوۆ
2.تيمۋر داندىباەۆ
3.رۋسلان شپەكباەۆ
4.باۋىرجان تورتاەۆ
اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى ايدا بالاەۆانىڭ 5 ورىنباسارى بار.
1.جانات قوجاحمەتوۆ
2.مارات ءازىلحانوۆ
3.كەمەلبەك ويشىباەۆ
4.بولات تىلەپوۆ
5.اسحات ورالوۆ
اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان وماروۆتىڭ 4 ورىنباسارى بار.
1.ايداربەك ساپاروۆ
2.رۇستەم قۇرمانوۆ
3.گۇلميرا يساەۆا
4.نۇربەك دايىربەكوۆ
ادىلەت ءمينيسترى مارات بەكەتەۆتىڭ ءۇش ورىنباسارى بار.
1.اقەركە احمەتوۆا
2.المات ماداليەۆ
3.ناتاليا پان
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ 4 ورىنباسارى بار.
1.بيبىگۇل اسىلوۆا
2.رۇستەم بيعاري
3.ميراس داۋلەنوۆ
4.شولپان كارينوۆا
دەنساۋىق ساقتاۋ ءمينيسترى الەكسەي تسويدىڭ ءۇش ورىنباسارى بار.
1.مارات شورانوۆ
2.ليۋدميلا بيۋرابەكوۆا
3.اجار عينايات
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆتىڭ ءۇش ورىنباسارى بار.
1.اقمادي سارباسوۆ
2.ەربول وسپانوۆ
3.ەرلان اۋكەنوۆ
يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى ءبيبىت اتامقۇلوۆتىڭ بەس ورىنباسارى بار.
1.قايىربەك وسكەنباەۆ
2.بەرىك قاماليەۆ
3.امانياز ەرجانوۆ
4.تالعات جانجۋمەنوۆ
5.رۋسلان بايميشەۆ
6.دينارا ششەگلوۆا
قارجى ءمينيسترى ەرۇلان جاۋماباەۆتىڭ بەس ورىنباسارى بار.
1.بەرىك شولپانقۇلوۆ
2.قانات باەدىلوۆ
3.رۋسلان بەكەتاەۆ
4.رۋسلان ەڭسەباەۆ
5.تاتيانا ساۆەلەۆا
مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆانىڭ ءۇش ورىنباسارى بار.
1.ساكەن مۇسايبەكوۆ
2.نۇرعيسا داۋەشوۆ
3.وركەن بيساقاەۆ
ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى رۋسلان دالەنوۆتىڭ بەس ورىنباسارى بار.
1.اسەت ەرعاليەۆ
2.ءمادي تاكيەۆ
3.ەرمەك الپىسوۆ
4.جاسۇلان ماديەۆ
5.ايگۇل شايىموۆا
تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات ءمۋسيننىڭ ءتورت ورىنباسارى بار.
1.ابلايحان وسپانوۆ
2.اسحات ورازبەك
3.ازامات باتىرقوجا
4.دارىن تۇياقوۆ
ەنەرگەتيكا ءمينيسترى نۇرلان نوعاەۆتىڭ بەس ورىنباسارى بار.
1.مۇرات جورەبەكوۆ
2.اسەت ماعاۋوۆ
3.جۇماباي قاراعاەۆ
4.جانات جاحمەتوۆا
5.قايرات راحىموۆ
ساۋدا جانە ينتەگراتسيا ءمينيسترى باقىت سۇلتانوۆتىڭ ءتورت ورىنباسارى بار.
1.جانەل كۋشۋكوۆا
2.قايرات تورەباەۆ
3.ازامات اسقارۇلى
4.اسەل جاناسوۆا
ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ماعزۇم مىرزاعاليەۆتە ءۇش ورىنباسار بار.
1.سەرىكقالي برەكەشەۆ
2.ءسابيت نۇرلىباي
3.سەرگەي گروموۆ
ءاربىر وبلىس اكىمدىگىندە دە كەم دەگەندە 4 ورىنباسار، 1 اپپارات باسشىسى بار. وعان قوسا شتاتتاعى جانە شتاتان تىس كەڭەسشىلەرى بار. ءوزى بىلىكتى باسشى (مينيستر مەن اكىم – اۆت.) بولسا، كەمى 3 ورىنباسارى بولسا، ونداي باسشىعا كەڭەسشىلەر مەن ارنايى وكىلدەر كەرەك پە؟
ءبىردى ايتىپ، بىرگە كەتۋگە تۋرا كەلىپ تۇر. قازىر «باسشى» اۋىرۋىمەن اۋىرعان وكىمەت بۇل دەرتتى قوعامعا جاپپاي ەندىرىپ جىبەرگەنىن نەسىنە جاسىرايىق. مەكتەپ ديرەكتورىنان باستاپ ءتۇرلى دەڭگەيدەگى باسشىلار دا جوعارىدان كورگەندەرىن ىستەپ، كەڭەسشىلەر مەن ورىنباسارلار جيىپ العان. شەتىنەن باستىق. ۇكىمەتتەن باستالعان "لاۋازىم" دەرتىنىڭ ەمى بار ما؟
جاسۇلان ءناۋرىزالى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
