Koronavırýs pandemııasy kimge ońaı tıdi deısiz?! Qazaqstandaǵy kásipkerlerge de salqynyn sezdirgen indettiń sońy koronadaǵdarysqa ákep soqtyrdy. Bıylǵy jyldyń birinshi jartyjyldyǵyna ashylýy josparlanǵan kásiporyndardyń qurylysy kilt toqtap qaldy. Respýblıka boıynsha jalpy quny 1,1 trln teńgeni quraıtyn 160 jobany júzege asyrý josparlanǵan edi. Alaıda, sonyń tórteýi ǵana iske qosyldy.
Tipti, jumys istep turǵan iri, orta jáne shaǵyn bıznes kompanııalary da tutynýshylarynyń azaıýynan, qyzmetkerleriniń aýyrýynan jáne karantındik shekteýlerge oraı jumys ornyna jete almaýynan, shıkizat pen ımporttyq qurylǵy alyp ótetin shekaranyń jabyq bolýy sebepti tyǵyryqqa tireldi. Osylaısha kásipkerlik salasy lokdaýnǵa tústi. Biraq, qarańǵy túnniń artynan jarqyrap kúnniń shyǵatynyndaı, bıznes salasyna da jaqsy kúnder týatyn ýaqyt alys emes.
El Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń ózi sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres máseleleri jónindegi keńeste kásipkerler memlekettiń qoldaýyn sezinýi kerektigin aıtty. Kásipkerlerdi qoldaýǵa qatysty birqatar sharalar da qabyldandy. Al jaqyn kúnderi Qazaqstan halqyna jasaǵan Joldaýynda bul salany qoldaýǵa qatysty keńinen toqtaldy. «Qazir álem sońǵy 100 jyl ishinde bolmaǵan asa kúrdeli daǵdarysty bastan ótkerýde. Sarapshylardyń aıtýynsha, jahandyq ekonomıkany qaıta qalpyna keltirý úshin keminde 5 jylǵa deıin ýaqyt qajet. Deı turǵanmen, bolashaqta kósh bastaıtyn memleketterdiń básekege túsý qabileti dál osyndaı daǵdarystar men irgeli ózgerister kezinde shyńdalady. Qazaqstan jańa álemde óziniń laıyqty ornyn alýǵa tıis», - dedi Prezıdent.
Osy oraıda elimizdiń úshinshi megapolısi Shymkenttiń jaǵdaıynyń ózge óńirlerge qaraǵanda edáýir ilgeri ekendigine shúkirlik etýimiz kerek. Osyndaıda sýretker jazýshy Ábish Kekilbaev atamyzdyń «Ońtústik aman bolsyn! Bárimiz jabylyp Shymkenttiń eteginen ustaıyq, jaǵaǵa ózi alyp shyǵady» degen sózi eriksiz oıǵa oralady. Koronadaǵdarys kezinde de Shymkent shymkenttigin tanytyp jatyr.
QR Indýstrıaldy-ınnovaııalyq damý mınıstrligi baspasóz qyzmetiniń málimetine súıensek, elimizde 2020 jyly jalpy quny 1,1 trln teńgeni quraıtyn 160 jobany júzege asyrý josparlanǵan. Bul jobalardyń barlyǵy da ındýstrıalandyrý nemese kásipkerlikti qoldaý kartasyna engizilgen. Boljam boıynsha respýblıka kóleminde 17 myń jańa jumys ornymen qamtamasyz etýi tıis bolatyn. Sol 160 jobanyń 30-y osy jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda jumysyn bastap ketýi kerek edi.
«Birinshi jartyjyldyqtyń qorytyndysy boıynsha 23,7 mlrd teńgege 900 jumys orny bar tórt joba ǵana iske qosyldy. Eldegi karantındik sharalar olardy der kezinde iske asyrý men óńdeýshi salanyń ınvestıııasyn ıgerýge áser etkeni sózsiz. Bul birinshi jartyjyldyqta 26 jobanyń iske asý merziminiń kesheýildeýine alyp keldi.
Árbir jobaǵa saraptama jasalynǵanda ınvestıııalardyń 85%-y – bir iri ónerkásipke salynǵan salym ekeni belgili boldy. Jeńil avtokólik shyǵaryp, 700 jumys ornymen qamtamasyz etetin «Hyundai Trans Kazakhstan» JShS ashylýyna 20,3 mlrd teńge jumsalypty.
Basqa úsh jańa kompanııany jumys ornynyń sanyna (30-dan 120-ǵa deıin) jáne ınvestıııa kólemine (800 mln-nan 1,5 mlrd-qa deıin) qarap shaǵyn dep qarastyrýǵa bolady. Aqtóbe oblysynda qatty untaqtalǵan toltyrǵysh óndiretin «Alina Holding» JShS sheberhanasy men muzdatylǵan jartylaı ónimder óndiretin «Geba» JShS zaýyty iske qosyldy. Almaty oblysynda «Jetisý Soıa» JShS mal jemi men soıa maıyn óndirip bastady.
Sonymen qatar koronavırýsqa oraı Qazaqstanda memlekettik josparda bolmaǵan «jospardan tys» tórt kompanııa ashyldy. Olar jeke qorǵanys quraldaryn óndiretin «Bizon» JShS, dezınfekııalyq quraldar shyǵaratyn taǵy úsh óndiris orny: «Topan», «Neohım» jáne «Sari Suppliers» JShS-lary.
Al Shymkentte 6 myńnan asa jumys ornyn quraıtyn 125, 6 mlrd teńgege 124 joba júzege asyrylýda. Onyń ishinde 69,1 mlrd teńgege 81 joba iske qosylyp, búginde 4 myńnan asa jumys orny ashyldy. Shymkent qalasy kásipkerlik jáne ındýstrıaldy-ınnovaııalyq damý basqarmasy basshysy Bereke Dúısebekov Shymshahar kásipkerlerine qoldaý kóptep kórsetilip jatqanyn aıtady. «Máselen, 200 gektar aýmaqta «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵy tabysty jumys isteýde. Aımaqta 3 myńnan asa jumys ornyn quraıtyn 90,1 mlrd teńgege 42 joba iske asyrylýda. Búgingi tańda 30,8 mlrd teńgege 17 joba iske qosylyp, 1,5 myń jańa jumys orny ashyldy», - deıdi basqarma basshysy.
Mysal úshin 6 shilde – Elorda kúniniń qarsańynda 9 ınvestıııalyq joba iske qosylǵanyn dúıim el biledi.
Iá, koronadaǵdarys pen karantındik lokdaýnnan kóptegen ónerkásip oshaqtary jumysyn toqtatty. Karantın kezinde «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵyndaǵy kásiporyndardyń qýattylyǵy 2 esege deıin qysqarǵan. Alaıda, jalpy eseppen alǵanda óndiris kólemi azaımaǵan, qaıta ósim baıqalady. Ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda bıylǵy 1-shi jarty jyldyqtaǵy kórsetkish 2 paıyzǵa deıin eselengen. Keıbir kásiporyndardyń óndiris qýaty artyp, suranystary joǵarylaǵan.
– Bizde kóbine turmysqa qajetti toqyma jáne tigin ónerkásibiniń óndirisimen aınalysatyn kásiporyndar. Olar óz ónimin ótkizetin saýda oryndary men núkteleri jabyq bolǵandyqtan, óndirisin ýaqytsha toqtatýǵa nemese azaıtýǵa májbúr boldy. «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynda ornalasqan kásiporyndardyń 80 paıyzy iske qosylǵan. Qalǵan 20 paıyzy jaqyn kúnderi jumysyn bastaıdy», - deıdi «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaq basqarýshy kompanııasynyń basqarma tóraǵasynyń orynbasary Erbolat Sarıev.
Arnaıy ekonomıkalyq aımaqta ornalasqan «AZALA COTTON» JShS 2017 jyldan beri jumys jasap keledi. Jip ıirýmen aınalysatyn kásiporyn jylyna 5 600 tonnaǵa deıin ónim shyǵaryp kelgen. Alaıda, bul kórsetkish karantın kezinde birshama tómendegen.
– Bizge kóbirek aýyr soqqany jumysshylardyń 50-60 paıyzy qala turǵyndary emes, aýdannan qatynaǵandyqtan, karantındik shekteýlerdiń áserinen olar jumysqa kele almady. Sol kedergi jasady. Sonda da elý paıyz qýattylyqpen jumys isteýdi toqtatpadyq. Qazir jumysshylardy qaıta ákelip, jumysty tolyq quramda jalǵastyryp jatyrmyz, - deıdi «AZALA COTTON» JShS dırektory Beket Tursynhanov.
Zaýyt birinshi kezeńge josparlaǵan jumystardy tolyǵymen aıaqtaǵan. Endi ekinshi kezeńge aıaq basqaly otyr. Buıyrtsa, munda maqtadan ıiriletin jippen qatar, sıntetıkalyq suranysqa ıe jipter de ıirilmek. Joba jandanǵan jaǵdaıda 200 adamdy jumysqa tartý mejesi tur. Bul maqsatta orta arnaýly mamandar daıyndaıtyn oqý ornymen arnaıy kelisimshart ta jasap qoıypty.
P.S. El aýmaǵynda nebári tórt joba ǵana iske qosylsa, bir ǵana Shymkenttiń ózinde 9 birdeı ınvestıııalyq joba jumysyn bastaǵan. Bul salystyrmaly túrde óte joǵary kórsetkish. Memleket basshysynyń Qazaqstan halqyna arnaǵan bıylǵy Joldaýynda óndiristik áleýetimizdi tolyq paıdalaný, otandyq óndirýshilerge jergilikti shıkizattyń qoljetimdi bolýy, kásipkerlerdi uıymdastyrýshylyq kedergilerden aryltý, kvazısektordaǵy memlekettik satyp alýdyń ashyqtyǵy jaıly jaqsy aıtyldy.
«Kásipkerler myqty qorǵanysty sezinýi tıis. Zańdy bızneske kedergi jasaý asa aýyr memlekettik qylmys bolyp sanalady» degen sóz de Prezıdenttiń aýzymen aıtylǵan-dy. Úshinshi megapolıstegi iske asyrylǵan jáne qaıta qosylǵan jobalarǵa qarap, olardyń «tirilgen» tirshiligin kórip, Shymkent korodaǵdarystan qınalmaı shyǵady degen oı túıdik.
Móldir MAMYRBAIQYZY
