Depýtat Ermurat Bapı qazaqtyń baılyǵynan áldekimder paıda kórip otyrǵanyn aıtty. Bul týraly ol Májilistegi Úkimet saǵatynda málimdedi, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
Depýtattyń sózinshe, burynǵy bılik tusynda jerdiń ústi satylyp bitken. Alaıda Jańa Qazaqstanda olıgarhtar áli de jerastyndaǵy baılyqtan dámeli.
"Eldiń ıesi - bılik, jerdiń ıesi - qazaq" degen támsil bar. Bılik búgin keledi, klassıkalyq varıant boıynsha erteń ketýi kerek. Al qazaq pen onyń jeri máńgilik qalady. Burynǵy bılik jerdiń ústin satyp bitirdi. Jer ústindegi basqa baılyqty aıtpaǵanda, aýyldaǵy qazaqtyń azyn-aýlaq malyn baǵatyn jer qalmady. Endi, mine, jańa bıliktiń zamanynda jekelegen eski olıgarhtar jerdiń astyn, qazba baılyqty satýdy áli de jalǵastyryp jatyr degen derekter bar", - dedi ol.
Ermurat Bapı ISIJ jýrnalısterdiń halyqaralyq tekserý konsorıýmynyń zertteýin keltirdi. Derekke súıensek, Qazaqstannyń munaıy men munaı ónimderin shetelderde tirkelgen ártúrli kompanııalar syrtqy naryqta satady.
"Halyqtyq menshik sanalatyn paıdaly qazba ónimderiniń eksportyna nege áldebir, túsiniksiz sýbektiler ıe bolýy kerek? Máselen, qazaq munaıyn álemdik naryqta saýdalaıtyn eń iri Vitol kompanııasy Shveıarııada tirkelgen. "QazMunaıGaz" treıdıng kompanııasy da Shveıarııanyń rezıdenti. "Teńizshevroıl" óndiretin teńizdiń munaıyn Nıderland elinde tirkelgen "QazMunaıGaz" fınans treıderi saýdaǵa shyǵarady. Qashaǵannyń munaıyn birneshe sheteldik treıdıng saýdalaıdy", - dedi ol.
Májilis depýtaty shetelderde tirkelgen, ishki naryq pen álemdik baǵa arasyndaǵy munaıdyń marjasynan túsken paıdanyń qyzyǵyn kórip otyrǵan ondaǵan sheteldik kompanııa baryn jetkizdi. Ol bul máselege Tımýr Qulybaevtyń qandaı qatysy baryn da aıtty.
"ISIJ konsorıýmynyń zertteýine qaraǵanda Vitol saýda treıderlik kompanııasynyń ıesi - aty-jóni áıgili olıgarh Tımýr Qulybaev. Onyń 22 shet memlekette 200-den asa kompanııasy jáne Tımýr men onyń komandasyna tıesili kompanııalary bar. Toıym kerek, qanaǵat kerek. Bolashaq qazaqqa da, halyqqa da birdeńe qaldyrý kerek qoı", - dedi ol.
Ermurat Bapıdiń sózinshe, Qazaqstannyń munaıy shekaraǵa deıin ishki naryqtyń baǵasymen satylady da, shekaradan ári álemdik baǵa boıynsha saýdalanady. Depýtat osy tusta munaıdy satatyn ulttyq operator qurý kerek degen pikirde.
"Eki aralyqtaǵy marja ofshorlarda, sheteldik bankterde shógip qalady. Bul eki arada bıyl bizdiń el tartqan tabıǵı apattan memlekettik bıýdjet orasan zor tapshylyqqa tap boldy, endi eldiń áleýmettik suranysyn óteý úshin ulttyq qorǵa qol saldyq. Tipti bıýdjettiń jyrtyǵyn jamaý úshin sheteldik bankterden nesıe alyp, elimizdiń syrtqy qaryzyn taǵy eseleı tústik. Biz osyndaı ádiletsiz jáne qazaq úshin qııanatty saýdadan áldekimderdi qısapsyz baıytyp otyrmyz. Osy jolda biregeı operator qurý máselesin sheshýimiz kerek dep oılaımyn. Bir paradoks: bizde munaı óndiretin ulttyq kompanııa bar, munaıdy tasymaldaıtyn ulttyq kompanııa bar, al munaıdy saýdalaıtyn biregeı ulttyq operator nege bolmaýy kerek? Úkimettiń tarapynan usynys bolsa, ulttyq operator qurý jónindegi usynystardy Parlament qarap, zańdastyryp beredi degen senimdemin", - dedi depýtat.
Aıta keteıik, resmı málimetke súıensek, 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha Qazaqstanda munaı óndirý kólemi 88,4 mıllıon tonna deńgeıine jetedi. Al 10 aıdyń qorytyndysy boıynsha munaı óndirý kólemi - 73,5 mıllıon tonna.
