كوروناۆيرۋس پاندەمياسى كىمگە وڭاي ءتيدى دەيسىز؟! قازاقستانداعى كاسىپكەرلەرگە دە سالقىنىن سەزدىرگەن ىندەتتىڭ سوڭى كوروناداعدارىسقا اكەپ سوقتىردى. بيىلعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىنا اشىلۋى جوسپارلانعان كاسىپورىنداردىڭ قۇرىلىسى كىلت توقتاپ قالدى. رەسپۋبليكا بويىنشا جالپى قۇنى 1,1 ترلن تەڭگەنى قۇرايتىن 160 جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعان ەدى. الايدا، سونىڭ تورتەۋى عانا ىسكە قوسىلدى.
ءتىپتى، جۇمىس ىستەپ تۇرعان ءىرى، ورتا جانە شاعىن بيزنەس كومپانيالارى دا تۇتىنۋشىلارىنىڭ ازايۋىنان، قىزمەتكەرلەرىنىڭ اۋىرۋىنان جانە كارانتيندىك شەكتەۋلەرگە وراي جۇمىس ورنىنا جەتە الماۋىنان، شيكىزات پەن يمپورتتىق قۇرىلعى الىپ وتەتىن شەكارانىڭ جابىق بولۋى سەبەپتى تىعىرىققا تىرەلدى. وسىلايشا كاسىپكەرلىك سالاسى لوكداۋنعا ءتۇستى. بىراق، قاراڭعى ءتۇننىڭ ارتىنان جارقىراپ كۇننىڭ شىعاتىنىنداي، بيزنەس سالاسىنا دا جاقسى كۇندەر تۋاتىن ۋاقىت الىس ەمەس.
ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەستە كاسىپكەرلەر مەملەكەتتىڭ قولداۋىن سەزىنۋى كەرەكتىگىن ايتتى. كاسىپكەرلەردى قولداۋعا قاتىستى بىرقاتار شارالار دا قابىلداندى. ال جاقىن كۇندەرى قازاقستان حالقىنا جاساعان جولداۋىندا بۇل سالانى قولداۋعا قاتىستى كەڭىنەن توقتالدى. «قازىر الەم سوڭعى 100 جىل ىشىندە بولماعان اسا كۇردەلى داعدارىستى باستان وتكەرۋدە. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جاھاندىق ەكونوميكانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن كەمىندە 5 جىلعا دەيىن ۋاقىت قاجەت. دەي تۇرعانمەن، بولاشاقتا كوش باستايتىن مەملەكەتتەردىڭ باسەكەگە ءتۇسۋ قابىلەتى ءدال وسىنداي داعدارىستار مەن ىرگەلى وزگەرىستەر كەزىندە شىڭدالادى. قازاقستان جاڭا الەمدە ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن الۋعا ءتيىس»، - دەدى پرەزيدەنت.
وسى ورايدا ەلىمىزدىڭ ءۇشىنشى مەگاپوليسى شىمكەنتتىڭ جاعدايىنىڭ وزگە وڭىرلەرگە قاراعاندا ەداۋىر ىلگەرى ەكەندىگىنە شۇكىرلىك ەتۋىمىز كەرەك. وسىندايدا سۋرەتكەر جازۋشى ءابىش كەكىلباەۆ اتامىزدىڭ «وڭتۇستىك امان بولسىن! ءبارىمىز جابىلىپ شىمكەنتتىڭ ەتەگىنەن ۇستايىق، جاعاعا ءوزى الىپ شىعادى» دەگەن ءسوزى ەرىكسىز ويعا ورالادى. كوروناداعدارىس كەزىندە دە شىمكەنت شىمكەنتتىگىن تانىتىپ جاتىر.
قر يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ مينيسترلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ەلىمىزدە 2020 جىلى جالپى قۇنى 1,1 ترلن تەڭگەنى قۇرايتىن 160 جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعان. بۇل جوبالاردىڭ بارلىعى دا يندۋستريالاندىرۋ نەمەسە كاسىپكەرلىكتى قولداۋ كارتاسىنا ەنگىزىلگەن. بولجام بويىنشا رەسپۋبليكا كولەمىندە 17 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس بولاتىن. سول 160 جوبانىڭ 30-ى وسى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا جۇمىسىن باستاپ كەتۋى كەرەك ەدى.
«ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 23,7 ملرد تەڭگەگە 900 جۇمىس ورنى بار ءتورت جوبا عانا ىسكە قوسىلدى. ەلدەگى كارانتيندىك شارالار ولاردى دەر كەزىندە ىسكە اسىرۋ مەن وڭدەۋشى سالانىڭ ينۆەستيتسياسىن يگەرۋگە اسەر ەتكەنى ءسوزسىز. بۇل ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا 26 جوبانىڭ ىسكە اسۋ مەرزىمىنىڭ كەشەۋىلدەۋىنە الىپ كەلدى.
ءاربىر جوباعا ساراپتاما جاسالىنعاندا ينۆەستيتسيالاردىڭ 85%-ى – ءبىر ءىرى ونەركاسىپكە سالىنعان سالىم ەكەنى بەلگىلى بولدى. جەڭىل اۆتوكولىك شىعارىپ، 700 جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتەتىن «Hyundai Trans Kazakhstan» جشس اشىلۋىنا 20,3 ملرد تەڭگە جۇمسالىپتى.
باسقا ءۇش جاڭا كومپانيانى جۇمىس ورنىنىڭ سانىنا (30-دان 120-عا دەيىن) جانە ينۆەستيتسيا كولەمىنە (800 ملن-نان 1,5 ملرد-قا دەيىن) قاراپ شاعىن دەپ قاراستىرۋعا بولادى. اقتوبە وبلىسىندا قاتتى ۇنتاقتالعان تولتىرعىش وندىرەتىن «Alina Holding» جشس شەبەرحاناسى مەن مۇزداتىلعان جارتىلاي ونىمدەر وندىرەتىن «گەبا» جشس زاۋىتى ىسكە قوسىلدى. الماتى وبلىسىندا «جەتىسۋ سويا» جشس مال جەمى مەن سويا مايىن ءوندىرىپ باستادى.
سونىمەن قاتار كوروناۆيرۋسقا وراي قازاقستاندا مەملەكەتتىك جوسپاردا بولماعان «جوسپاردان تىس» ءتورت كومپانيا اشىلدى. ولار جەكە قورعانىس قۇرالدارىن وندىرەتىن «Bizon» جشس، دەزينفەكتسيالىق قۇرالدار شىعاراتىن تاعى ءۇش ءوندىرىس ورنى: «توپان»، «نەوحيم» جانە «Sari Suppliers» جشس-لارى.
ال شىمكەنتتە 6 مىڭنان اسا جۇمىس ورنىن قۇرايتىن 125, 6 ملرد تەڭگەگە 124 جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا. ونىڭ ىشىندە 69,1 ملرد تەڭگەگە 81 جوبا ىسكە قوسىلىپ، بۇگىندە 4 مىڭنان اسا جۇمىس ورنى اشىلدى. شىمكەنت قالاسى كاسىپكەرلىك جانە يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باسقارماسى باسشىسى بەرەكە دۇيسەبەكوۆ شىمشاھار كاسىپكەرلەرىنە قولداۋ كوپتەپ كورسەتىلىپ جاتقانىن ايتادى. «ماسەلەن، 200 گەكتار اۋماقتا «وڭتۇستىك» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى تابىستى جۇمىس ىستەۋدە. ايماقتا 3 مىڭنان اسا جۇمىس ورنىن قۇرايتىن 90,1 ملرد تەڭگەگە 42 جوبا ىسكە اسىرىلۋدا. بۇگىنگى تاڭدا 30,8 ملرد تەڭگەگە 17 جوبا ىسكە قوسىلىپ، 1,5 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى»، - دەيدى باسقارما باسشىسى.
مىسال ءۇشىن 6 شىلدە – ەلوردا كۇنىنىڭ قارساڭىندا 9 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە قوسىلعانىن ءدۇيىم ەل بىلەدى.
ءيا، كوروناداعدارىس پەن كارانتيندىك لوكداۋننان كوپتەگەن ونەركاسىپ وشاقتارى جۇمىسىن توقتاتتى. كارانتين كەزىندە «وڭتۇستىك» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنداعى كاسىپورىنداردىڭ قۋاتتىلىعى 2 ەسەگە دەيىن قىسقارعان. الايدا، جالپى ەسەپپەن العاندا ءوندىرىس كولەمى ازايماعان، قايتا ءوسىم بايقالادى. وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا بيىلعى 1-ءشى جارتى جىلدىقتاعى كورسەتكىش 2 پايىزعا دەيىن ەسەلەنگەن. كەيبىر كاسىپورىنداردىڭ ءوندىرىس قۋاتى ارتىپ، سۇرانىستارى جوعارىلاعان.
– بىزدە كوبىنە تۇرمىسقا قاجەتتى توقىما جانە تىگىن ونەركاسىبىنىڭ وندىرىسىمەن اينالىساتىن كاسىپورىندار. ولار ءوز ءونىمىن وتكىزەتىن ساۋدا ورىندارى مەن نۇكتەلەرى جابىق بولعاندىقتان، ءوندىرىسىن ۋاقىتشا توقتاتۋعا نەمەسە ازايتۋعا ءماجبۇر بولدى. «وڭتۇستىك» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىندا ورنالاسقان كاسىپورىنداردىڭ 80 پايىزى ىسكە قوسىلعان. قالعان 20 پايىزى جاقىن كۇندەرى جۇمىسىن باستايدى»، - دەيدى «وڭتۇستىك» ارنايى ەكونوميكالىق ايماق باسقارۋشى كومپانياسىنىڭ باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەربولات ساريەۆ.
ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتا ورنالاسقان «AZALA COTTON» جشس 2017 جىلدان بەرى جۇمىس جاساپ كەلەدى. ءجىپ يىرۋمەن اينالىساتىن كاسىپورىن جىلىنا 5 600 تونناعا دەيىن ءونىم شىعارىپ كەلگەن. الايدا، بۇل كورسەتكىش كارانتين كەزىندە بىرشاما تومەندەگەن.
– بىزگە كوبىرەك اۋىر سوققانى جۇمىسشىلاردىڭ 50-60 پايىزى قالا تۇرعىندارى ەمەس، اۋداننان قاتىناعاندىقتان، كارانتيندىك شەكتەۋلەردىڭ اسەرىنەن ولار جۇمىسقا كەلە المادى. سول كەدەرگى جاسادى. سوندا دا ەلۋ پايىز قۋاتتىلىقپەن جۇمىس ىستەۋدى توقتاتپادىق. قازىر جۇمىسشىلاردى قايتا اكەلىپ، جۇمىستى تولىق قۇرامدا جالعاستىرىپ جاتىرمىز، - دەيدى «AZALA COTTON» جشس ديرەكتورى بەكەت تۇرسىنحانوۆ.
زاۋىت ءبىرىنشى كەزەڭگە جوسپارلاعان جۇمىستاردى تولىعىمەن اياقتاعان. ەندى ەكىنشى كەزەڭگە اياق باسقالى وتىر. بۇيىرتسا، مۇندا ماقتادان يىرىلەتىن جىپپەن قاتار، سينتەتيكالىق سۇرانىسقا يە جىپتەر دە يىرىلمەك. جوبا جاندانعان جاعدايدا 200 ادامدى جۇمىسقا تارتۋ مەجەسى تۇر. بۇل ماقساتتا ورتا ارناۋلى ماماندار دايىندايتىن وقۋ ورنىمەن ارنايى كەلىسىمشارت تا جاساپ قويىپتى.
P.S. ەل اۋماعىندا نەبارى ءتورت جوبا عانا ىسكە قوسىلسا، ءبىر عانا شىمكەنتتىڭ وزىندە 9 بىردەي ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇمىسىن باستاعان. بۇل سالىستىرمالى تۇردە وتە جوعارى كورسەتكىش. مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان بيىلعى جولداۋىندا وندىرىستىك الەۋەتىمىزدى تولىق پايدالانۋ، وتاندىق وندىرۋشىلەرگە جەرگىلىكتى شيكىزاتتىڭ قولجەتىمدى بولۋى، كاسىپكەرلەردى ۇيىمداستىرۋشىلىق كەدەرگىلەردەن ارىلتۋ، كۆازيسەكتورداعى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدىڭ اشىقتىعى جايلى جاقسى ايتىلدى.
«كاسىپكەرلەر مىقتى قورعانىستى سەزىنۋى ءتيىس. زاڭدى بيزنەسكە كەدەرگى جاساۋ اسا اۋىر مەملەكەتتىك قىلمىس بولىپ سانالادى» دەگەن ءسوز دە پرەزيدەنتتىڭ اۋزىمەن ايتىلعان-دى. ءۇشىنشى مەگاپوليستەگى ىسكە اسىرىلعان جانە قايتا قوسىلعان جوبالارعا قاراپ، ولاردىڭ «تىرىلگەن» تىرشىلىگىن كورىپ، شىمكەنت كوروداعدارىستان قينالماي شىعادى دەگەن وي تۇيدىك.
ءمولدىر مامىربايقىزى
