Taıaýda Kazakhstan Press Club ortalyǵyndaǵy brıfıngte jýrnalıst Olga Arınbasarova reseılik platformalarda bilim alyp jatqan myńdaǵan qazaqstandyq oqýshynyń baryn aıtty. Myńdaǵan balamyz reseılik bilimdi qanjyǵasyna baılamaqqa umtylypty. Aldaǵy ýaqytta bul sannyń qalaı ózgeretini belgisiz. Qazaq topyraǵynda týyp, ósken balanyń reseılik bilimdi alýǵa burylýy jaqsy ma, jaman ba?
Bylaı qarasańyz, árıne, árkim ózi sheshedi, qaıda jáne qandaı bilim alýdy. Desek te, sońǵy ýaqytta qazaqstandyq oqýshylar men stýdentterdiń reseılik bilimdi tańdaýy nelikten? Reseı bilim sapasy jaǵynan aldyńǵy elderdiń qatarynda emes. Qazaqstan reseılik bilim berý úlgisiniń kóshirmesin óz oqýshysyna usynyp otyrǵan el ekeni de jasyryn emes. Olaı bolsa, qazaqstandyq oqýshylar men stýdentter ne sebepti soltústiktegi kórshiniń mektebi men ýnıversıtetine qyzyǵýshylyq tanytýda?
«Menińshe, munyń úsh sebebi bar: Birinshiden Qazaqstanda Reseı medıasynyń shekteýsizdigi aqparattyq ústemdigine ákelip soqty. Teledıdarda, ınternette Keńestik bilim júıesiniń keremettigi týraly jarnamaǵa úlken oryn berilgen. Ekinshiden, bizdegi 4-toqsandaǵy aldymen onlaın-oqytý dep alyp, oǵan ınternet jyldamdyǵy men AKT quraldarynyń jetispeýshiligi amalsyz onlaın oqý emes, qashyqtan oqytýǵa májbúrledi. Sol jaǵdaıdy kórgen ata-analar árıne balam bilimsiz qalady dep qaýiptenedi. Úshinshiden, Qazaqstan halqynyń úlken bóligi orystildi ekeni belgili. Sol orystildi qazaqstandyqtardyń úlken bóligi óz bolashaqtaryn Reseımen baılanystyratyny ay shyndyq»,- deıdi Qazaqstan bilim salasynyń bilikti mamany, shymkenttik ustaz Ómir ShYNYBEKULY.
Jalpy, Qazaqstan azamaty óz balasyn Reseı mektepterinde qashyqtan oqytyp, Qazaqstandaǵy mektepke balasyn jibermeı-aq qoısa bola ma? Dál osy suraq QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń resmı saıtynda qoıylǵan edi. Sol tusta mınıstr Ashat AIMAǴAMBETOV QR «Bilim týraly» zańyn alǵa tarta otyryp, árbir bala orta bilim alýǵa tıis ekenin, balanyń ózi sabaq oqý úshin mektepke barýy qajettigin táptishtep túsindirip bergen di. Áıtse de, baıqaǵanymyzdaı, zańymyzda basqa elden onlaın bilim alý-almaý týraly naqty eshteńe aıtylmaǵan. Olaı bolsa, balasyn orystyń onlaın mektebinde oqytamyn degen ata-analar zań buzýshy emes qoı?
Qazaqstandyq balalardy reseılik bilim nesimen yntyqtyrdy degen suraqqa jaýap izdep, birneshe saıtty aqtaryp qarap kórdik. Á degennen jarnamasynyń ózi kez kelgen adamdy oılantyp tastaıdy eken.
Reseılik onlaın mektepter negizinen «sizdiń mektepte bilim sapasy tómen dep sanasańyz, eger reseılik joǵary oqý ornyna túskińiz kelse, óz elińizde bilimge qol jetkizý qıyn bolsa, sapaly, myqty bilim alýdy qalasańyz» dep bastap oqýshylardy shaqyrady eken.
Osy máselege baılanysty birneshe jyl buryn Reseıden ata qonysqa kóship kelgen jáne orys mektebinde muǵalim bolǵan Salıdat QAMBARQYZY: «Reseılik bilim sapasynyń bizden artyp bara jatqan tusy joq. Tek Reseı ǵana emes, menińshe TMD elderindegi bilim deńgeıi birdeı dárejede. Keńes zamanynda edi, máskeýlik bilim joǵary, sapaly dep sanalatyn. Qazir orystardyń ózi de durys bilimdi Eýropa elderinde alýǵa jantalasady. Reseıde de dál bizdegideı reformadan kóz ashpaıdy bilim salasy.
Qazaqstandyq balalar orystyń onlaın mektebinde oqyǵysy keletinin estip, tańǵaldym. "Ózgeniń qańsyǵyna tańsyq bolýdy" qoımaımyz osy. Eger sol balalardyń ata-analary balasynyń rasymen bilimdi bolýyn qalasa, naǵyz bilimdi Eýropa jaqtan izdegeni durys bolar edi. Al ózimiz deńgeıles Reseıden bilim izdeý menińshe bilimsiz adamnyń áreketi»,- deıdi.
Al osy reseılik onlaın mektepter týraly aqparat jınap, aldaǵy ýaqytta balasyn sondaı mektepte oqytsam degen jospary bar Gúldana ALPYSQYZY: «Óz basym reseılik bilimde sapa bar dep sanaımyn. Birneshe «probnyı» sabaqtaryna onlaın qatysyp kórdik. Muǵalimderiniń sabaqty túsindirýi qatty unady. Óz isine jaýappen qaraıtyn muǵalimder eken. Al bizde «barmaq basty, kóz qysty» áreketterdiń kesirinen jaýapkershiligi joǵary ustazdar kún sanap azaıyp barady. Balam bastaýyshty qazaq mektebinde oqydy.
Tórt jyl boıy balamnyń muǵalimimen alysyp, sharshadym. Óziniń jumysyna qalaı bolsa, solaı qaraıdy, jalqaý edi. Orys mektebine aýystyrǵanda balamnyń da qatty ózgergenin baıqadym. Óz oıyn erkin aıtýdy orys mektebinde úırendi. Ókinishke qaraı, burynǵy myqty muǵalimderinen qazir sanaýlysy ǵana qalyp, sońǵy kezderi balamnyń sabaǵy tómendep barady. Oılana kele, reseılik bilim alsa qaıtedi degen sheshimge keldik. Bolashaqta Reseıdiń ýnıversıtettine tússe de, úlken jeńildigi bar eken», -degendi alǵa tartady.
Joǵaryda da sóz ettik, balasyna qandaı bilim alýdy tańdaý árkimniń óz enshisinde. Desek te, reseılik deńgeıden kóterilip, qanatty keńge sermeıtin kúnge áli jetpegenimiz qynjyltady. Bul arada Kremldi qubyla tutatyndardyń aramyzda áli de kóp ekenin de aıtý artyq bolmas. Sapaly bilimdi izdeýge óresi jetken ata-ana bálkim, ondaı bilimniń ǵylymy men tehnıkasy qaryshtap damyǵan elderde ekenine de óresi jeter dep oılaımyz. Olaı bolsa, aqyry bilimdi syrttan izdegen ekensiz, nege aǵylshyn tilindegi onlaın mektepterdi tańdamasqa?
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto: ashyq derekkózden alyndy.
