QR Mádenıet jáne sport, Aqparat jáne qoǵamdyq damý, Bilim jáne ǵylym mınıstrlikteriniń «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasy bastalǵaly beri qoǵamnyń kóp jaıtqa kózqarasy ózgergenin baıqaýǵa bolady.
Sońǵy ýaqytta qazaq tildi baspalardyń artýy jańa býynnyń arasynda kitap oqý mádenıetin qalyptastyrdy. Oqyp qoımaı taldap, talqylap odan qorytyndy shyǵaratyn jastar qatary kóbeıip keledi. Olardyń ádebıetke, mádenıetke, babalardan qalǵan qundylyqtar men muraǵa kózqarasy tyń ári jańa. Bul «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasy negizge alǵan alǵashqy baǵyttyń biri – eldiń zııatkerlik áleýetin arttyrý boıynsha josparlanǵan isterdiń nátıjesi syńaıly.
Barshańyzǵa belgili ulttyq joba bastalǵan shaqta elimizdiń zııatkerlik áleýetin damytý boıynsha 38 joba josparlanǵan-dy. 2025 jylǵa deıin Qazaqstandaǵy barlyq oqýshy otanymyzdyń mádenı muralarymen tereń tanystyratyn jobamen qamtylady. Bul «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasynyń alǵysharty. Osy baǵyttaǵy jumystardyń nátıjeli bolýyna memleket barynsha qoldaý bildirip otyr. Osydan bolsa kerek el ishindegi talantty jastardyń jańa býyny qalyptasa bastady. Sózimiz dáleldi bolýy úshin Almaty qalasyndaǵy №3 Oqýshylar úıiniń dırektory Ermek Baqytbekulymen suhbattasyp, jas býynnyń qyzyǵýshylyǵy men artyqshylyqtaryn bilip qaıttyq.
– Ermek Baqytbekuly, amansyz ba?! Jańa oqý jyly bastalýyna sanaýly kún qaldy, daıyndyqtaryńyz qalaı?
– Amanbyz, kóp rahmet! Biz endi ataýy aıtyp turǵandaı Oqýshylar úıi bolǵasyn balalar óz úıine kelgendeı qolaıly orta jasaý úshin barymyzdy salamyz. Pedagogterdiń biliktiligin jetildirip, balaǵa anasyndaı qamqor ári meıirimdi bolýyna erekshe mán beremiz. Sondyqtan, «jańa oqý jyly»» dep soǵan ǵana ekpin qoımaımyz. Mekememizge kelgen oqýshylardy kez kelgen ýaqytta qushaq jaıyp qarsy alatyn ádetimiz bar. Al, jańa oqý jyly deseńiz, jańa qarqynmen, jańa leppen ult, urpaq erteńi úshin aıanbaı ter tógýge daıyn turmyz.
– Ózińiz bilesiz «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasy dál kerek kezinde júzege asyp jatyr. Óıtkeni, batys mádenıeti, bir jaqtan órkenıetti elderdiń san alýan ıdeologııasy ulttyq rýhanııatymyzdy basyp ozyp bara jatty. Sondyqtan bul ulttyq joba eńsemizdi bir kóterip tastaǵandaı áser qaldyrǵany ras. Osy baǵytta siz basqaryp otyrǵan Oqýshylar úıinde qandaı sharalar atqarylyp jatyr?
– Ulttyq joba kópshilikke usynylǵan sátte muqııat oqyp, oı súzgisinen ótkizdim. Onyń ár baǵytyn saralap otyryp júıeli hám nátıjeli jumys atqarýǵa bolatynyna kóz jetkizdim. Máselen, ekinshi baǵyty – «El rýhy» dep atalsa, sonyń ishindegi «mektep jasyndaǵy balalardy tárbıemen qamtý» degeni qatty oı saldy. Mádenıet memlekettiń rýhanı damýynyń strategııalyq resýrsy ekeni aıdan anyq. Sondyqtan atalǵan baǵytta biraz jospar quryp, shetinen oryndap kelemiz.
– Almaty qalasy, Bostandyq aýdanyna qarasty №3 Oqýshylar úıinde otyzdan astam úıirme bolǵan bolsa, osy jyly taǵy da qosymsha úıirmeler qosyp onyń sanyn arttyryp jatyrmyz. Árıne, balalardyń rýhanı jáne mádenı statýsyn kóterýge, adamgershilikke baýlýǵa arnalǵan kóptegen jobalardy bastaýǵa tas túıin daıynbyz. Bul jobalar kúni keshe bastalǵan joq, buǵan deıin de talaı is atqardyq. Dese de, ótkenge qarap otyryp nátıjeli jumystyń sapasyn odan da jaqsartý úshin janashyrlyq pen jańashyldyqqa bet burdyq. Bul pedagogıkanyń altyn qaǵıdasy ispetti. Óıtkeni, balalardy rýhanı adagershilikke tárbıeleý, bolashaǵyna jol silteý bilim berýmen shektelmeýi kerek. Olardyń sezimine áser etý arqyly, zııatkerlik qabiletin oıatý da basa mán berilýi kerek jaıt. Oqýshylar úıinde balanyń beıimine qarap, olarǵa barynsha júıeli dúnıeni úıretemiz. Olardyń qyzyǵýshylyqtaryna qaraı úıirmeler de túrlenip otyrady. Keıde ata-analar tarapynan da usynys pen suranystar túsip jatatyny bar. Biz tolyqtaı ashyqtyq saıasatyn ustanyp balaǵa da, atan-anaǵa jaqyn ári qoljetimdi bolýǵa tyrysamyz. Ulttyq joba aıasynda atqaryp jatqan isimizdiń bir parasy osy.
– Bala bilimimen, tárbıesimen aınalysyp júrsiz ǵoı. Tájirıbeńizben bólisseńiz, sapaly ári zııatkerlik qarym-qabileti ótkir urpaq tárbıeleý jolynda qandaı metodıkaǵa súıengen durys?
– Búgingi jastardyń boıyna ultymyzdyń, halqymyzdyń mádenı murasy arqyly rýhanı-adamgershilik qasıetterin qalyptastyrý kerek. San ǵasyrdan beri qalyptasqan mádenıet ulttyq kodymyzda saırap tur, tek sony jańǵyrtsaq bolǵany. Biri biler, biri bilmes mádenıettiń ózi úlken ıdeologııalyq qural. Tolyq meńgerseń kil myqtylar sapyndasyń, al, kerisinshe bolsa jaıyń belgili. Dál osy taqyrypta «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasyn talqylaý kezinde Mádenıet jáne sport vıe-mınıstri Nurǵısa Dáýeshovtiń sóılegen sózi jadymda saqtalyp qalypty. «Búginde salada birqatar júıeli syn-qaterler baıqalýda. Memlekettik mádenı kún tártibin ortalyqtandyrylmaǵan basqarý respýblıkanyń ártúrli óńirlerinde mádenıetti teńgerimsiz qarjylandyrýǵa jáne sonyń saldarynan qoǵamnyń qundylyq dezıntegraııasynyń joǵary táýekelderine alyp keledi. Ulttyq tarıh pen mádenıet týraly sapaly kontenttiń suranysqa ıe ıfrlyq kózderde bolmaýy halyqtyń boıynda ıdeologııalyq vakýýmdy qalyptastyrady jáne sonyń saldarynan jalpyulttyq tutastyqty qalyptastyrý proesterine tómen deńgeıdegi qatysýyna alyp keledi», – degen edi vıe-mınıstr. Biz tilge tıek etken «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasy olqylyqtardyń ornyn toltyrýda orasan mańyzǵa ıe. Ekinshiden, bala estigenge qaraǵanda kórgenin tez qabyldaıdy. Sondyqtan, shartty saýal týyndaýy múmkin. Ózińiz sapaly adamsyz ba? Qorshaǵan ortaǵa degen qamqorlyǵyńyz qalaı? Otbasyńyzdy meıirimge bólep júrsiz be? Osy ispetti san saýalǵa jaýap berseńiz balańyzdyń bolashyǵyn az da bolsa boljaı alasyz. Bizge kelgende tek úıretý ǵana emes kórsetýge de tyrysatynymyz sodan.
– «Ulttyq rýhanı jańǵyrý» ulttyq jobasy talaı bastamany kóterip, jumys atqaryp jatyr ǵoı. Sonyń ishinde erekshesi – «Oqıtyn ult» jobasy. Osy joba sheńberinde sizder kitap oqý belsendiligin arttyrý baǵytynda nendeı sharalar jasadyńyzdar?
– Árıne, bizdiń mekememiz balany jan-jaqty damytý úshin túrli metodıkany synaqtan ótkizedi. Joǵaryda aıtqanymdaı jańa oqý jyly qarsańynda birneshe joba ázirlep otyrmyz. Sonyń biri – «Baqytty bala» jobasy. Bostandyq aýdanynda ornalasqan №29 kitaphanamen birlesip birqatar úıirmeni onyń ishinde toǵyzqumalaq, shahmat, til kýrstary men qolóner sheberlik saǵattaryn kitaphana bazasynda ótkizý týraly memarandým jasastyq. Ondaǵy basty maqsatymyz úıirmeler arqyly balany kitap oqýǵa baýlý. Kitaphanaǵa kelgen bala mindetti túrde qolyna kitap ustaıdy, ony ashyp paraqtaıdy. Sol arqyly onyń oqýǵa qyzyǵýshylyǵy oıanady.
– Bilýimshe jaz boıy demalyssyz jumys istedińizder. Toqsandy qorytyndylap, atqarylǵan sharalarǵa sholý jasasaq.
– Iá, balalarǵa qosymsha bilim alýǵa, óner úırenýge eń qolaıly shaq jaz mezgili. Bos ýaqyty kóbirek bolady, tapsyrmalardy muqııat oryndaıdy, taǵysyn taǵy. Sondyqtan osy mezgilde ónimdi jumys isteýge tyrysamyz. Máselen, jýyrda ǵana «Kún álemi» halyqtyq bı ansambliniń jetekshisi Merýert Ábdisálimqyzy bı úıirmesiniń qatysýshylaryna «Qazaq bıiniń negizgi elementteri» taqyrybynda ashyq sabaq ótkizdi. Ondaǵy maqsatymyzqazaq bıin úıretý arqyly ulttyq ónerdi nasıhattaý, jas urpaqqa qazaq bıiniń qyr-syryn úıretý, sazdy áýen men bı yrǵaǵyn túsindirý, estetıkalyq talǵamynyń joǵary bolýyna tárbıeleý boldy. Ansambl jetekshisi balalarǵa bıshiniń qozǵalysy men dene qımyly arqyly kórkem obrazdy beıneleıtin, ulttyq sahna óneri jaıly maǵlumat bere otyryp olardyń tanym kókjıegin keńıtedi. «Kún álemi» halyqtyq bı ansambliniń jetekshisi Merýert Álimbetovanyń artyqshylyǵy ár sabaqta balalarǵa arnalǵan bı qoıylymdaryn, onyń mazmuny men beınelerin erekshe tańdap, bı qımyldaryn jeńildetip, túsinikti etip, oılastyryp, bıge qatysýshylarmen júıeli túrde jumys jasaıdy. Úıirmege kelýshiler alǵashqy kúnnen-aq qazaq bıiniń jattyǵýlarymen qosa, áýendik oıyndar, bólek bı qımyldary (elementter), etıýdtarmen jumys jasap, bı qoıylymdaryn úıretip qaıtady. Bı de mádnıettiń eń bıik kórinisi. Bı óneri balalardy ádemilikke, tózimdilikke, jınaqtylyqqa tárbıeleıdi, óz ultymyzdyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan bı murasy arqyly olardyń tynys-tirshiligin tanyp bilýge jeteleıdi.
Ótken aptada «Qazaq tili» úıirmesiniń jetekshisi Saǵynbekova Dıdar Baımuratqyzynyń uıymdastyrýymen «Kıiz úı» taqyrybynda tanymdyq sabaq ótkizildi. Balalar kıiz úı týraly oılaryn ortaǵa salyp, jattaǵan taqpaqtaryn aıtyp berdi. Sózdik qordy baıytýǵa arnalǵan tapsyrmalardy oryndap, olardyń maǵynasyn jete túsinýge múmkindik aldy. Oqýshylar úıiniń maqtanyshy – «Dala sazy» ansambli. Bilikti pedagog Jarylkapova Almash Ordabekqyzy jetekshilik etetin ujym talaı baıqaýda top jaryp júr. «Dala sazy» dombyrashylar ansambli Germanııa, Ispanııa, Astana, Almaty qalalarynda ótken Halyqaralyq konkýrstardyń birneshe dúrkin laýreaty. Jýyrda ónerli ujym ózderi daıyndaǵan konerttik baǵdarlamany kópshilikke usyndy. Mektep qabyrǵasynda júrip, talaby men talantyn tanytqan shákirtterimiz keleshekte el múddesin, ult abyroıyn asqaqtatar jan bolarynan senimimiz kámil.
– Suhbatyńyzǵa rahmet!
«Adyrna» ulttyq portaly
