Qazaq jerınde qanşama aqyn,jazuşy,änşı,küişı,paluan ata-apalarymyz bar.Olar bızdıŋ daŋqymyzdy asqaqtatyp «Qazaq» degen ruhty älemge tanytty. Sonyŋ bırı ädebiet tanu bılımınıŋ has şeberı,aqyn,aǧartuşy,qazaq ädebi tılınıŋ negızın qalauşy,filosof, kompozitor,audarmaşy,saiasi qairatker-Abai Qūnanbaiūly atamyz!
Abai ata-1845 jyly soǧyz aiaqtalǧan jyldary düniege kelıp,1904 jyly dünieden ozǧan.Bala kezınen öleŋ şyǧaruǧa,dombyra tartyp än-küi şyrqaǧanǧa äues bolǧan.Tıpten qystygünı dünienıŋ aǧymen oinaǧandy jazdygünı jazǧy salqynmen oinaǧandy bılmegen.Sebebı Abai atamyzdyŋ zeiını tek qana bılımde,oquda bolǧan.
Netken bılımge degen zeiın?
Netken oquǧa degen jaqsy közqaras deseŋşı?Sebebı şyraqtyŋ merzımı bıtıp sönıp qalsada qaraŋǧy jerde de sonau Puşkinnıŋ kıtaptaryn bar zeiınımen ,bar talapşyldyǧymen oqyp ,üirenıp,bılımın odan saiyn jetıldırdı.
Şırkın,qazırgı taŋdada bılımge qūştar,aqyldy, bılımpaz balalar qalyptassa ǧoi!
Abai ata sekıldı mänerletıp,mändı etıp öleŋ şyǧara almasamda Abai Qūnanbaiūly atamyzdyŋ jolyp quǧym keledı, iaǧni älemdı moiyndatqan aqyn nemese jazuşy retınde tanylǧym keledı.Sol sebeptı Abai ataǧa arnap öleŋ-şumaqtaryn şyǧarǧan bolatynmyn.Ol tek ataǧa arnalǧandyqtan «Abai atama»dep atadym.
Abai atama
Qara sözben öleŋderın Abaidyŋ,
Tärbienıŋ ordasy dep sanaimyn.
Tüpsız tereŋ maǧynaly öleŋderı,
Jürektı terbep,lapyldatar dünienı.
Qara sözben mänerletıp jetkızdıŋız bızderge,
Sol kezdegı taǧdyrdyŋ tälkegınde .
Aştyqpenen toqtyqty,uaiymmenen joqtyqty,
Arqaŋyzda Abai ata bıldık bızde.
Ata senıŋ ūrpaǧyŋbyz,jalǧastyrar jolyŋdy,
Öleŋmenen jetkızemın quanyşpen mūŋymdy.
Eşqaşanda ūmytpaimyz sızdı bız,
Ärqaşanda aitylady sızge degen jyly lebız.-dep Abai atamyzǧa şeksız alǧysymdy bıldırgım keledı.
Dünie jüzınde qanşama aqyn,jazuşylar bolsada,tek qana- Abai öleŋderınde ǧana qazaq dalasynyŋ ,tabiǧaty ,qazaq ömırınıŋ şyndyǧy,qazaq halqynyŋ sezım-syry,ūlttyq erekşelık qasietterı,tügel körınıp,sezıledı.
Abai atamyz naǧyz adam mūratyn qalyptastyryp qana qoiǧan joq,sonymen qatar ol maqsatqa jetudıŋ şynaiy jolyn körsetıp berdı.Sol sebeptı bız Abai atamyzdyŋ bızge qaldyrǧan mūralaryn eş joǧaltpauymyz tiıs.Kerısınşe olardy sary maidai saqtap,keleşek ūrpaqtarymyzǧada Abai atanyŋ atyn öşırmei jetkızuımız kerek.Iаǧni Abai atamyzdyŋ bızge,qazaq elıne arnalǧan öleŋderın taǧydy özı jaily,qazaq elı jaily jazylǧan 45 qara sözınde joǧaltpauymyz tiıs.
Qazırgı taŋda Abai atamyzǧa «175jyl»merei toiǧa bailanysty türlı ıs şaralar ūiymdastyryluda.Tıpten Abai atamyzǧa arnap 10 tamyzdy «Abai künı»dep atalyndy.Sebebı 10 tamyz Abai atanyŋ tuylǧan künı.
Bız 10 tamyzdyda qazaq elınıŋ merekesı dep sanaimyz!
Talşyn BİBOLQYZY,
Baizaq audany
