"Adyrna" Aqordanyń resmı saıtyna silteme jasap Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń úshinshi otyrysynda sóılegen sózin usynady.
Qurmetti Ulttyq keńes músheleri!
Búgin biz erekshe jaǵdaıda jınalyp otyrmyz.
Koronavırýs indeti jumys tártibimizge eleýli ózgeris engizdi.
Qazirgi tańda elimiz pandemııanyń sharyqtaý sheginen ótti.
Biraq, indetpen kúres áli aıaqtalǵan joq. Bul indet óte qaýipti. Batpandap kiredi, mysqaldap shyǵady.
Koronavırýs qazirgi álemniń qundylyqtaryn aıtarlyqtaı ózgertti. Densaýlyq saqtaý júıesiniń, ózin-ózi qamtýdyń, yntymaqtasý men jaýapkershiliktiń mańyzy arta tústi.
Soǵan sáıkes memleket qyzmetinde jáne qoǵamdyq ómirdiń barlyq salasynda túbegeıli ózgerister bolmaq.
Pandemııa bizdiń elimiz úshin de úlken synaq bolyp otyr.
Qazaqstan halqy eshqashan qıyndyqqa moıyǵan emes.
Bul joly da birligimizdiń bekem ekenin kórsettik.
Biz yrys pen yntymaqtyń arqasynda kez kelgen synaqty abyroımen eńseremiz dep senemin.
Qurmetti jıynǵa qatysýshylar!
Búgingi otyrysqa deıin atqarylǵan jumysymyzdyń naqty nátıjesi bar. Birer kún buryn men «Qazaqstan Respýblıkasynda beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly» jańa Zańǵa qol qoıdym.
Bul qujattyń basty ereksheligi – budan bylaı beıbit jınalys ótkizý úshin ruqsat alý qajet emes.
Ony aldyn ala eskertip, ótkizýge bolady.
Osy zań qoǵamdyq-saıası qatynastardy demokratııalyq jolmen odan ári damytýǵa zor úles qosady dep oılaımyn.
Depýtattarǵa zań jobasyn egjeı-tegjeıli qarastyrǵany úshin alǵys aıtamyn.
Birlese atqarylǵan jumystyń mán-mańyzy zor.
Jańa zań azamattardyń beıbit jıyndar ótkizýge konstıtýııalyq quqyǵyn tolyq qamtamasyz etedi.
Saıası reformalardyń birinshi toptamasyna kiretin basqa da zań jobalary ázirlenip jatyr.
Sondaı-aq, saılaý týraly jáne saıası partııalar týraly zańdarǵa ózgerister engizetin qujattarǵa qol qoıdym. Biz parlamenttik oppozıııa ınstıtýtyn engizdik. S
aıası partııalardy tirkeýge qatysty talap jeńildetildi.
Saılaýǵa túsetin saıası partııalar áıelder men jastar úshin otyz paıyzdyq kvota bóletin bolady.
Jala jabýdy qylmys sanatynan alyp tastaý jáne Qylmystyq kodekstiń 174 babyn izgilendirý jónindegi normalarǵa azamattar barynsha qoldaý bildirdi.
Budan bólek, basqa da máseleler boıynsha naqty nátıje bar.
Shetelden jumysshylar ákelýge belgilengen kvota 40 paıyzǵa azaıdy.
Esep komıteti memlekettik organdarda júrgizilgen tekseristiń aýdıtorlyq qorytyndylaryn jarııalaı bastady.
Aqmola, Qostanaı, Shyǵys Qazaqstan jáne Mańǵystaý oblystarynda ıgerilmegen jaıylymdar birtindep memleketke qaıtarylýda.
Buǵan ǵaryshtan monıtorıng júrgizý arqyly qol jetkizdik.
Munyń bári Ulttyq keńestiń bastamasymen júzege asyrylǵan sharalardyń bir bóligi ǵana.
Barshańyzǵa qazirgideı kúrdeli kezeńde ózekti máselelerdi talqylaýǵa belsene qatysqandaryńyz úshin alǵys aıtamyn.
Ulttyq keńes bir jylǵa jýyq ýaqyt aralyǵynda asa mańyzdy ári aýqymdy reformalardy pysyqtap, júzege asyrdy.
Qoǵamdyq dıalogtyń ulttyq modeli óz tıimdiligin kórsetti.
Qazir aldaǵy kezeńniń kún tártibin anyqtap alýymyz qajet.
Kez-kelgen memleket úshin adamı kapıtal basty ólshemge aınaldy.
Osy oraıda biliktilik máselesi aıryqsha mańyzǵa ıe bolyp otyr.
Ár azamat óziniń jeke jetistigi arqyly búkil eldiń tabysty bolýyna, ósip-órkendeýine úles qosady.
Sondyqtan búgingi otyrysty adamı kapıtaldyń negizgi baǵyttaryn damytý máselesine arnadyq.
Bul – bilim berý, ǵylym jáne densaýlyq saqtaý salasy.
Jańa ahýal bilim berý jáne ǵylym júıesin túbegeıli reformalaýdy talap etip otyr.
Endi, bul salanyń mańyzy arta túsetini anyq.
Tipti, ekonomıkanyń ózi soǵan táýeldi bolmaq.
Biz bilim men ǵylym salasynyń bolashaqtaǵy rólin aıqyn túsinýimiz kerek.
Búkil memlekettik saıasatty soǵan sáıkes júzege asyramyz.
Bilim berýdi jáne ǵylymdy damytýdyń 2025 jylǵa deıingi memlekettik baǵdarlamasy boıynsha júzege asyrylatyn reformalardy qaıta zerdeleý qajet.
2025 jylǵa deıin bilim salasyna bólinetin qarajat 6 ese, ǵylymǵa bólinetin qarjy 7 ese ósetinin eskergen jón.
Al, endi erekshe nazar aýdaratyn jáne pysyqtaýdy qajet etetin máselelerge toqtalaıyn.
Ývajaemye kollegı!
Kazahstan serezno otstaet ot razvıtyh stran po rezýltatam mejdýnarodnoı oenkı ýrovnıa znanıı nashıh ýchaıhsıa.
Mojno prıvestı mnojestvo obıasnenıı podobnogo otstavanııa. No osnovnaıa prıchına v nedostatochnostı vydelıaemyh na obrazovanıe sredstv, a takje v otsýtstvıı sıstemnostı ı prodýmannostı reform v etoı ısklıýchıtelno vajnoı sfere. Po sýtı dela, obrazovanıe – eto vajneıshaıa otrasl ekonomıkı.
Chto kasaetsıa nedostatochnostı vydelıaemyh na obrazovanıe sredstv, to, konechno je, etomý est prıchıny – «Kórpege qaraı kósilý qerek». Nado jıt po sredstvam, no v srednem my tratım na odnogo ýchaegosıa menee 1 tysıachı dollarov v god, togda kak strany-lıdery pervoı desıatkı reıtınga PISA na odnogo ýchaegosıa tratıat ot 10 do 14 tysıach.
Ia ne slýchaıno zaostrıl na etom vnımanıe. Bazovym ýslovıem kachestva obrazovanııa ıavlıaetsıa shkolnaıa ınfrastrýktýra, sootvetstvýıýaıa sovremennym sanıtarnym normam ı standartam osnaennostı ı ergonomıkı.
Kazahstanskoı shkole neobhodımy horosho oborýdovannye ı nebolshıe po kolıchestvý ýchaıhsıa klassy. Mnogoe ýje delaetsıa. Po Gosprogramme obrazovanııa k 2025 godý planırýetsıa postroıt 800 novyh shkol bolee chem na 650 tysıach mest, 114 ınternatov dlıa selskıh opornyh shkol, bolee 700 sportıvnyh zalov.
V ramkah realızaıı Dorojnoı karty zanıatostı ýje v etom godý zaplanırovano stroıtelstvo 80-tı novyh, rekonstrýkııa 16-tı, provedenıe remonta 1700 obektov obrazovanııa.
Kak vy vıdıte, v nasheı programme otsýtstvýıýt proekty tak nazyvaemogo «ımıdjevogo» haraktera, mejdýnarodnogo masshtaba. Osnovnye sredstva my napravlıaem na razvıtıe absolıýtno prıkladnyh otrasleı, prejde vsego, obrazovanııa ı zdravoohranenııa.
Vajno, chtoby zadacha po ınfrastrýktýrnomý razvıtııý reshalas ne tolko za schet gosýdarstva, no ı s pomoıý gosýdarstvenno-chastnogo partnerstva. Inache, s ýchetom nasheı polojıtelnoı demografıcheskoı dınamıkı, my vsegda býdem v rolı dogonıaıýıh.
Vse neobhodımye normatıvnye ı pravovye mehanızmy dlıa proektov gosýdarstvenno-chastnogo partnerstva ımeıýtsıa.
V to je vremıa schıtaıý neobhodımym prorabotat vopros povyshenııa fınansovoı prıvlekatelnostı ınvestııı v obrazovatelnýıý ınfrastrýktýrý. Sledýet rassmotret vozmojnost povyshenııa normatıvov podýshevogo fınansırovanııa, ızmenenııa srokov, sýmm ı strýktýry zatrat, vozmeaemyh po proektam GChP.
Prı pravılnom podhode eto obespechıt reshenıe dvýh zadach: ınvestııı v obrazovanıe ı rasshırenıe sbyta dlıa nashıh stroıtelnyh kompanıı.
Sledýıýaıa vajnaıa zadacha – sokraenıe razryva mejdý gorodskımı ı selskımı shkolamı. Po dannym PISA, v nastoıaee vremıa razryv sostavlıaet 1,5 goda.
Vse detı nezavısımo ot mesta projıvanııa ılı soıalnogo statýsa doljny ımet dostýp k kachestvennomý obrazovanııý. Nado skazat, chto v elom rıade gosýdarstv podobnogo roda tendenıı, to est razryv v obrazovanıı mejdý gorodskım ı selskım naselenıem, sýestvýıýt. Zdes, konechno je, sıtýaııý nado vıdet absolıýtno trezvo, realıstıchno, no ı dramatızırovat ne stoıt. Nýjno prınımat mery.
Dlıa sokraenııa razryva predstoıt obespechıt selskıe malokomplektnye shkoly kvalıfıırovannymı pedagogıcheskımı kadramı.
«Dıplommen – aýylǵa» baǵdarlamasyn qabyldasaq ta, jastar aýylǵa baryp jatqan joq.
Qazir aýyldarda bir muǵalim úsh-tórt pánnen sabaq beredi.
Bir sabaqta ártúrli jastaǵy balalar birge otyryp oqýǵa májbúr.
Aýyl ustazdaryna eńbekaqy tóleý júıesinde osy másele eskerilmeıdi.
Sondyqtan bul ahýaldy birtindep túzetý kerek.
Mektep janyndaǵy ınternattardyń jumysyn odan ári jetildiremiz.
Bul asa qajet. 2025 jylǵa qaraı 11 myń orynǵa arnalǵan 100-den asa ınternat salynýy kerek.
Bilim berý mekemelerindegi balalardyń qaýipsizdigi de óte ózekti másele.
Meniń tapsyrmam boıynsha ákimder barlyq mektepti beınebaqylaý júıesimen qamtamasyz etedi.
Sondaı-aq, zamanaýı sanıtarlyq talaptarǵa saı jaǵdaı jasaıdy.
Bul shara jyl sońyna deıin júzege asyrylady.
Qoǵamda oqýshylar arasyndaǵy zorlyq-zombylyqtyń jáne óz-ózine qol jumsaýdyń aldyn alýǵa arnalǵan biryńǵaı baǵdarlama engizý týraly bastamanyń kóterilýi oryndy.
Bul – túıtkildi másele.
Osyǵan oraı mınıstrlik pen sarapshylar qaýymy keshendi sheshimder ázirleýi qajet.
* * *
Ee odın faktor, naprıamýıý vlııaıýıı na kachestvo obrazovanııa, – statýs ı professıonalızm pedagogov.
Podderjıvaıý predlojenıe o tom, chto my doljny vsıacheskı s gosýdarstvennoı pozııı podderjıvat statýs nashıh pedagogov, sdelat ıh ochen ızvestnymı lıýdmı, ývajaemymı v nashem obestve. My seıchas ýchredım speıalnýıý medal. Eto gosýdarstvennaıa nagrada, kotoraıa býdet posvıaena trýdý nashıh pedagogov. Krome togo, ýchrejdaetsıa novaıa medal «Halyq alǵysy», kotoroı takje býdýt nagrajdatsıa lıýdı, kotorye plodotvorno rabotaıýt v obrazovanıı, zdravoohranenıı ı soıalnoı sfere v elom.
V sootvetstvıı s moım porýchenıem v techenıe 4 let predýsmotreno ývelıchenıe oplaty trýda pedagogov v 2 raza.
Vajno obespechıt ı kachestvo prepodavanııa. Opyt perehoda na dıstanıonnoe obýchenıe obnajıl kak nedostatkı v podgotovke kadrov, tak ı bolshoı potenıal takoı formy obýchenııa prı ýslovıı ızmenenııa sıstemy podgotovkı pedagogov ı povyshenııa ıh kvalıfıkaıı.
Deıstvıtelno, dıstanıonnoe obýchenıe vyıavılo novyh geroev v sfere obrazovanııa. My vıdelı peredachı po ızvestnym telekanalam «Balapan», «El arna». Vıdelı, kak nashı pedagogı vedýt ýrokı, ı nekotorye ız nıh, bezýslovno, zaslýjıvaıýt ývajenııa ı poorenııa.
Modernızaııa pedagogıcheskogo obrazovanııa doljna obespechıt 100-proentnoe obnovlenıe ýchebnyh programm, vklıýchenıe speıalnogo modýlıa po IT-kompetenııam, sovremennym metodıkam ı tehnologııam prepodavanııa.
Neobhodımo poetapno povyshat trebovanııa dlıa postýplenııa na pedagogıcheskıe speıalnostı.
Dlıa povyshenııa ıh prıvlekatelnostı sledýet povysıt stıpendııý dlıa býdýıh pedagogov s 26 do 42 tysıach tenge.
Predstoıt takje obespechıt profılızaııý výzov ı kolledjeı, osýestvlıaıýıh podgotovký kadrov po pedagogıcheskım speıalnostıam cherez ýsılenıe kvalıfıkaıonnyh trebovanıı.
Pedagogov doljny obýchat ı gotovıt speıalnye výzy. Dýmaıý, chto mınısterstvo obrazovanııa prımet sootvetstvýıýee reshenıe v etom napravlenıı. Ia, v prınıpe, podderjıvaıý, predlojenıe o tom, chtoby v elom nashı výzy bylı by ýslovno podeleny na tak nazyvaemye «lıgı», kak eto sýestvýet v fýtbole, to est pervaıa, vtoraıa, tretıa lıgı, ı onı moglı by konkýrırovat, sopernıchat drýg s drýgom. Konkýrenııa v obrazovanıı, ekonomıke ılı kakoı-lıbo drýgoı sfere – eto, bezýslovno, progressıvnoe ıavlenıe, stımýlırýıýıı faktor.
* * *
Trebýet sovershenstvovanııa sıstema ýpravlenııa ı fınansırovanııa obrazovanııa.
Po moemý reshenııý s 2021 goda ýpravlenıe raıonnymı otdelamı obrazovanııa ı ıh fınansırovanıe perehodıt na ýroven oblastı.
Vmeste s tem v poslednee vremıa rastet kolıchestvo voprosov o porıadke naznachenııa rýkovodıteleı ýchrejdenıı obrazovanııa.
Pravıtelstvý predstoıt razrabotat novýıý ponıatnýıý ı prozrachnýıý sıstemý naznachenııa dırektorov detskıh sadov, shkol, kolledjeı.
Vnedrenıe ınstıtýta rotaıı ı attestaıı dırektorov takje doljno povysıt effektıvnost ýpravlenııa.
V elom, ıa za to chtoby rotaııa sýestvovala v kajdoı sfere. My doljny obnovlıat kadry, chtoby ne bylo razgovorov o tak nazyvaemyh «poterıannyh pokolenııah».
Obrazovannye, professıonalno podgotovlennye, patrıotıchno nastroennye, psıhıcheskı adekvatnye molodye lıýdı, kak ı lıýdı srednego vozrasta, doljny rotırovatsıa v sısteme gosýdarstvennoı vlastı. Ih nýjno rekrýtırovat v sıstemý gosýdarstvennoı vlastı, býd eto Parlament, Pravıtelstvo, akımaty ı t.d.
Ia prızyvaıý ıskat novye talanty. Ia prızyvaıý ıskat lıýdeı professıonalno podgotovlennyh, patrıotıchno nastroennyh s tem, chtoby my moglı by ıspolzovat ıh talanty v sısteme gosýdarstvennoı vlastı.
Seıchas my govorım o tom, chto býdem reformırovat gosýdarstvennýıý slýjbý, sozdavat gosýdarstvennyı apparat kachestvenno novogo ýrovnıa, ı, konechno je, nam ponadobıatsıa dlıa etogo novye lıýdı. Poetomý sootvetstvýıýıe vedomstva, Agentstvo po delam gosýdarstvennoı slýjby, Admınıstraııa Prezıdenta doljny zanımatsıa etoı problemoı.
Professııa ýchıtelıa osobennaıa, poetomý ıh doljny gotovıt výzy, sozdaıýıe osobye ýslovııa.
Trebýetsıa modernızaııa ýpravlenııa sferoı obrazovanııa na vseh ýrovnıah. Sledýet razvıvat kollegıalnye organy ýpravlenııa – nablıýdatelnye ı popechıtelskıe sovety.
* * *
Sıstema rannego razvıtııa nashıh deteı takje ne sootvetstvýet mejdýnarodnym standartam. My doljny aktıvno razvıvat doshkolnoe obrazovanıe, obespechıvat preemstvennost programm so shkolnoı.
V blıjaıshee vremıa ohvat deteı ot 3 do 6 let doshkolnym vospıtanıem ı obýchenıem býdet doveden do 100 %.
Vmeste s tem, ý nas poka net polnoennoı modelı doshkolnogo razvıtııa. Pravıtelstvý sledýet razrabotat ee do kona goda.
Nam takje sledýet obespechıt maksımalnyı ohvat deteı dopolnıtelnym obrazovanıem. Eto kraıne vajno dlıa realızaıı sportıvnogo, tvorcheskogo, ıntellektýalnogo potenıala nashıh deteı, dlıa ıh garmonıchnogo rosta. V etıh elıah vajno rasshırıt ohvat, podderjat chastnýıý ınııatıvý.
Gosýdarstvennyı zakaz doljen proızvodıtsıa v chastnyh organızaııah dopolnıtelnogo obrazovanııa na maksımalno vygodnyh ýslovııah. Osobenno eto kasaetsıa selskoı mestnostı, malyh ı monogorodov.
* * *
Dalee. Neobhodımo aktıvno razvıvat tehnıcheskoe ı professıonalnoe obrazovanıe. V ramkah proekta «Jas maman» my obnovlıaem materıalno-tehnıcheskýıý bazý 180 kolledjeı. Programmoı besplatnogo professıonalnogo tehnıcheskogo obrazovanııa ejegodno ohvacheny 100 tysıach stýdentov.
Otdelnogo vnımanııa trebýet molodej kategorıı NEET, detı ız maloobespechennyh, mnogodetnyh semeı, selskaıa molodej.
Pravıtelstvý nýjno prorabotat vopros po ývelıchenııý gosýdarstvennogo zakaza na podgotovký kadrov s tehnıcheskım ı professıonalnym obrazovanıem, v tom chısle dlıa dannyh kategorıı.
Drýgımı vajnymı reformamı v TıPO doljny stat vnedrenıe akademıcheskoı samostoıatelnostı, perehod na kredıtnýıý sıstemý, vvedenıe podýshevogo fınansırovanııa.
Nasha sıstema professıonalnoı orıentaıı doljna ýchıtyvat býdýıe potrebnostı rynka trýda v predelah 10-15 let.
Dlıa etogo mınısterstvo obrazovanııa doljno polnoenno vnedrıt «Atlas novyh professıı ı kompetenıı» v kachestve komponenta sıstemy professıonalnoı orıentaıı.
Ee odnım vajnym komponentom sıstemy obrazovanııa ı vospıtanııa moglı by vystýpıt Voorýjennye sıly.
Pomımo ıspolnenııa voınskogo dolga slýjba v armıı doljna davat opredelennye professıonalnye navykı dlıa dalneısheı grajdanskoı jıznı.
Mınısterstvam obrazovanııa ı oborony sledýet prorabotat dannyı vopros.
Proshý chlenov Soveta takje dat svoı predlojenııa s tochkı zrenııa ıspolzovanııa potenıala Voorýjennyh sıl dlıa peredachı molodomý pokolenııý professıonalnyh znanıı.
* * *
Vvedenıe karantına ı rejıma ızolıaıı pokazalo, chto rabotosposobnyh sıstem dıstanıonnogo obrazovanııa ý nas v polnom obeme poka net.
V býdýem podobnye krızısy mogýt povtorıtsıa. Poetomý sledýet v ýskorennom porıadke ýregýlırovat voprosy dıstanıonnogo obýchenııa kak na zakonodatelnom, tak ı na metodologıcheskom ı organızaıonnom ýrovnıah.
Odnım ız naıbolee vajnyh ınstrýmentov prı perehode na dıstanıonnoe obýchenıe ıavlıaıýtsıa elektronnye ýchebnıkı.
Mınısterstvo obrazovanııa ı naýkı doljno podgotovıt plan poetapnogo perevoda ýchebnıkov na ıfrovoı format s zakreplenıem prav na bezvozmezdnoe polzovanıe ımı za dannym vedomstvom.
Nabolevshıı vopros – kachestvo ýchebnıkov. Vopros podnımaetsıa regýlıarno, on daleko ne prazdnyı – ot kachestva ýchebnıkov zavısıt kachestvo obrazovanııa. Eto aksıoma.
Poetomý trebovanııa k naýchno-praktıcheskoı ekspertıze ı aprobaıı ýchebnıkov sledýet kardınalno povysıt. Eto prıorıtenaıa zadacha mınısterstva obrazovanııa. Ýchebnıkı ý nas ochen nızkogo ýrovnıa.
Krome togo, porýchaıý na zakonodatelnom ýrovne zakrepıt otvetstvennost razrabotchıkov za kachestvo ýchebnıkov.
Podgotovıl plohoı ýchebnık, ne «poshel on v jızn» – razrabotchık dannogo ýchebnıka doljen nestı otvetstvennost. Po-drýgomý nıkak nelzıa.
* * *
Qazirgi tańda kópshilik oqytýshylardyń eńbegi qanshalyqty mańyzdy ekenin túsindi dep oılaımyn.
Biz «Pedagog mártebesi týraly» zań aıasynda muǵalimderdi yntalandyrý sharalaryn qarastyrdyq.
Biraq, is júzinde, joǵary oqý orny oqytýshysynyń jalaqysy muǵalimniń jalaqysynan az bolyp qaldy.
Osyǵan oraı Úkimet joǵary oqý orny oqytýshylarynyń eńbekaqysyn kóbeıtý máselesin qarastyrýy kerek.
Muny memlekettik granttardyń qunyn arttyrý arqyly júzege asyrýǵa bolady.
* * *
Daryndy jastardyń shetelge ketý máselesine erekshe nazar aýdarǵan jón.
Munyń birneshe sebebi bar. Sonyń biri – joǵary bilim berý júıesiniń básekege qabiletsizdigi.
Árıne, bul qosymsha ınvestıııany talap etedi.
Osyǵan oraı biz bilim granttarynyń ortasha qunyn 340-420 myń teńgeden 1 mıllıon teńgege deıin kóbeıtý týraly sheshim qabyldadyq.
Iaǵnı, grant quny 3 ese artady.
Sol arqyly oqytýshylardyń jalaqysyn kezeń-kezeńmen arttyryp, ýnıversıtetterdiń materıaldyq bazasyn nyǵaıtýǵa bolady.
Bul – mańyzdy qadam.
Óıtkeni grant quny 2011 jyldan beri ósken joq.
Elimizdiń 10 joǵary oqý orny álemniń úzdik 500 ýnıversıtetiniń qataryna qosylýy kerek.
Joǵary bilim berý sapasynyń negizgi kórsetkishiniń biri – osy.
Bul mejege 2025 jyly jetýimiz qajet.
Dlıa etogo predstoıt razvıvat dvýdıplomnye programmy, razlıchnye formy vneshneı ı vnýtrenneı akademıcheskoı mobılnostı stýdentov ı professorsko-prepodavatelskogo sostava výzov.
Sledýet otkryvat kampýsy vedýıh zarýbejnyh výzov na baze kazahstanskıh ýnıversıtetov.
V 10 výzah doljny byt sozdany entry akademıcheskogo prevoshodstva.
Dlıa bezopasnogo ı komfortnogo projıvanııa stýdentov v techenıe pıatı let predstoıt postroıt ne menee 90 tysıach mest v obejıtııah. Ochen aktýalnaıa, jıvotrepeýaıa problema – obejıtııa.
Dlıa povyshenııa kachestva obrazovanııa ıa dal porýchenıe ýjestochıt trebovanııa k VÝZam. Kontoram, vydaıýım psevdodıplomy, ne mesto v nasheı sısteme. Etý rabotý nado zavershıt reshıtelno ı v samye bystrye srokı.
My ob etom govorılı s mınıstrom obrazovanııa. Kak by trýdno nı bylo, kto by nı zaıal etı tak nazyvaemye «VÝZy», dannýıý rabotý nado zavershıt. Etı kontory po pechatanııý dıplomov nýjno reshıtelno zakryt.
Pomımo etogo, sledýet obespechıt poetapnýıý profılızaııý VÝZov, povyshenıe speıalızaıı ı, sootvetstvenno, kachestva obrazovanııa.
Vajneıshım aspektom povyshenııa kachestva obrazovanııa doljno stat vnedrenıe ı vsemernoe razvıtıe kýltýry akademıcheskoı chestnostı.
Mınısterstvo obıazano podderjıvat ı razvıvat VÝZy, kotorye ıavlıaıýtsıa chlenamı Lıgı akademıcheskoı chestnostı.
Vajnym voprosom ıavlıaetsıa dostýpnost vysshego obrazovanııa.
Schıtaıý, chto v sısteme raspredelenııa gosýdarstvennyh obrazovatelnyh grantov sledýet predýsmotret bolshıı soıalnyı komponent. To est delat ýpor ne tolko na akademıcheskıh dostıjenııah abıtýrıenta, no ı na ego soıalno-ekonomıcheskom statýse.
Sledýet rassmotret vopros ob ývelıchenıı kolıchestva grantov dlıa soıalno ýıazvımyh kategorıı grajdan ı molodejı ız semeı s nızkımı dohodamı.
Ee odnoı formoı podderjkı moglo by stat lgotnoe kredıtovanıe oplaty za vysshee obrazovanıe.
Proshý Pravıtelstvo, a takje chlenov Naıonalnogo soveta vnestı svoı predlojenııa po dannym voprosam.
* * *
Taǵy bir ózekti másele.
Memlekettik tildi oqytýdyń tıimdiligin barynsha arttyrýymyz qajet.
Bul máselede Eýropa elderiniń tájirıbesine nazar aýdarý kerek.
Olar til úıretý barysynda, negizinen, oqý oryndaryndaǵy jastarǵa kóbirek mán beredi.
Sondyqtan Til komıtetin 2021 jyldan bastap Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń qaramaǵyna ótkizgen jón.
Bul qazaq tilin oqytý ádistemesin ázirleý jáne ony úıretý isine qatysty áleýetimizdi bir ortalyqqa shoǵyrlandyrýǵa múmkindik beredi.
Sondaı-aq, mundaı qadam qoldanysqa engiziletin oqý baǵdarlamalarynyń tıimdiligin taldaý jáne monıtorıng júrgizý júıesin jasaýǵa septigin tıgizedi.
Qurmetti Ulttyq keńes músheleri!
Bizdiń ǵylymı ınfraqurylym elimizdiń aldynda turǵan aýqymdy mindetterdi sheshýge áli qaýqarsyz.
Muny ashyq moıyndaý kerek.
Ǵylym kadrlaryn daıarlaý úshin, eń aldymen, olarǵa jaǵdaı jasaý kerek.
Sondyqtan jyl saıyn keminde 100 ǵalymnyń álemdegi jetekshi zertteý ortalyqtarynda ǵylymı taǵylymdamadan ótýine qarjy bólgen jón.
Jetekshi ǵylymı ortalyqtarymyzǵa doktorantýradan keıingi izdenis úshin arnaýly memlekettik tapsyrys berý qajet.
Sondaı-aq, doktorantýraǵa bólinetin granttardyń qunyn arttyrý kerek.
Doktoranttardyń kóbi – otbasyly azamattar.
Olar ǵylymmen aınalysqan kezeńde negizinen stıpendııamen kún kóredi.
Jumys isteýge múmkindigi bolmaıdy.
Doktoranttardyń stıpendııasyn 150 myń teńgege deıin kóbeıtý qajet.
Sonymen qatar Elbasynyń jas ǵalymdar úshin jyl saıyn grant bólý jónindegi bastamasyn jalǵastyrǵan jón.
Onyń aldaǵy 3 jylǵa arnalǵan jalpy quny 3 mıllıard teńge bolady.
V elom my planomerno ývelıchıvaem fınansırovanıe naýkı, k 2025 godý dovedem ego do 1% ot VVP.
Prı etom my ne mojem pozvolıt sebe fınansırovat nenýjnye raboty ı ıssledovanııa, kotorye chasto nıkto ı ne chıtaet.
Doljen byt jestkıı spros ı konkretnaıa soıalno-ekonomıcheskaıa, proızvodstvennaıa, tehnıcheskaıa otdacha ot kajdoı naýchnoı raboty.
Programmno-elevoe fınansırovanıe doljno raspredelıatsıa ısklıýchıtelno na osnove naıonalnyh naýchno-tehnıcheskıh zadach.
Nýjno napravlıat ýsılııa ı resýrsy na takıe oblastı, kak medıko-bıologıcheskıe ıssledovanııa, agropromyshlennaıa naýka, «zelenye» tehnologıı, ıskýsstvennyı ıntellekt, energoeffektıvnost.
Vajnoı zadacheı ıavlıaetsıa prıamaıa podderjka naýchnyh organızaıı, zanımaıýıhsıa fýndamentalnymı ıssledovanııamı, kotorye doljny osýestvlıatsıa nepreryvno, vne zavısımostı ot rezýltatov razovyh grantovyh konkýrsov.
Pravıtelstvý sledýet rassmotret vozmojnost ývelıchenııa obema bazovogo fınansırovanııa fýndamentalnoı naýkı ı ıssledovatelskıh ınstıtýtov.
Odnım ız problemnyh voprosov ıavlıaetsıa nehvatka oborýdovanııa dlıa ıssledovanıı.
Po moemý porýchenııý v etom godý otkryta novaıa programma po materıalno-tehnıcheskomý osnaenııý ınstıtýtov, odnako ona nedofınansırovana. Sledýet reshıt etý problemý.
Ostraıa nehvatka sılnyh ýchenyh nablıýdaetsıa po soıalnym, gýmanıtarnym, selskohozıaıstvennym naýkam segodnıa, kotorýıý mojno reshıt za schet prıvlechenııa vedýıh zarýbejnyh ýchenyh dlıa provedenııa sovmestnyh ıssledovanıı ı rýkovodstva doktorantamı ı magıstrantamı.
Konechno, takaıa praktıka doljna byt tochechnoı ı prınosıt konkretnye rezýltaty.
Kraıne vajna ývıazka tehnologıcheskıh ploadok, krýpnyh otechestvennyh predprııatıı, kompanıı s VÝZamı ı ıssledovatelskımı ınstıtýtamı. Proshý Pravıtelstvo ı ekspertov podgotovıt sootvetstvýıýıe predlojenııa.
Vajno vystroıt ıfrovýıý ekosıstemý naýkı Kazahstana ı sozdat naıonalnýıý naýchno-analıtıcheskýıý sıstemý, kazahstanskıı ındeks naýchnogo ıtırovanııa s bazoı otechestvennyh ýchenyh.
Dlıa povyshenııa effektıvnostı gosýdarstvennogo admınıstrırovanııa sledýet opredelıt mınısterstvo obrazovanııa ı naýkı v kachestve organa, osýestvlıaıýego mejotraslevýıý koordınaııý.
Vse etı mery doljny naıtı otrajenıe v pakete ızmenenıı v zakonodatelstvo o naýke, kotoryı rassmatrıvaetsıa v stenah Parlamenta.
Qurmetti Ulttyq keńes músheleri!
Koronavırýs pandemııasy búkil álemdegi densaýlyq saqtaý júıesi úshin, shyn máninde, aýyr synaq boldy.
Bul ahýal elimizde kásibı dárigerlerdiń tapshy ekenin anyq ańǵartty.
Buǵan eńbekaqynyń azdyǵy, mamandyqtyń bedeldi bolmaýy, dárigerler quqynyń qorǵalmaýy sebep bolyp otyr.
Túrli sala mamandary ishinde eń tómen jalaqyny dárigerler alady.
Úkimetke bıyldan bastap dárigerlerdiń eńbekaqysyn kezeń-kezeńmen arttyrýdy tapsyramyn.
Olardyń aılyǵy ekonomıkadaǵy ortasha jalaqydan 2,5 ese artyq bolýy kerek.
Bul kórsetkishke 2023 jylǵa qaraı qol jetkizý qajet.
Osy kúrdeli kezeńde barshamyz medıına mamandarynyń qajyrly eńbegine kýá boldyq.
Sovsem nedavno lıýbye ýpomınanııa o kazahstanskoı medııne vyzyvalı sploshnoı potok negatıva. Neredkı bylı ı fakty nezakonnogo, nespravedlıvogo ýgolovnogo presledovanııa za tak nazyvaemye «vrachebnye oshıbkı». Nýjno etý praktıký peresmotret. V chastnostı, krıtıcheskı proanalızırovat elesoobraznost ýgolovnoı otvetstvennostı medrabotnıkov za «nenadlejaee vypolnenıe svoıh obıazannosteı». Stepen halatnostı chetko ýstanovıt ochen slojno, v to je vremıa pod ýgolovnoı stateı nahodıtsıa nemalo medıkov. My eto znaem.
Sledýet takje peresmotret prımenenıe ýgolovnogo nakazanııa za «narýshenıe porıadka provedenııa klınıcheskıh ıssledovanıı». Ýgroza nakazanııa ottalkıvaet medıınskıh speıalıstov ot naýkı.
Vysheskazannoe, konechno, ne snımaet s vracheı otvetstvennostı za jızn ı zdorove grajdan, no takaıa otvetstvennost doljna byt admınıstratıvnoı ı grajdansko-pravovoı, kak v razvıtyh stranah mıra.
Porýchaıý razrabotat ı vnedrıt sıstemý ıýrıdıcheskoı ı fınansovoı zaıty ı otvetstvennostı medıınskıh rabotnıkov, vklıýchaıa garantırovanıe professıonalnoı deıatelnostı.
* * *
Sledýet planomerno reshat voprosy ınfrastrýktýry zdravoohranenııa. Vo mnogıh stranah ostroı problemoı v perıod pandemıı stala nehvatka bolnıchnyh mest. V Kazahstane ıznosheny bolee polovıny medıınskıh obektov ı svyshe tretı medıınskogo oborýdovanııa.
Aldaǵy 5 jylda memlekettik densaýlyq saqtaý mekemelerin medıınalyq tehnıkamen 100 paıyz qamtamasyz etýimiz kerek.
Sonymen qatar jańa aýrýhanalar salý qajet.
Jumyspen qamtý jol kartasynyń aıasynda bıyldyń ózinde 24 jańa densaýlyq saqtaý nysany paıdalanýǵa beriledi. 2025 jylǵa qaraı memlekettik baǵdarlama boıynsha 20 iri klınıka salynady.
Qurylys memlekettik-jekemenshik seriktestik negizinde júzege asyrylady.
Úkimet pen ákimder bul tapsyrmany múltiksiz oryndaýǵa tıis.
Búkil álemde pandemııa qaıta órship ketýi de múmkin.
Sol úshin, juqpaly aýrýlardy emdeıtin klınıkalardyń barlyǵyn halyqaralyq standarttarǵa sáıkestendirýimiz kerek.
S 2010 goda my delalı ýpor na optımızaııý nekotoryh napravlenıı zdravoohranenııa, ekstensıvnýıý effektıvnost etıh obektov. V rezýltate sokraeno okolo 1000 ınfekıonnyh koek.
S ýchetom bıologıcheskıh ýgroz Pravıtelstvý neobhodımo rassmotret vopros dopýstımoı ızbytochnostı sıstemy zdravoohranenııa po opredelıonnym napravlenııam ı podderjıvat ee gotovnost k krıtıcheskım sıtýaııam.
Kraıne vajnaıa zadacha – ýdelıt pervostepennoe vnımanıe prınıatııý preventıvnyh medıko-sanıtarnyh mer dlıa zaıty zdorovıa grajdan. Konechno, s odnoı storony, my doljny stroıt bolnıy – eto vopros obespechenııa zaıty zdorovıa nashıh grajdan, eto bolshaıa strategıcheskaıa zadacha. S drýgoı storony, mınısterstvo zdravoohranenııa ı drýgıe sootvetstvýıýıe vedomstva doljny prınımat mery s tem, chtoby obýchat lıýdeı s malyh let zabotıtsıa o svoem zdorove ı prınımat sanıtarno-medıınskıe mery po zaıte zdorovıa nashıh grajdan, osobenno podrastaıýego pokolenııa.
Ee odna zastarelaıa problema – mejregıonalnyı razryv v ýrovne dostýpnostı pomoı. Pomımo ınfrastrýktýrnyh razlıchıı, ımeetsıa razıtelnyı dısbalans v obespechenıı kadramı v gorodah ı selah.
V elom vse mery razrabotany. Teper vajna ıh kachestvennaıa realızaııa. Pravıtelstvý nadlejıt vzıat na jestkıı kontrol ıspolnenıe mer po sozdanııý effektıvnoı modelı selskogo zdravoohranenııa.
Neobhodımo ýskorıt ı povysıt effektıvnost proessov ıfrovızaıı, vnedrenııa bezbýmajnogo vedenııa medıınskoı dokýmentaıı.
V ramkah Gosprogrammy razvıtııa zdravoohranenııa zaplanırovano sozdanıe edınogo ıfrovogo prostranstva zdravoohranenııa: 90 % medıınskıh organızaıı býdýt ıntegrırovany v platformý, vnedreny elektronnye pasporta zdorovıa, sozdana edınaıa baza hranenııa medıınskoı ınformaıı. Eto plan raboty, no ego, bezýslovno, nýjno realızovat.
Vajno, prıvlekat v sıstemý zdravoohranenııa kvalıfıırovannyh IT-speıalıstov, zadeıstvovat potenıal otechestvennyh razrabotchıkov medıınskıh ınformaıonnyh sıstem.
* * *
Segodnıa znachımoı sostavlıaıýeı naıonalnoı bezopasnostı vseh stran stalı voprosy bıologıcheskoı bezopasnostı.
Ia ýje govorıl, my doljny byt gotovy k povtornoı vspyshke koronavırýsa. Sıtýaııa ýsýgýblıaetsıa nalıchıem stoıkıh prırodnyh ochagov ınyh osobo opasnyh ınfekıı na terrıtorıı nasheı strany ı sopredelnyh gosýdarstv.
Prınıatıe rıada neposledovatelnyh reform ı reorganızaıı poslýjılo prıchınoı oslablenııa slýjby sanıtarno-epıdemıologıcheskogo nadzora ı sıstemy ınfekıonnogo kontrolıa.
Neobhodımo ýsılıt ı ınstıtýıonalızırovat sanıtarno-epıdemıologıcheskýıý slýjbý – SES. Pora vernýtsıa k dokazavsheı svoıý effektıvnost modelı.
V etoı svıazı ýje nachaty raboty po sozdanııý novogo komıteta, býdýt znachıtelno povysheny statýs ı polnomochııa glavnogo gosýdarstvennogo sanıtarnogo vracha. Sama jızn podskazyvaet etý reformý.
Býdýt prınıaty mery po soıalnoı zaıte speıalıstov ı peresmotrena sıstema podgotovkı kadrov etoı slýjby. Krome togo, neobhodımo dalneıshee ýkreplenıe sotrýdnıchestva s zarýbejnymı stranamı v sfere borby s ınfekıonnymı boleznıamı.
Sıstema bıologıcheskoı bezopasnostı doljna rabotat po obım standartam ı obespechıvat effektıvnoe mejstranovoe vzaımodeıstvıe ı reagırovanıe na ýgrozy. Vozmojnye masshtaby, potenıalnye ı realnye poterı prı razvıtıı ýgrojaıýeı bıologıcheskoı sıtýaıı trebýıýt sozdanııa edınoı sıstemy obespechenııa bıologıcheskoı bezopasnostı strany.
Do kona goda sledýet razrabotat Zakon «O bıologıcheskoı bezopasnostı Respýblıkı Kazahstan».
* * *
Pandemııa kezinde óńirlerdiń jyldam áreket etip, jedel sheshim qabyldaı almaıtyny baıqaldy.
Densaýlyq saqtaý salasyna qatysty kóptegen másele ortalyqtyń tikeleı aralasýymen sheshilip otyrdy.
Sondyqtan tótenshe jaǵdaı kezindegi basqarý isin naqty qurylymǵa saı bir ortalyqtan júrgizý kerek bolady.
Sonymen birge elimizdi dári-dármekpen jáne medıınalyq ónimdermen qamtamasyz etý isiniń olqylyqtary anyqtaldy.
Biz ımportqa tym táýeldimiz.
Shet elden keletin dárilerdiń naryqtaǵy úlesi 88 paıyzǵa jýyq.
Farmakologııalyq zertteýler júrgizý úshin tájirıbemiz jetkilikti. Ǵylymı baza da, bilikti mamandar da bar.
Sondyqtan Úkimet dári-dármek óndirisiniń birtutas júıesin qurýy qajet.
Munda zertteý júrgizýden bastap, ónerkásiptik deńgeıge deıingi úderister qamtylýǵa tıis.
Farmaevtıka salasyndaǵy saıasat ishki suranysty qamtamasyz etýge, ozyq tehnologııany tartýǵa jáne ımportty almastyrýǵa baǵyttalǵany jón.
Osyǵan oraı, farmaevtıka jáne medıına ónerkásibi salasyndaǵy memlekettik saıasatty qalyptastyrý jáne iske asyrý mindeti Densaýlyq saqtaý mınıstrligine beriledi.
Bul rette, salany damytý jáne halyqty tıimdi dári-dármekpen qamtamasyz etýdiń tepe-teńdigi buzylmaýy kerek.
Úkimetke otandyq farmaevtıka ónerkásibin damytý josparyn jasaýdy tapsyramyn.
Onda naqty kórsetkishter men maqsat-mindetter aıqyndalýǵa tıis.
Qurmetti Ulttyq keńes músheleri!
Búgin men negizgi áleýmettik salalardy reformalaýǵa arnalǵan bastamalar jóninde aıttym.
Bul bastamalardyń basym bóligi Ulttyq keńes músheleriniń usynystary negizinde jasaldy.
Osy sharalardy tıimdi júzege asyrsaq, adamı kapıtaldyń sapasyn aıtarlyqtaı arttyramyz.
Jumystaryńyzǵa tabys tileımin!
