1. «Qajet», «tiıs», «kerek» degen modaldyq sözderdıŋ ışınde tek «tiıs» sözı ǧana jıkteledı. Mysaly, «baruǧa tiıspın, baruǧa tiıssıŋ, baruǧa tiıs». Al «qajet», «kerek» jıktelmeidı. Qazır ekınıŋ bırı «baru kerekpın», «baruyŋyz kereksızder», t.b. dep söileidı. Būl – qate.
2. «-Ma, -me, -ba, -be, -pa, -pe» sūrau esımdıkterı jalǧanǧanda onyŋ aldyndaǧy etıstık aiaqtalmai, kösemşenıŋ «-a, -e, -i» jūrnaǧymen bıtuge tiıs. Mysaly, «bola ma, kele me, qarai ma», t.b. Al bızdıŋ jurnalister «bolady ma?» degendı sänge ainaldyryp alǧan. Būl – sauatsyzdyq.
3. Qazaq tılınde üş şaq bar ekenın bärımız de mektepte oqydyq. Osy şaq, ötken şaq, keler şaq. Osy şaq: oqyp jatyrmyz. Ötken şaq: oqydyq nemese oqyǧanbyz. Keler şaq: oqimyz. Bız «oqityn bolamyz» dep jürmız. Būl orystyŋ «budem chitat» degenınıŋ tıkelei audarmasy.
4.Soŋǧy kezde «säikesınşe» degen bır söz şyqty. Būl da orystyŋ «sootvetstvenno» degen sözınıŋ tıkelei audarmasy.
5.«Oiymen, pıkırımen bölıstı». Dūrys emes. «Oi bölıstı, pıkır alysty» deu kerek.
6.As+paz. «Paz» – zat esımnen zat esım tudyratyn jūrnaq. «As» tübırıne «paz» jalǧanǧan soŋ sözdıŋ maǧynasy özgerıp, «as pısıretın adam» degen maǧyna berıp tūr. Al bız «aspazşy» dep jürmız.
7.Qazır äielder «näzık jandylarǧa» «ainalyp» kettı. Būl da - kalka, orystyŋ «predstaviteli slabogo pola» degenınen şyǧaryp alǧan sözımız. Qazaqtyŋ äp-ädemı «qyz-kelınşekter», «boijetkender», «äielder» degen sözderı bar ǧoi.
8.«Sättılık!». Būl da – orystyŋ «udachi!» degen sözınıŋ tıkelei audarmasy. «Sättılık tıleimın!» deu kerek.
9. «Oryn aldy». Soŋǧy kezde «boldy» degen sözdıŋ ornyn osy tırkes «tartyp aldy». Būl da orystyŋ «imeet mesto» degen söz tırkesınıŋ sätsız audarmasy.
10. «Menıŋ ülesım osy qarjynyŋ ..... paiyzyn qūraidy». Būl da - orystyŋ «sostavliaet ... prosentov» degen tırkesınıŋ köşırmesı. Mūny «Osy qarjynyŋ ... paiyzy – menıŋ ülesım» dese, qazaqy, öte sauatty söilem bolar edı.
11. «Baruda, kelude». Qazaq tılınde «jatyr, otyr, tūr» degen siiaqty kömekşı etıstıkter bar. Bız qazır sözdı azaitqymyz kele me, «-uda», «-udenıŋ» kömegımen jappai osy etıstıkterge «baikot» jariialadyq. «Men maqala jazyp jatyrmyn» degennıŋ ornyna «Men maqala jazudamyn» deimız. Osy «aurudan» qūtyluymyz kerek.
Gülnär Salyqbai "Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
