General-maior Bondarenko Vladimir Petrovich, 1998-2005 j. aralyǧynda Tärbie jäne äleumettık qūqyq jūmystary boiynşa ÄQK Bas qolbasşysynyŋ orynbasarymen sūhbat.
- Qaiyrly kün, Vladimir Petrovich. Sūhbatqa uaqyt bölgenıŋızge rahmet. Ötken aptada Qazaqstan armiiasynda tötenşe jaǧdai oryna aldy. Äskeri qyzmetşı öz erkımen äskeri bölımdı tastap, qaru-jaraq pen oq därını alyp kettı. Būǧan ne deisız?
- Ökınışke orai, qaiǧyly oqiǧa Badam eldı mekenınde ornalasqan bölımşede bolǧan. Sonymen qatar būl ärekettı jai qarapaiym äskeri qyzmetşı emes, qaru-jaraq bölmesınıŋ kıltı jäne kıruge rūqsaty bolǧan täulıktık nariadtyŋ lauazymdy adam. Ärine ol Qaruly Küşterdıŋ Jarǧysyndaǧy keibır ökılettıkterdı öz esebıne paidalandy. Menıŋ oiymşa, būl öz jaǧyna küdık tudyrmaidy, qylmys jasauǧa septıgın tigızdı. Būl oqiǧa joǧary tūrǧan qolbasşylyq tarapynan jan-jaqty tergeudı talap etedı. Oqiǧa sebepterın aşyp, dūrys qorytyndy jasau qajet.
- Ne sebeptı mūndai adamǧa qaru-jaraqqa qatysty rūqsat berıldı, onyŋ qylmystyq äreketterın aldyn-ala baiqauǧa bolmady ma?
Täulıktık nariadty atqaruǧa neǧūrlym daiyndalǧan jäne jauapty äskeri qyzmetşıler jıberıledı, joldastarym aityp bergenındei qylmysker özın däl osy tūrǧyda körsetken. Ol qatardaǧy jauynger ne bolmasa «merzımdı qyzmettegı äskeri qyzmetşı» emes, ol kelısımşarttaǧy kışı serjant boldy. Ökınışke orai, adamdardyŋ ışıne kırıp şyqpaiisyŋ. Mūndai adamdarda bolady.
Sonymen qatar, mūndai adamdardy keide tanu qiyn, olar jasyryn motivasiialyq mınez-qūlyqqa ie ekenın tüsınu kerek. Iаǧni, ol basqalardan eş aiyrmaşylyǧy joq sekıldı, özın qarapaiym türde ūstaidy, mınez-qūlyqynda özıne nazar audartatyndai eşqandai belgılerdı baiqatpaidy. Menıŋ täjıribemde mūndai adamdar bırneşe ret kezdestı. Ökınışke orai, olardy anyqtau öte qiyn.
Osy rette äskerde qyzmet etuge bara jatqandardy qaraudy eskere ketu qajet, aita keteiın olardyŋ arasynda talapqa säikes kelmeitınder de bar. Köptegen jastar bırınşı orynǧa mamandyqtyŋ materialdyq jaǧyna män beredı. Sonymen qatar, men sızge aitaiyn, köptegen adamdar äskerge aqşa tabuǧa, tūraqty jūmys ısteuge, jalpy ömır süruge qolaily bolu üşın barady. Bıraq äskeri qyzmet - oŋai emes, arqalar jügı auyr. Osydan bastap türlı qūqyq būzuşylyqtar men oqiǧalar tuyndaidy. Jäne bırden bastyqtar men komandirlerdı ondai adamdy äskerge alǧandaryn nemese naşar tärbieleitınderın aityp aiyptau dūrys emes. Sonymen qatar, qazırgı jastar qandai da bır artyqşylyqtary, märtebesı, ökılettılıgı nemese joǧary jalaqysy bar qūrylymdarǧa baruǧa ūmtylady.
Ökınışke orai äskerge şaqyrylǧandardy qalǧan äskeri bölımderge jıberıledı, al Qorǧanys ministrlıgınıŋ oqu oryndary tülekterın keibır kezde tegı boiynşa jäne aldyn ala basqa küş qūrylymdaryna joldaidy. Al būl kerısınşe boluy kerek. Menıŋ oiymşa būl ıske bızdıŋ joǧary basşylyq nazar audaryp, şyndap oilanuy qajet.
Qorǧanys ministrılgı – būl adam sany, qaru-jaraq pen äseri tehnikasy köp, käsıbi qaraudy talap etetın qiyn jäne joǧary tehnologiialyq jüiesı bar, Qazaqsatndaǧy eŋ ırı jäne salmaqty vedomstva. Sonymen qatar, Qazaqstan Qaruly Küşterındegı köptegen sala täuekel etudı talap etedı. Sol sebeptı äskerde tek üzdıkter qyzmet etu kerek.
- Bıluımızşe, jaǧdai Qazaqstannyŋ äue keŋıstıgın jaudan qorǧauǧa baǧyttalǧan äue şabuylyna qarsy qorǧanys bölımşesınde boldy. Sız qalai oilaisyz, onda qyzmet etetın adamdarǧa qandai talaptar qoiyluy kerek?
Öte dūrys. Būl äue şabuylyna qarsy qorǧanystyŋ äskeri bölımı, onyŋ negızgı mındetı äue keŋıstıgın qorǧau bolyp tabylady. Mūnyŋ özı aitarlyqtai maŋyzdy närse. Mūndai bölımşeler täulık boiy däl jauyngerlık kezekşılıktı atqarady, al būl ädettegı kezekşılıkten basqaşa. Sondyqtan mūndai bölımşelerde erekşe talaptar qoiylatyn tiıstı mamandar men käsıpqoilar qyzmet etuı tiıs. Olar qysqa uaqyt ışınde qolda bar qaru-jaraqpen qarsylasty tabu jäne zaqymdau jüiesın şeber paidalanuǧa jäne tereŋ tehnikalyq tanymǧa ie boluǧa tiıs.
Jalpy, mūndai mamandardy daiarlau men oqytuǧa köp uaqyt ketedı. Olar az bolatynyn aituǧa bolady.
- Būl bölımde basşylardyŋ qaru-jaraqtyŋ saqtauyn baqylau müldem joq dep aituǧa bola ma?
Ärine, joq. Bıraq, būl jaǧdai bolǧandyqtan, bölımşe komandirınıŋ tarapynan jıberılgen qatelıkter boluy mümkın. Endı būl sūraqtyŋ nüktesın tergeu, sot şeşedı.
Menıŋ bıluımşe, qazır qaru-jaraq saqtalatyn üi-jailar diversiiaǧa qarsy qūral-jabdyqtar jäne arnaiy jaryq, dybystyq dabyldarmen sondai-aq terezelerı metall esık, tormen jabdyqtalǧan. Osynyŋ bärınen şyǧatyn bır ǧana qorytyndy bar: qarudy ūrlaǧan sarbaz özınıŋ kezekşılıgın paidalanyp, mūqiiat daiyndalǧan. Öitkenı ol qaru saqtauy bölmesıne kezekşılıkke tüsedı.
Qaru ūrlau faktısı – būl lauazymdy tūlǧalar men jeke adamdardyŋ tärtıpsızdıgı, qyzmettık mındetterın tiısınşe oryndamaǧanynan tuyndaǧan. Mūndai jaǧdailarda jüktemelerdıŋ joǧary boluy, tūraqtylyq pen bırkelıkılık qyraǧylyqty älsıretetın jäne psihologiialyq şarşaudy tudyratyn ıs-äreketter qylmysty jasauǧa yqpal etedı.
Öz täjıribemnen bılemın, eger äskeri qyzmetşı aptasyna bırneşe ret täulıktık nariadqa, kezekşılıkke tüsse «bır künnen keiın qaita belbeu» bolady da, onda sergektık pen zeiın sözsız joǧalady. Nege osyndai jaǧdailar bolady? Köbıne būl biudjet qarajatyn ünemdeu maqsatynda ştattyq bırlıkter sanynyŋ azaiuynyŋ saldary. Aitpaqşy, ädette äskeri bölımderdıŋ, qorşaulardyŋ, tehnikalyq qauıpsızdık qūraldarynyŋ qauıpsızdıgı qarjylandyrumen tyǧyz bailanysty, bıraq eŋ bastysy mūnda adamdyq faktor bar.
- Būl äue qorǧanysy brigadasy äue keŋıstıgın qorǧauǧa qanşalyqty qabılettı?
Brigadanyŋ daiyndyǧyn bylai baǧalau kerek:
- Qoiylǧan äskeri daiyndyq jattyǧularyn oryndau:
- Jauyngerlık mındetterdı atqaru;
- Äue nysandaryn anyqtau jäne baqylau.
"Adyrna" ūlttyq portaly
