General-maıor Bondarenko Vladımır Petrovıch, 1998-2005 j. aralyǵynda Tárbıe jáne áleýmettik quqyq jumystary boıynsha ÁQK Bas qolbasshysynyń orynbasarymen suhbat.
- Qaıyrly kún, Vladımır Petrovıch. Suhbatqa ýaqyt bólgenińizge rahmet. Ótken aptada Qazaqstan armııasynda tótenshe jaǵdaı oryna aldy. Áskerı qyzmetshi óz erkimen áskerı bólimdi tastap, qarý-jaraq pen oq dárini alyp ketti. Buǵan ne deısiz?
- Ókinishke oraı, qaıǵyly oqıǵa Badam eldi mekeninde ornalasqan bólimshede bolǵan. Sonymen qatar bul áreketti jaı qarapaıym áskerı qyzmetshi emes, qarý-jaraq bólmesiniń kilti jáne kirýge ruqsaty bolǵan táýliktik narıadtyń laýazymdy adam. Árıne ol Qarýly Kúshterdiń Jarǵysyndaǵy keıbir ókilettikterdi óz esebine paıdalandy. Meniń oıymsha, bul óz jaǵyna kúdik týdyrmaıdy, qylmys jasaýǵa septigin tıgizdi. Bul oqıǵa joǵary turǵan qolbasshylyq tarapynan jan-jaqty tergeýdi talap etedi. Oqıǵa sebepterin ashyp, durys qorytyndy jasaý qajet.
- Ne sebepti mundaı adamǵa qarý-jaraqqa qatysty ruqsat berildi, onyń qylmystyq áreketterin aldyn-ala baıqaýǵa bolmady ma?
Táýliktik narıadty atqarýǵa neǵurlym daıyndalǵan jáne jaýapty áskerı qyzmetshiler jiberiledi, joldastarym aıtyp bergenindeı qylmysker ózin dál osy turǵyda kórsetken. Ol qatardaǵy jaýynger ne bolmasa «merzimdi qyzmettegi áskerı qyzmetshi» emes, ol kelisimsharttaǵy kishi serjant boldy. Ókinishke oraı, adamdardyń ishine kirip shyqpaıısyń. Mundaı adamdarda bolady.
Sonymen qatar, mundaı adamdardy keıde taný qıyn, olar jasyryn motıvaııalyq minez-qulyqqa ıe ekenin túsiný kerek. Iaǵnı, ol basqalardan esh aıyrmashylyǵy joq sekildi, ózin qarapaıym túrde ustaıdy, minez-qulyqynda ózine nazar aýdartatyndaı eshqandaı belgilerdi baıqatpaıdy. Meniń tájirıbemde mundaı adamdar birneshe ret kezdesti. Ókinishke oraı, olardy anyqtaý óte qıyn.
Osy rette áskerde qyzmet etýge bara jatqandardy qaraýdy eskere ketý qajet, aıta keteıin olardyń arasynda talapqa sáıkes kelmeıtinder de bar. Kóptegen jastar birinshi orynǵa mamandyqtyń materıaldyq jaǵyna mán beredi. Sonymen qatar, men sizge aıtaıyn, kóptegen adamdar áskerge aqsha tabýǵa, turaqty jumys isteýge, jalpy ómir súrýge qolaıly bolý úshin barady. Biraq áskerı qyzmet - ońaı emes, arqalar júgi aýyr. Osydan bastap túrli quqyq buzýshylyqtar men oqıǵalar týyndaıdy. Jáne birden bastyqtar men komandırlerdi ondaı adamdy áskerge alǵandaryn nemese nashar tárbıeleıtinderin aıtyp aıyptaý durys emes. Sonymen qatar, qazirgi jastar qandaı da bir artyqshylyqtary, mártebesi, ókilettiligi nemese joǵary jalaqysy bar qurylymdarǵa barýǵa umtylady.
Ókinishke oraı áskerge shaqyrylǵandardy qalǵan áskerı bólimderge jiberiledi, al Qorǵanys mınıstrliginiń oqý oryndary túlekterin keıbir kezde tegi boıynsha jáne aldyn ala basqa kúsh qurylymdaryna joldaıdy. Al bul kerisinshe bolýy kerek. Meniń oıymsha bul iske bizdiń joǵary basshylyq nazar aýdaryp, shyndap oılanýy qajet.
Qorǵanys mınıstrilgi – bul adam sany, qarý-jaraq pen áserı tehnıkasy kóp, kásibı qaraýdy talap etetin qıyn jáne joǵary tehnologııalyq júıesi bar, Qazaqsatndaǵy eń iri jáne salmaqty vedomstva. Sonymen qatar, Qazaqstan Qarýly Kúshterindegi kóptegen sala táýekel etýdi talap etedi. Sol sebepti áskerde tek úzdikter qyzmet etý kerek.
- Bilýimizshe, jaǵdaı Qazaqstannyń áýe keńistigin jaýdan qorǵaýǵa baǵyttalǵan áýe shabýylyna qarsy qorǵanys bólimshesinde boldy. Siz qalaı oılaısyz, onda qyzmet etetin adamdarǵa qandaı talaptar qoıylýy kerek?
Óte durys. Bul áýe shabýylyna qarsy qorǵanystyń áskerı bólimi, onyń negizgi mindeti áýe keńistigin qorǵaý bolyp tabylady. Munyń ózi aıtarlyqtaı mańyzdy nárse. Mundaı bólimsheler táýlik boıy dál jaýyngerlik kezekshilikti atqarady, al bul ádettegi kezekshilikten basqasha. Sondyqtan mundaı bólimshelerde erekshe talaptar qoıylatyn tıisti mamandar men kásipqoılar qyzmet etýi tıis. Olar qysqa ýaqyt ishinde qolda bar qarý-jaraqpen qarsylasty tabý jáne zaqymdaý júıesin sheber paıdalanýǵa jáne tereń tehnıkalyq tanymǵa ıe bolýǵa tıis.
Jalpy, mundaı mamandardy daıarlaý men oqytýǵa kóp ýaqyt ketedi. Olar az bolatynyn aıtýǵa bolady.
- Bul bólimde basshylardyń qarý-jaraqtyń saqtaýyn baqylaý múldem joq dep aıtýǵa bola ma?
Árıne, joq. Biraq, bul jaǵdaı bolǵandyqtan, bólimshe komandıriniń tarapynan jiberilgen qatelikter bolýy múmkin. Endi bul suraqtyń núktesin tergeý, sot sheshedi.
Meniń bilýimshe, qazir qarý-jaraq saqtalatyn úı-jaılar dıversııaǵa qarsy qural-jabdyqtar jáne arnaıy jaryq, dybystyq dabyldarmen sondaı-aq terezeleri metall esik, tormen jabdyqtalǵan. Osynyń bárinen shyǵatyn bir ǵana qorytyndy bar: qarýdy urlaǵan sarbaz óziniń kezekshiligin paıdalanyp, muqııat daıyndalǵan. Óıtkeni ol qarý saqtaýy bólmesine kezekshilikke túsedi.
Qarý urlaý faktisi – bul laýazymdy tulǵalar men jeke adamdardyń tártipsizdigi, qyzmettik mindetterin tıisinshe oryndamaǵanynan týyndaǵan. Mundaı jaǵdaılarda júktemelerdiń joǵary bolýy, turaqtylyq pen birkelikilik qyraǵylyqty álsiretetin jáne psıhologııalyq sharshaýdy týdyratyn is-áreketter qylmysty jasaýǵa yqpal etedi.
Óz tájirıbemnen bilemin, eger áskerı qyzmetshi aptasyna birneshe ret táýliktik narıadqa, kezekshilikke tússe «bir kúnnen keıin qaıta belbeý» bolady da, onda sergektik pen zeıin sózsiz joǵalady. Nege osyndaı jaǵdaılar bolady? Kóbine bul bıýdjet qarajatyn únemdeý maqsatynda shtattyq birlikter sanynyń azaıýynyń saldary. Aıtpaqshy, ádette áskerı bólimderdiń, qorshaýlardyń, tehnıkalyq qaýipsizdik quraldarynyń qaýipsizdigi qarjylandyrýmen tyǵyz baılanysty, biraq eń bastysy munda adamdyq faktor bar.
- Bul áýe qorǵanysy brıgadasy áýe keńistigin qorǵaýǵa qanshalyqty qabiletti?
Brıgadanyń daıyndyǵyn bylaı baǵalaý kerek:
- Qoıylǵan áskerı daıyndyq jattyǵýlaryn oryndaý:
- Jaýyngerlik mindetterdi atqarý;
- Áýe nysandaryn anyqtaý jáne baqylaý.
- taktıkalyq jattyǵýlarda atys jattyǵýy boıynsha tapsyrmalardy oryndaý:
- materıaldyq resýrstardyń qaýipsizdigi;
- jeke quramnyń jáne áskerı tártiptiń moraldyq-psıhologııalyq jaǵdaıy.
Meniń bilýimshe, brıgada áýe keńistigin qorǵaýda jáne tapsyrmany jaqsy oryndaýda qabiletti bolyp keledi.
Jaqynda áli de qyzmet etip júrgen áriptesterimnen ótken jyly Qorǵanys mınıstri Shymkenttegi áýe shabýylyna qarsy qorǵanys brıgadasynyń shtabynda bolǵanyn bildim. Vedomstvo basshysy komandalyq posttaǵy baıandama kezinde baıandama oqyp jatqan adamdy toqtatyp, kútpegen jerden ketip qalady. Keıin belgili bolǵandaı, jergilikti áýe bazasyna jasyryn túrde anyqtaý jáne joıý júıeleriniń daıyndyǵyn tekserý úshin tikushaqty áýege kóterýdi buıyrady. Osydan keıin ol 1-2 mınýttan keıin oralady. Komandalyq beketke áýe kemesiniń tabylǵany týraly habarlama kelip túsip, ıaǵnı nysanǵv kelgen qaýip der kezinde anyqtalyp, qarý-jaraq saqtaldy.
Sondaı-aq brıgadanyń túrli jattyǵýlarǵa qatysyp, onyń ishinde TMD elderiniń birikken áýe shabýylyna qarsy birikken júıesinde jaqsy nátıjeler kórsetip, jeke quram birneshe ret kótermelendi. Sondyqtan bul jaǵdaıda bári jaman emes, bul tótenshe jaǵdaı komandırler úshin jaqsy sabaq bolady dep senemin.
"Adyrna" ulttyq portaly
