Dulat Aǧadıldei arysty aqyndar joqtap, jyrǧa qosty. Bır jūqa kıtapqa siiatyn qazanamany aqyn Däuren Berıkqajyūly bastady, ıle-şala Esei Jeŋısūly men Älıbek Şegebaidyŋ jürek tolqytar jyrlary şyqty. Aitysker aqyn Erkebūlan Qainazarovtyŋ öleŋı WhatsAPP-ty şarlap kettı. Sopy Smataev atamyz, Temırǧali Köpbai, Almas jyrau Almatov özderınıŋ azamattyq prinsipın qara öleŋmen örgen eken. Fatima Jünısova sekıldı el ışınen talai talanttar jyr jazypty. Erǧali Baqaş bauyrymyz, qyzylordalyq aqyn Serık Ydyrysov ta ün qosty. Aigül Jūmadıl, Almas Ahmetbekūly, Quanyş Mūqtai, Anar Töleuhan sekıldı aqyndar qazaq halqyna köŋıl aitty. Közımız şalmai, baiqamai qalǧan avtorlar bolsa kommentke eskertıp jaza salyŋyzdar. Batyrǧa jasalǧan eskertkış osyndai bolsa kerek!
Däuren BERIKQAJYŪLY
Sen ölesıŋ el üşın bolyp qūrban, Selt etpeidı bırı de körıp tūrǧan. Künı boiy memleket ösek soqty Tırı adamyn otyz jyl ölık qylǧan! Sen ölesıŋ...ölmeidı ötırık tek! Kekırıp bop söileidı kekılık köp. Jyrq-jyrq etıp jelıde jūrtym otyr Osyndaida jylaityn ökırıp kep. Sen ölesıŋ qor bolyp qorqaularǧa, Kör qazady arlanǧa körǧau qarǧa! Qannen ǧana qapersız qazaq osy - Jan salmaityn aldyna sor taŋdauda.Almas ALMAT
Ataŋa nälet, satqyndyq! Ainalyp senı öte almai, Er boiynan - ar öldı. Halyqtyŋ jügın kötergen, Omyrtqada jıgı joq, Namys degen - nar öldı!Sopy SMATAEV
Öldı Azamat! Öldı qazaq! Öldı arys! Ör namyspen almastyrdy şerdı arys. Mängürttıktı ajalymen kömdı arys, Jendetterdı ölımımen jeŋdı arys. Tamdy Alaştyŋ janarynan qandy jas, Kek bop, ört bop ūlt janynan tamdy jas. Tūra almaidy endı bilık basynda Özge ūlttan kırgen öŋkei qaŋǧybas. Arys öldı ar, namysty oiatyp, Kek, qairatty qanymen boiatyp. Anau tördıŋ töbesınen tüireidı Är qazaqtyŋ keudesınen jai atyp. Er qazasy − jaŋa ömırdıŋ aq taŋy, Erkın eldıŋ basqa “nūrdy” jaqqany. El qūlpyrar ezgısınen qūtylyp, Qūldyraidy qūrdymynan taqtaǧy.Esei JEŊISŪLY
Dulat Aǧadıl ölımıne
Bärıŋnıŋ de şendılerge ökpeŋ köp, Dauryqpaŋdar! Ony eşkım tepken joq, Topqa salyp, tarpymady köp jendet. Ǧazıreiıl töngen kezde kökten kep... ...Ol özınıŋ ajalymen ketken joq... Aqpan künı tauysqanda jaryǧyn, Üşeu kırıp, esın alyp bärınıŋ, Alǧa salyp Alaşynyŋ nar ūlyn, Alyp kettı... aitpai sözıŋ anyǧyn, Tüspedı eŋse, quşimady jauyryn. "Belsendım-ai, şylbyryŋdy bosqa üzdıŋ, Joǧyn joqtap neǧylasyŋ bes qyzdyŋ? Jüretındei qūryq körmei, bos tızgın, Tūsauyŋdy kımge sonşa keskızdıŋ?" - dedı me, älde demedı me üş qūzǧyn?.. Körınbesın soqqy bergen "syi" betten, Jendetterdı basqa ädıske üiretken: Sorly bolsyn qūr sülderın süiretken, Işten ūryp, tebu kerek büirekten... Osy täsıl talai erdı "biletken". Ol aşynǧan, jany auyrǧan ūl edı, Ainalasy qūldyq ūrǧan qūl edı... Abaqtyǧa barǧany sol kün edı... Aiaq asty "ūstap qaldy" jüregı. Bärın Alla, bärın Alla bıledı... Būl pendenıŋ tırşılıkte ısı köp, Diırmendı ainaldyrar küşı köp. Taŋdanbaiyq, oqiǧa ǧoi "kışırek": Bızdıŋ eldıŋ batyrlary - "kısınep", Özın-özı atady ǧoi üş ret. Talai erdı tızerletken dala būl, Talai ezdı qoqyraitqan qala būl. Aŋyraǧan alty bala, ana būl... Arǧy jaqta soǧan qorǧan bola jür - Qaşan qoǧam ornar eken aq, ädıl... Baqūl bolǧyn, Dulat bauyr Aǧadıl...Erkebūlan QAINAZAR
Aqyrzaman taiaǧanda.... Qazaqtyŋ jauy qazaq bolady, Azattyǧyŋ azap bolady. Dauasyz dertıŋ bolady, Formasyz mentıŋ bolady, Auladan aulaǧany - Şal menen kempır bolady. Kölıŋ qūrǧaq bolady, Önım - qymbat, Ölım - jūmbaq bolady. Köktegı "jūldyzdar" jerge tüsıp, Halyqqa oiyn oinatady, Jerdegı üi aspanǧa ūşyp, Ūşaqtyŋ soryn qainatady. Siyrǧa jetpeitın pūlyŋ bolady, Üşke bölıngen tılıŋ, Jetpıs üşke bölıngen dınıŋ bolady. Qalalar "adam" bolady, "Danalar" nadan bolady. Atqamınerler Alladan qoryqpasa, Aqyry jaman bolady!Älıbek ŞEGEBAI
Qūrbandyq
(Dulat Aǧadıl bauyryma)
Batyr öldı, Anyǧynda öltırdı.., Jūrttyŋ janyn yza, kekke toltyrdy. Şarasyzdan jūdyryq bop tüiılıp, Jeŋ ışınde jasyruly qol tūrdy. Jıgıt öldı, Namysynda eldıktıŋ, Tuyn bailap tūǧyryna erlıktıŋ. Erkekterşe däleldedı deŋgeiın Būtyndaǧy şalbar menen beldıktıŋ. Şyndyq öldı, Şaranadai şyŋǧyryp, Qalyŋ eldı mazalauda myŋ küdık. Şyǧyp kettı jalǧandyqqa şydamai, Satqyndyqtyŋ terezesın syndyryp. Namys öldı, Ūlttyŋ ūly jolynda, Özegı tar öz zaŋynyŋ qolynda. Sen erkınsıŋ, Esesıne, beişara – "Toty qūstar" taranady torynda. Mümkın emes tūtanǧan ot janbauy, Mümkın emes ūiqynyŋ da qanbauy. Qazaq üşın qūrbandyq qyp şaluǧa Būl ǧasyrdyŋ saǧan tüstı taŋdauy. Aqiqatyn aitar bolsam şamalap, Bärıne de uaqyt qaldy şamaly-aq. Aŋyraǧan artyŋdaǧy asyqtai Alty balaŋ Alty Alaşqa amanat!Temırǧali KÖPBAI
QORQAU MEN BUIVOL (qaita jazylǧan mysal)
Dulat Aǧadıldıŋ ölımıne
Sarşa tamyz. Saǧym bilep Savannanyŋ törınde, Sümbılede su tambaidy subekvator enınde. Subtropik. Bırer şumaq jazǧym keldı menıŋ de, Qorqau qasqyr giena men qara buivol jönınde. Savannada sansyz buivol samarqaulau jaiylǧan, Aldaspandai ai müiızın qylyş dersıŋ qaiyrǧan. Qorqau itter qatar ördı azularyn aqsityp, Tap-tap berıp, tabyndardy tynyştyqtan aiyrǧan. Qorqaularǧa azyq kerek aşqūrsaq bop jürmeske, Qandy auyzdyŋ qylǧytaryn qara ögızder bılmes pe? Buivol bıtken jyrtqyş itke üreilene qaraidy, Bozdaǧymnan aiyrar dep beiqam jatqan bır keşte. Qorqau itter jemtıgıne jetpei sırä oŋar ma, Köz jasyna qaramaidy, olja kerek olarǧa. Sūm ajaldyŋ aranyna ketıp jatqan bırtındep, Bırlıgı joq müiızdıler mūndai sorly bolar ma?.. Tabiǧattyŋ zaŋy şyǧar jyrtqyş itter et jese, Öletındei ögız etı öŋeşınen ötpese. Eŋ qiyny – buivol bıtken ürke qarap tūrady, Oşaryla «tamaşalap», qorqau oiyn eptese. Qorqau qanǧa qūnyǧady ūmytqandai qūdaiyn, Buivoldardan zäre keter: «Qoi, şetkerı tūraiyn...» Öz tuysyn bır ajaldan araşalai almaǧan, Aldaspandai ai müiızdıŋ qasietın ūraiyn. ............................................................................ Jüregımdı mūŋ ezedı, bastan qaiǧy ötkendei, Qorqau bilık ädetınşe aqyrady öktemdei. Jyrtqyş jüie jaqsylardy jūtyp jatyr bırtındep, Halyq ünsız... Bärı bırdei buivol bolyp ketkendei...Quanyş MŪQTAI
QAS BATYR – DULAT AQÄDIL
Jylan bop atylǧanda, Şiratylǧan, Ajaldan qūtyla almai – Sūrapyldan, Qazaqtyŋ qas batyry kete bardy, «Jüienı jeŋemın – dep, qiratylǧan» Bilıkten körse-daǧy körmegenın, Qoimady qyran bolyp örlegenın. Qūrbany zūlymdyqtyŋ Aqädıldıŋ, Ölse de, Körıp tūrmyn – Ölmegenın! Qaimyqpai abjylannan ysyldaǧan, Şyndyqty aitarynda qysylmaǧan, Dulattai kım aiqasar Nūrsūltanmen, Tompiyp sūŋqar – tösı qylşyldaǧan! Betterın kölegeilep kökdertterı, Bilıktıŋ kelgen edı jendetterı. Tün qatyp, Jem ızdegen qorqaularşa, Dulatty öltıru bop, Es-dertterı... Öşpeitın kegı ketıp jauyzynda, Taǧdyry bır tarynyŋ qauyzynda, Jendettıŋ kete bardy jetegınde, Şyryldap, Sūm ajaldyŋ auyzynda. Kün batsa, Erteŋıne taŋ atady, Alauy dünienı jaŋartady. Qoş bol, Qoş! Qazaǧynyŋ arystany, Erlıgıŋ erlıkterge apartady. Kün tuyp, Şaşyratyp şapaǧatyn, Ädılet paş etedı saltanatyn! Jaqyndap kele jatyr jeŋıs künı, Qalalar esımıŋmen atalatyn!Aigül JŪMADIL
Zamandy qaitem, adamdy qaitem bırtürlı, Jūlmalap jürgen jerımdı, tılım, ǧūrpymdy?! Täuekel etıp tüiılgen jūdyryǧyŋdai Jūmyldyra almai kettıŋ-au, Dulat, jūrtyŋdy... Otyny kül bop, Otany jatsa zar jylap, Bıreuler üşın bilıgı - baqyt, qarjy - baq. Qaharym qaida, qanymyz qatyp qalǧan ba? Batyrlyq qaida, qalǧan ba ol da qaljyrap? Ruhy jasyp, saǧy da synyp, syr qaŋǧyp, Otyz jetınıŋ elesı eldı jür me aŋdyp? Omalyp bır kün qalar ma ekenbız, oipyr-ai, Otyra bersek oǧyz ūldardy qūrban qyp...Almas AHMETBEKŪLY
AQ-ÄDIL
NŪR-SŪLTANDA Bügın bolǧan bır ölım. Şailyqtyrdy OTANYMNYŊ JÜREGIN. Sen qalasaŋ iyǧymda, mıne bas! Mūŋlyq OTAN, Saǧan ǧana qūl edım. Ol-Aqädıl. Aitqany da aq, ädıl. Arpalystyŋ atauy ma jaŋa būl?! Elemedık jan aiǧaidy keşe bız. Senı keşe tanymadyq "Jaman ūl"! Sen-aq aittyŋ sol şyndyqty jai ǧana. Bärı kuä - körşı-kölem, ainala. Sol üşın-aq bas jarylyp, qol synyp, Sol üşın-aq kısı öle me qaimana?! Şymbaiyna batqan sätte şynşyl syn, Şyŋdy balta qiyp tüsken qyrşynsyŋ. Toŋy qalyŋ topyraǧy Arqanyŋ. Topyraǧynan men de saldym bır şymşym. Erlık, ruh, bärı bügın özıŋsıŋ! Şydai-şydai şyrt üzılgen tözımsıŋ. Aq tänıŋe auyr topyraq bastyrdyq, Sen tynyştal! Halqyŋ taǧy köz ılsın! NŪR-SŪLTANDA. Bügın bolǧan bır ölım Şailyqtyrdy Otanymnyŋ jüregın!Fatima ZABURAQYZY
DULAT AǦADIL bauyrymnyŋ ruhyna!
Namysty tuǧan nar ūldyŋ, Armany qaldy,özı joq. Jaltaqtap jürgen köbınıŋ Sanasy soqyr, közı joq... Erkındıktıŋ qaqpasyn, Erkın aşqan batyrym. Ruhyn eldıŋ oiatyp, Arystan bolyp atyldyŋ. Kök tuyma oranǧan, Qairan erı qazaqtyŋ, Öteuın kımnen sūraimyz, Şyndyq üşın şyryldap, Qyrşyn ketken janyŋnyŋ, Jazyqsyz tögılgen qanyŋnyŋ..? Ruhy biık er edıŋ, Jetekke sen jürmedıŋ. Eldı oiladyŋ eŋselı, Arzan oinap,külmedıŋ. Kökbörı bolyp ūlydyŋ, Izdedıŋ sudyŋ tūnyǧyn. Tartpadyŋ ötkır tılıŋdı, Salǧanda ölım qūryǧyn. Ädıldık ızdep dalaŋnan, Ädıldık ızdep qalaŋnan, Aqiqat bır kün tabam dep, Jalǧadyŋ aq jol babaŋnan. Jaraly jolbarys edıŋ-au, Jarasyn özı jalaǧan... Jylady elıŋ,joqtady, Ölımge qimai özıŋdı. Izdedı köptıŋ ışınen, Qasqaiyp tūrǧan kezıŋdı. Erlerdıŋ bılmei baǧasyn, Tartqylap ittei jaǧasyn Temır torǧa qamaimyz, Berem dep sūmdyq jazasyn. Jarqyldap jürgen jas ömır, Üzılıp kettı-au bır künde , Äkesız qalǧan altauy, Jautaŋdar endı kımderge? Bıreudıŋ künın öşırseŋ, Kün bolyp qaita tuady. Bıreudıŋ ünın öşırseŋ, Myŋnyŋ tılı şyǧady! Ūmytpa ,jauyz, Qūdaidy, Aqysyn erdıŋ sūraidy!!!Erǧali BAQAŞ
– Ne jaŋalyǧyŋ bar deisıŋ? – Qanyma äbden toidyŋdar. Irgesı tynyş el edık, Indetıp, ırep soidyŋdar... – Ūialmai qalai sūraisyŋ? – Jaŋalyǧym joq, qaiǧym bar, Şynymen süiseŋ elıŋdı, Şattyǧyŋdy berıp, qaiǧymdy al... Auzyŋ köpırıp jasaǧan, Qūr baiandamaŋnan jalyqty el. «Älem tanyǧan qazaqqa», Özın tanityn jaryq ber... Salt-dästürınen bezıngen, Dümşelerıŋdı dürele. Özıŋe senım bıldırgen, Halqyŋnyŋ aldynda jürele! Kınäsız adam bolmaidy, Pende bolǧan soŋ bır aty. El basqarǧan adamnyŋ, Elın ardaqtau mūraty. «Jahan» dep, jar-jar aitqaly, Jahannam boldy jaqynym. Jat aǧymdarǧa sondyqtan, Jetpeidı, bılem, aqylym. Būl jyrǧa nükte qoiylmas, Basymnan qaiǧy arylmai. Köŋılım kögıs tartady, Jattardyŋ körı qazylmai.Serık YDYRYSOV
QARALY KÜN!
Baqqanymyz ǧadauat pen nasyr kıl, Pendelerdıŋ keudesınde ǧasyl kır... Dünie osy - asyr menen tasyr bır, Zamanbektıŋ basyn jūtqan ǧasyr - būl! Äbışımdı eŋıretken būl ǧasyr - Jyndylyq bar, qūndylyqtan qūr ǧasyr! Alyptaryn jala aidaǧan sūm basyr - Küi oryna oda oinaǧan qūl ǧasyr! Şerhanyma uaqyp bolǧan zaman - būl, Saŋlaqtardan saqyp qalǧan zaman - būl... Jau ketkende boqqa şauyp qalam qūr - Tar zamanǧa zar idırgen zaman - būl! Estılerdıŋ esın alǧan zaman - būl, Sestılerdıŋ sesın alǧan zaman - būl! Aq-Ädıldıŋ jaryp tynǧan jüregın, Jaba-jaba jalalardy jalaŋ kıl! O, qūdıret, kımder kettı, kım qaldy?.. Jer älemnen adam kettı, pūl qaldy! Elge ege bop dübırı joq "dür" qaldy, Mahambetpen gürıl kettı, "gür" qaldy... Jaǧatūǧyn zaman boldy teŋızge ot, El degenge ölım qaldy egız bop! Däl osylai ūltaraq jer, ūlt qalar, El ışenen esı bütın er ızdep... Aq-Ädıl-au, qaldy elıŋ senı ızdep!..Anar TÖLEUHAN
Alai da dülei aq boran. Tabiǧat ana tūldandy. Kärıne mınıp, būrqanyp, Aspan men jerdı jalǧady. Jer Ana sonda solyqtap, Toqtamai ūzaq jylady. Jer ana sonda küŋırenıp, Joqtauyn aityp zarlady. Basaiyn senı bauyryma, Keldıŋ be, Dulat qūlynym? Būǧausyz, erkın oilaryŋ, Syiǧyzbai senı üstıme Qoinyŋa al dese qaiteiın. Syidyram senı tösıme, Bauryma jūmsaq alaiyn. Torqamdy jaiyp tösek qyp, Maqpalmen jyly jabaiyn. Artyŋda qalǧan el-jūrtyŋ, Qystyǧa jylap, küiınıp, Tas tüiındei tüiılıp, Özıŋdı maǧan tapsyryp, Bozdaidy bırge qosylyp. Perzentım keldı būla oily, Mırjaqyp tuǧan Torǧaidan. Dulat pen Dulat arasyn Armandy jyldar bölıptı. Oian dese oianyp, Maqsatyn ata jalǧaǧan. Qūşaqqa aldym qūlyndy. Toŋady dep oilama, Balasyn basqan bauyryna Jer Ana kökırek iıdı. Jer Ana kökırek iıdı.Däuren Dariiabek
Ūqsas jaŋalyqtar
