Äielder ai!
Äielder-ai! Äielder! Qandaisyŋ?! Ädemı bop ketıpsıŋ ǧoi ärqaisyŋ. Bıreu jerıp tūrsa-daǧy qalmaisyŋ, Bıreu süiıp tūrsa-daǧy barmaisyŋ. Äielder-ai! Äiäilar-ai, qandaisyŋ?! Äielder-ai! Äiäilar-ai, qular-ai, Janarlardyŋ jauyn alyp tūrǧany-ai! Bıle tūra büirekterıŋ bülk etıp, Ketesıŋder tyŋdai tūra, tyŋdamai. Äielder-ai! Äiäilar-ai, qular-ai! ...Äielderdı erkekterden köp deidı. Oibai, Oibai!.. Bola bersın köp, meilı! Äiel degen ädemı ǧoi, ädemı, Ädemılık bızge köptık etpeidı...
Mūqaǧali Maqataev
Äiel
Qai jerde, meilı, qai elde, Älemnıŋ mänı - äielde. Myqtymyn deseŋ oiyŋdy, Äielge baryp dälelde. Äielsız aitpan ändı men, Äielmen dämdı äŋgımem. Süikımdı bolsaŋ şynymen, Äielıŋ süisın aldymen. Äielge mälım köp syryŋ, Sürınseŋ - äiel dep sürın. Halyqqa syily bolmaisyŋ, Äielge bolsaŋ jeksūryn. Äielsız qondy baq qaşan, Äiel dep tüstık otqa san. Älemnıŋ tılın tappaisyŋ, Äieldıŋ tılın tappasaŋ! Ananyŋ soryp emşegın, Basylǧan talai kelsegıŋ. Bädık bop ömır keşesıŋ, Bermese äiel jenşenın. Bolmasyn äiel nazaly, Bolmasyn äiel jazaly. Keudesın qaqqan talaidyŋ, Äielden bolǧan ajaly! Äielden ystyq ot bar ma? Äiel dep tüstık kökparǧa. Qarǧaǧyŋ kelse bıreudı, Äielıŋ ölsın dep qarǧa. Äielmen qūnyŋ ölşener, Qūdaidan keiın sol - şeber. Baqytty sen de bolmaisyŋ, Äielıŋ sorly bolsa eger. Syryŋdy soǧan aşasyŋ, Şölıŋdı sodan basasyŋ. Adamnyŋ künı - Äielmen, Äielder mäŋgı jasasyn!
Jürsın Erman
Äiel-Ana
Kele jatqan keleşekke nyq basyp, Jer betınde Erlermenen jūptasyp. Ömırıme ölmes Ruh äkelgen – Ei, Äielder! Tırşılıktıŋ tūtqasy! Äiel – Ana, Äiel – Dana, Äiel – baq. Qarsy kelse bas iemın aialdap. Qasietın az uaqyttyŋ ışınde Aityp beru mümkın emes baiandap. Ötıp bırge talai asu, belderden, Säbi – Älem, aq besıkke terbelgen. Ol keşegı jaugerşılık Zamanda Atqa mınıp atoi salǧan Erlermen. Jaratylǧan aq mahabbat jar üşın, Ūrpaqtary ardaqtaǧan är ısın Adamzattyŋ ardaǧyna ainalǧan, Äiel – arym, Äiel – närım, Namysym! Äiel desem – iıgendei jer tösı, Aq jaulyqty Alataudyŋ örkeşı Didaryna Künnıŋ nūryn syiǧyzǧan, Äiel – bükıl Adamzattyŋ erkesı. Äiel dese – qara tasqa tıl bıtken, Äielderdıŋ jüregındei gül bıtken. Būl düniede Eger äiel bolmasa – Eşbır ümıt etpes edım tırlıkten. Tarihtyŋ arǧysy men bergısı, Äuelden-aq, halyq syiy, el küşı. Äuelden-aq sūlulyqtyŋ simvoly, Äuelden-aq Äsemdıktıŋ belgısı. Tırşılıkte tereŋ jaiǧan tamyryn, Aiamaǧan Ai men Künnıŋ jaryǧyn. Aqiqatqa şölırkesem, şöldesem, Äiel – menıŋ jarylqauşy, täŋırım. Oi tüsırıp, Säule berıp sanaǧa, Ainaldyŋ sen saia – meken, panaǧa. Tırşılıktı uysynda ūstaǧan Äiel – mäŋgı Jaratylys! Jer – Ana!
Serık Tūrǧynbek
Äielderdıŋ merekesı eken ǧoi
Bügın dalam kündegıden böten ǧoi,
Bügın ǧalam jylylyqqa meken ǧoi.
Bar sūlulyq nege tūnyp tūr desem,
Äielderdıŋ merekesı eken ǧoi.
Bügın jyrym tögılıp tūr nöserdei,
Jazylmasa jandy jaryp keterdei.
Qalam nege ala qaşyp tūr desem,
Äielderdıŋ merekesı eken ǧoi .
Esırıkte otyr keude kötermei,
Nauqasyŋ da ünsız jatyr jötelmei.
Mynau tırlık kımge iılıp tūr desem,
Äielderdıŋ merekesı eken ǧoi .
Äuelı itı ürmei qaldy auyldyŋ,
Sälemı de tüzelıptı bauyrdyŋ.
Bar şattyqtyŋ kıltı qaida desem men,
Qolynda eken äiel degen qauymnyŋ.
Aiazda joq jandy qaryp keterdei,
Köktem keldı janyŋ erıp keterdei.
Tırlık nege jardy desem bürşıgın,
Äielderdıŋ merekesı eken ǧoi.
Janym bügın jailauyna köşerdei,
Köŋıl küldı tüiınşegın şeşerdei.
Kettım desem nege sonşa şeşılıp,
Şeşelerdıŋ merekesı eken ǧoi.
Şyrtyldauşy ek būryn sözdı kötermei,
Bügın mınez bal aralas şekerdei .
Janym nege näzık tartyp tūr desem,
Näzıkterdıŋ merekesı eken ǧoi.
Äielsız üi äielsız kün beker ǧoi,
Äielmenen älem sūlu eken ǧoi.
Adam bıtken aŋsap jürgen jylylyq,
äielderdıŋ qabaǧynda eken ǧoi.
Söileŋderşı äielge aşu kötermei,
Bügın,mıne, merekesı eken ǧoi.
Äiel kım dep aqylsyz söz bastama,
Bırı qyzyŋ, bırı jaryŋ, al bıreuı şeşeŋ ǧoi.
Mūqaǧali Maqataev
Bılmestık...
Ädemı de ekendıgın bıledı, Aqyldy da ekendıgın bıledı, Bılse daǧy, bılmegendei jüredı.
Oǧan bıreu ǧaşyqtyǧyn bıledı, Sol bır jannyŋ jasyqtyǧyn bıledı, Bılse daǧy, bılmegendei jüredı.
Közderınıŋ kün ekenın bıledı, Erınınıŋ gül ekenın bıledı, Bılse daǧy, bılmegendei jüredı.
Ǧaşyq jannyŋ kım ekenın bıledı, Sezımınıŋ şyn ekenın bıledı, Bılse daǧy, bılmegendei jüredı.
Jaz ötıp, küz keletının bıledı, Küzde gülder semetının bıledı, Bılse daǧy, bılmegendei jüredı…
Erlan Jünıs
Qazaq qyzy
Tözımıŋdı berse senıŋ temırge, Temırdıŋ de tügı ketpes kömırge. Qazaq qyzy, Qairan qazaq äielı, Ne körmedıŋ, Ne körmedıŋ ömırde?!
Qyzdy qatar qoimasa da ūlmenen, Azamat pa qadırıŋdı bılmegen! Aq jaulyqpen orap altyn basyŋdy, Otpen kırıp, Şyǧyp jürdıŋ külmenen.
Jūmsaǧanmen zaman senı küŋ sanap, Jamannan da ala bıldıŋ myŋ sabaq. Jün iırıp, Kılem toqyp örnektı, Şekpen tıktıŋ, Kiız bastyŋ Jün sabap.
Täulık boiy almaitūǧyn jyr tynym, Toida tynyş öttı me eken bır tünıŋ. Üidıŋ ǧana jyrtyǧy emes, Tuystyq, Dostyqtyŋ da sen jamadyŋ jyrtyǧyn.
Kök maisada qannyŋ buy būrqyrap, Kısınese iesız tūlpar şūrqyrap, Arasyna aǧaiynnyŋ kektesken Qai kezde de özıŋ tüstıŋ şyrqyrap. Taǧdyr senıŋ jiǧyzbady esıŋdı,
Tözım sauyt tauqymetten tesıldı. Jauǧa şaptyŋ azamattyŋ janynda, Jıbekpenent artyp tastap tösıŋdı. Qūm astynda, Su astynda bır qalaŋ, Tarih bızdıŋ jūmbaǧy köp şyrǧalaŋ. Şükır dedıŋ jaudan keiın, Qoinyŋda Aman qalsa on balaŋnan bır balaŋ.
Qyr qazaǧyn qyrǧanikezde Oqaly Şapan kigen Būqara men Qoqanyŋ, Mūragersız qalmasyn dep Şalyŋa Öz qolyŋnan alyp berdıŋ toqalyn.
Köldei körıp mahabbattyŋ tamşysyn, Kütıp öttıŋ jaqsylyqtyŋ jarşysyn. Eger bır ai körınbese saǧyndyŋ Küieuıŋnıŋ özı tügıl qamşysyn!
Jolyn kespes qainaǧanyn, aǧanyŋ, Sen bır gülı, sen bır künı dalanyŋ. Kıtapsyz-aq Oqydyŋ sen kıtaptai Ata-ananyŋ qasy menen qabaǧyn!
Tynyştyqqa keptıre almai terlıgı, Öttı-kettı, Öttı-kettı, şerlı kün. Özderıŋnıŋ bastaryŋda Qazaqtyŋ Jazylmaǧan azaby men erlıgı!..
Qadyr Myrza-Äli
DARİǦA, SOL QYZ
Öŋımde me edı, Tüsımde me edı, Körıp em ǧoi bır Armandai qyzdy… Bır näzık säule Külımdep edı, Sūrapyl soǧys Soqty da būzdy. Sapyrdy dauyl, Tebırendı teŋız, Tulady tolqyn, Şaiqaldyy şyŋ-qūz. Qyp – qyzyl örttıŋ Işınde jürmız, Qaida eken, qaida, Dariǧa, sol qyz?! Oq tidı kelıp, Qairatym kemıp, Baramyn sönıp, Kelmeidı ölgım! Tūrǧandai sol qyz Janyma kelıp, Talpyna berdı Qairan jas köŋılım! Baramyn sönıp, Baramyn sönıp, Jūtar ma menı Myna sūm soǧys? Armanym bar ma Ölsem bır körıp, Qaida eken, qaida, Dariǧa, sol qyz?! «Kelmeidı ölgım, Kelmeidı ölgım! Qairatym qaida, Kelşı osyndaida»,- Dedım de tūrdym, Jügıre berdım, Qolymda naiza Şaǧylyp aiǧa. Jeŋdık qoi jaudy, Arman ne, qūrbym! Kürkırep kündei Öttı ǧoi soǧys. Kelemın qaityp, Öleŋımdı aityp… Qaida eken, qaida, Dariǧa, sol qyz!
Qasym AMANJOLOV
Qyz mūraty
Şaŋyraqqa qyz kelse yrys keler,
Qyzdar, qyzdar, joldary jıŋışkeler.
Kelın bolyp, körmegen jerın körıp,
Bır tumaǧan jūrtyn da tuys körer.
Ton pışetın, terı ilep qarakölden,
Qairan, bızdıŋ qyzdar-ai, ana körgen.
Jıgıtıne qazaqtyŋ laiyqsyŋdar,
Anasynyŋ aq sütın adal emgen.
Qyzdar, qyzdar, balsyŋdar, şekersıŋder,
Mūrattaryŋ ketu me? Ketersıŋder!
Qyryq üiden tiylyp jürseŋder de,
Eldıŋ körkı özderıŋ ekensıŋder.
Bızdıŋ qazaq danyşpan ömır körgen,
Qonaq qylyp qyzyna törın bergen.
Qalyŋmalsyz teŋıne tegın bergen,
Qūda bolmai myŋ jyldyq - körıngenmen.
Qyzdyŋ qyryq jany bar, ary jalǧyz,
Ardan attap ketpegen säruar qyz.
Qyz degen - ūlt, qorǧasaq ūltymyzdy,
Uyzyna ananyŋ jaryǧanbyz!
Erşat Qaiboldin
Aqyn äiel
Basqa äielde basqa arman, basqa mūrsat, Otyrady asyqpai äŋgıme aityp. Al men üşın ärbır kün — qas-qaǧym sät, Erkındıkke enbeimın endı qaityp. Bar beinetı aqynnyŋ jür me ötelıp, Güldei näzık köŋılımdı kım eskergen. Bır jeŋılıs, bır jeŋıs, bır qatelık... Qajydym būl qarusyz küresterden. Kütusız deu säbiler, gülderım de, Äiel üşın aqyndyq — erek synaq. Öz ısımdı ülgermei jürgenımde Hat jazady köbısı kömek sūrap. Uaqyttaǧy mazasyz är maǧyna Uaiym bop jetedı qazır maǧan. Bılem maǧan eşkımnıŋ armanyna Qöŋıl bölmei otyru jazylmaǧan? Is tabamyn qinalyp būlai ünsız,- Aiaǧannan äzırşe syr ūqpai el? Men de odan da bolmadym uaiymsyz, Paryqsyzdau, ädemı, qylyqty äiel. Köp kürsınıp otyram ne tünderde, Quanyştyŋ alystap änı kerım. Oiǧa oralyp jalǧyzdar, jetımder de, Tynyşymdy alady bärı menıŋ! Qabaǧymdy qandai küş aşar myna, Jaqsy keştıŋ kergen joq şärbaty ūnap. Jürgendeimın äieldıŋ basy ornyna Kışıreigen jer şaryn ornatyp ap. Tättı ūiqyǧa jıbermei dauyldai tün, Öleŋ ızdep otyram būryşta ana. Älemdegı ömırmen auyrmaityn Jandar ūiyqtap jatyr-au tynyş qana. Otyrǧanda mazasyz ǧaşyqtai tym Mazasyzdyq sät saiyn janymda üdei, Jiyn-toidan qaituǧa asyqpaityn Äiel bolǧyŋ keledı kädımgıdei. Kädımgıdei jaqsy äiel bolu qiyn. Jyr ızdeidı jüregım, qolym, miym. Qys pa, jaz ba, bılmeimın onyŋ küiın, Aua raiy men üşın – köŋıl küiıŋ. Qaida jastyq — qyzyǧy mol şaqtarym, Kökjiegım barady kölemdenıp. Tögıldı de badana monşaqtarym, Äldiledı qaitadan öleŋ kelıp. Qasietı önerdıŋ jebesınde, Erkındıkten ne paida men aŋsaǧan? Qaldyrarsyŋ atymdy el esınde, Raqmet sol üşın, öleŋ saǧan!
Küläş Ahmetova
Tırşılıktıŋ tıregı
Oilanyp, oi jügırtıp älemge keŋ, Barsam da qai ölkege, qai elge men, Bükpesız bıletınım bır-aq ūǧym – Tıregı tırşılıktıŋ äiel der em. Qalaişa taraǧan dep nauan adam, Özıne qoiar bolsa saual adam, Jauabyn op-oŋai-aq tabar edı, Tüpkı tek – Adam ata, Haua anadan. Baqtaǧy jemeŋder dep būl almadan, Eskertu bolǧanymen bır Alladan, Atamyz Anamyzdyŋ aqylymen, Aqyry taǧat tauyp tūra almaǧan. Talaptyŋ tüsınse de qattylyǧyn, Atamyz şydamaǧan aqtyly kün. Üzıp jep balǧyn baqtyŋ jemısınen, Sol künnen ūqqan onyŋ tättılıgın... Sol künnen tüsınıppız sūlulyqty, Sol künnen tüsınıppız jylulyqty. Sol künnen sūlularǧa ūmtylyppyz, Sol künnen türıp tastap tuyrlyqty. Sol künnen sūlulyqqa tabynyppyz, Sol künnen säl körmesek, saǧynyppyz. Sol künnen batyl da bop, aqyn da bop, Aldynda arulardyŋ aǧylyppyz. Sol künnen sūlular bop tılegımız, Sol künnen jarylypty jüregımız. Sūlular – gülımız de, künımız de, Sūlular – tynysymyz, tıregımız. Sūlusyz gül öŋırdıŋ sänı bar ma? Sūlusyz būl ömırdıŋ mänı bar ma? Siqyryn sūlulyqtyŋ sezınbesek, Teŋei ber onda bızdı januarǧa. Sūlumen gül jainaǧan köktem ömır, Säulesın sanalarǧa tökken ömır. Sūlusyz, arularsyz ötken ömır – Qyzyǧy, qyzuy da ketken ömır. Aq sütın analardyŋ aqtaiyq ta, Mäŋgılık mahabbatty saqtaiyq ta. Täŋırı sūlulyq pen jylulyqtyŋ – Maqtasaq, äielderdı maqtaiyq ta!
Abdrahman Asylbek
Kök qyzy
Jyrdyŋ jügın arqalap, qyzdyŋ mūŋyn, Künäsı köp ǧalamnyŋ üzdım gülın. Öşıre alsa qaitedı esten bärın, Keşıre alsa qaitedı küz Mūŋlyǧyn.
Jarylqamas janymdy tünder – kereŋ, Ön tanyttym ökpelı kımderge men?! Ötkenge emes, özıme taqtym kınä, Köktemge emes, oqydym gülderge öleŋ.
Gülderge öleŋ oqydym ört bop tūryp, Ülgermegen qaiǧym da dert bop tūnyp… Üzdı bärın ümıtım ürkıp qaşqan. …Qyz jylady jüregı kekke ūmtylyp…
Ei, Kök qyzy, sener ma em ǧūrypqa men?! Pätuasyz jürıske qūnyqqan em. Senıŋ mınsız jüzıŋde ai qymsynyp, Perışteler tasada tūrypty äreŋ…
Qara tün de jabyrqau, jylap tyndy, Qaiǧysynan qūstardyŋ qūlaq tūndy. Aspa-a-a-n jaqtan bır äuen estıledı… Şaqyrady… Şaqyrdy bıraq kımdı?!
Aibol İSLAMǦALİEV.
Ana
Bärı de, Ana, Bır özıŋnen bastaldy. Sen dep jazdym alǧaş öleŋ dastandy. Quandym ba, Özıŋ bar dep quandym. Jyladym ba, Özıŋ joq dep jas tamdy. Bärı de, Ana, Bır özıŋnen bastaldy. Janaryŋnan kördım alǧaş aspandy. Erkelesem, bır özıŋe erkelep, Jasqandym ba, Tek özıŋnen jasqandym. Alǧaşqy däm, ol da sendık süt edı, Aq süt bergen qaşanda ümıt kütedı, Otanymnyŋ özı senen bastalyp. Jaularyma jetken jerden bıtedı.
Qadyr Myrza-Äli
Ana
Armanyŋdy aqtarmyn ba jüregımde terbesem? Aiǧa sıŋılı, qaryndassyŋ qasiettı Jerge sen. Men özıŋdı teŋdesı joq qūdıret dep tüsınem, Sendık quat myŋ ese artyq Jerdıŋ tartu küşınen. Sūlu älem, älem sūlu sen jaratqan adammen, Kök jolynyŋ qarsylyǧyn qaǧyp tastap baram men. Sendık quat bolar, bälkım, basyn idı kök maǧan, Ärkez senen tuǧanymdy esıme alsam, toqtaman. Al ūmytsam, ūmyt bolyp qalarymdy bılemın, Ūmyt qalmau üşın menıŋ şarq ūrady jüregım. Şat jürıp-aq qas qaqqanşa bolamyn men şermende, Jetım emes kei ananyŋ jetımdıgın körgende, Köz aldymda jas döŋgelep bulyǧam da yzadan, Maǧan tıptı söz kelmeitın ūiattardan qyzaram. Būl düniege onsyz-daǧy ketken joq pa köp eseŋ, O, analar, kei pasyqty jaratasyŋ nege sen?! Tasbauyrlar düniege kelsın de, tez ketsın de, Älde özgeler ondailardan jiırkensın deisıŋ be? Qai keudenı jylytady lapyldaǧan otpenen, Öz keudesın jylytuǧa qūdıretı jetpegen. Anaŋ saǧan kerek bolsa, balaŋa da sen kerek, Kezekpenen auysatyn ǧūmyr ǧoi būl döŋgelek. Ana kerek, o, adamdar, ana kerek adamǧa, Anasyzdar aŋ siiaqty kün keşıp jür ǧalamda. Pıkırımdı ūnatpaǧan taptyq ta der danany, Danalyqtyŋ qajetı joq syilau üşın anany!
Tölegen Aibergenov
Menıŋ anam
Zərezap bolǧanymmen ainaladan,
Şydaimyn ǧoi, şydamai qaida baram?
Bar bolsa maǧan qūşaq jaiǧan adam,
Ol sensıŋ, qairan, Anam!
Qairan, Anam, qoltyqtan demep jürıp,
Men üşın jüregın de berer jūlyp.
Mektepte tabanyŋdy tozdyrdyŋ-au,
Maŋdaiyŋnyŋ terımen eden juyp.
Būl künderı ūl östı, qyz jetıldı,
Əŋgımeler aityldy bızge türlı.
Jūrttan ūiat bolsa da qimai jürsıŋ,
Qyz kezıŋnen jasaǧan qyzmetıŋdı.
Jetı bala ösırdıŋ qalyp toidan,
Men bilıkke qairanmyn, salypty oiran...
Qolyŋa şüberek pen şelek berıp,
Moinyŋa altyn alqa taǧyp qoiǧan.
Ana, senıŋ jüregıŋ toqtamasyn,
Əlı talai menımen maqtanasyŋ.
Eden juyp jürıp-aq sen tarihta,
Ūly aqynnyŋ anasy bop qalasyŋ!
Erşat Qaiboldin
Boztorǧai ana
Toǧyz ai on kün tolǧaidy, Ömırge menı joldaidy. Alty qat aspan astynda Anamdai adal bolmaidy Anamdai adam bolmaidy.
Jalǧyzym janym, jan apam, Maqtadan mamyq alaqan. Ananyŋ jany boztorǧai Balanyŋ jany balapan Adamdy Alla köp synar Äkenıŋ sözı oq şyǧar Anamdai sūlu adamzat Jūmaq jaqtada joq şyǧar
Perıştem bolyp qorǧaidy, Peiıştei bolyp ornaidy Jetı qat jerdıŋ üstınde Anamdai jylu bolmaidy Anamdai sūlu bolmaidy
Qartaisa ana sol qaiǧy, Aq jüzıŋ äjım qorlaidy Jüreksız adam bolsa da Balasyz ana bolmaidy Anasyz bala bolmaidy!
Aqjol Tümenbai
