Bekarys ShOIBEKOV: Aıtysamyn degen oı úsh uıyqtasam da túsime kirgen emes

3520
Adyrna.kz Telegram

- Bekarys, aıtys ónerin mem­leket óz qamqorlyǵyna aldy degen habardy árkim ártúrli qa­byldady. «Bárekeldi» degender­men birge, «aqyndardyń aýzyna qaqpaq qoıyldy» deıtinder de bar. Aıtys aqyny retinde siz bul jańalyqty qalaı qabylda­dyń­yz?

- Men aıtysty memleket qamqorlyǵyna alǵanyna qarsy emespin. Shynyn aıtqanda, qa­zir aıtystyń ıesi joq. Júrsin Ermandy aıtystyń ıesindeı kórip kelemiz. Osy aǵamyzdyń arqasynda aıtys aıtys bolyp aman kele jatyr. Aıtystyń jo­ǵyn joqtap, efırden berilmeı qaldy dep júgirgen kim? Júrsin aǵamyz, árıne. Aıtystyń ysty­ǵyna kúıip, sýyǵyna tońatyn da sol kisi. Kógilder ekrannan kó­rin­beı ketken aıtysty joq­taımyn dep bılikpen shekisken de, aqyrynda bekisken de Júr­sin aǵamyz boldy. Sebebi bılik te, halyq ta aıtysqa jaýapty jan retinde Júkeńdi áldeqashan sanasyna sińirip bolǵan. 
Keshegi aıtystan soń «Ha­bar» arnasynda osy aıtysqa qatysty «Sonymen, solaı deı­ik…» degen shoý baǵdarlama túsi­rildi. Baǵdarlama barysynda jýr­nalıst sonda otyrǵan aı­tys­tyń janashyrlaryna qara­typ «eki jyl boıy nege osy óner­diń joǵyn joqtamadyńyz­dar, álde bılikten seskendiń­izder me?» degen syńaıly suraq berdi. Sol sátte meenat Aman­geldi Ermegııaev aǵamyz julyp alyp, «Áı, qaraǵym, sen nege joqtamaısyń aıtystyń joǵyn, álde qazaq emessiń be? Jan­daryń ashysa, «Habar» agenttigi nege eki jyldan beri aıtysty bermeı qoıdy, álde joǵarydan buıryq aldyńdar ma? Sen al­dymen osyǵan jaýap bershi» dep tótesinen qoıdy. Habardyń jýrnalısteri buǵan jaýap berý bylaı tursyn, keıin qarasam, sol dıalogty túgeldeı qyrqyp tastapty. Sonysyna qaramaı aqyndardyń júldesi men júri­sin sanap, aıtys jaıly shýly shoý jasaǵylary keletinin qaı­tersiń. Áıteýir endi mine, aı­tysymyz memleket qamqorly­ǵyna alyndy.
Aıtystyń erejesin jasap úlgergen Úkimet budan keıin de qoldaımyz dep ýáde berip otyr. Aıtystyń erejesimen tanys­tym, óz basym ol erejeden aqyn­dardyń aýzyna qaqpaq qoıa­tyndaı bapty kórgen joq­pyn. Ásilinde, aqıqatty aıta bilý — aqynnyń sheberligine baılanysty. Aqynnyń oı-óresi men kókjıeginiń keńdigi qandaı buǵaýdy bolsyn buzyp-jaryp shyǵa alady. Ótkende Astana­daǵy aıtystan bir kún buryn bılik ókilderimen kezdestik, kózqarastary oń sııaqty. Aıtys jalǵasady, memlekettik, ulttyq merekelerde úlken aıtystar ót­kizip turamyz degendi aıtty. En­di ýádeleriniń údesinen shyqsa bolǵany…
- Memleket pen ult eki bólek uǵym. Endeshe, memlekettiń qam­qorlyǵyndaǵy aıtysta ulttyq másele umyt qalyp qoımaı ma degen oı keledi..
- Siz bul jerde memleket dep bılikti aıtyp otyrǵan bolarsyz. Aqyn burynnan da halyq pen bılik arasyndaǵy altyn kópirdiń rólin atqarǵan. Qashanda halyqtyń muń-muq­tajyn bılikke aqyndar jetkizip otyrǵan ǵoı. Biraq bul — jaýap­kershiligi zor, aýyr mindet. Jaýap­kershiliginiń aýyrlyǵy sondaı, keıde beliń qaıysyp ketetin kez de bolady. Eldiń muńyn aıtý — halyqty bılikke aıdap salý nemese bıliktiń soıy­lyn soǵyp ketý emes. Aqynnyń mindeti bılik pen halyq arasyn­daǵy altyn ar­qaýǵa aınalý arqy­ly el birligine, el bolashaǵyna, memlekettiń ny­ǵaıýyna qyzmet etý. Al mundaı kez­de ulttyq másele esten shyq­paq emes.
- Aıtys eki jyl boıy ekrannan joǵalyp ketti degenimizben, aımaq­tarda kóptegen aıtys ótkizilipti ǵoı…
- Halyq aıtysty «Habar» arnasynan kórýge úırenip qalǵan edi ǵoı. Eki jyl buryn ekrandaǵy aıtys «joǵalyp» ketti de aı­tyssúıer qaýym abdyryp qaldy. Olar úshin aıtysty kók jáshikten kórgen tıimdi edi. Sebebi ońtústik óńirde uıymdastyrylǵan aıtys­ty kórý úshin zeınetaqymen jan baǵyp otyrǵan Arqadaǵy qart­tar bara almaıdy ǵoı. Áıtpese, aıtys múldem toqtap qalǵan joq. Máse­len, Ońtústik Qazaqstan oblysy ákimdiginiń uıymdastyrýymen jyl saıyn Shymkentte «Naýryz» aıtysy ótedi. Odan bólek, oblys­tyq televıdenıe men Jastardy qoldaý qorynyń uıymdas­ty­rýymen byltyr bir jyl boıy jekpe-jek aıtys ótti. Bul saıys­qa kórshi oblystardan, tipti ózbek elinen de aqyndar qatysty. Al byltyr bir jyl boıy Qyzylorda oblysynyń alty aýdanynyń me­reı­toıyna oraı respýblıkalyq aıtystar uıymdastyryldy. Ba­tys Qazaqstanda da aıtys uıym­dastyryldy. Óz basym aıtystan-aıtysqa shapqylaýmen boldym, sondyqtan aıtys ótpeı qaldy deýge moraldyq quqym joq.
- Ǵylym jolynda júrgen aıtyskerlerdiń kópshiligi aıtys ónerin zertteýge den qoıypty. Siz she?
- Men de aıtysty zerttep júrmin. Ǵylymı jetekshim — áı­gili akademık Rahmanqul Berdi­baev aǵamyz. Aıtystyń jazba túrin zertteýdi nysanama aldym. Jazba aıtystyń damyǵan jeri Syr boıy bolyp esepteledi. Negizi, jazba aıtys taqyrybyn aqyn, kompozıtor Elena Ábdiha­lyqova da zerttegen. Al men sol jazba aıtystyń kórkemdik erek­sheligine toqtalmaqshymyn. Endi sol jumysymdy túıindep, nátı­jesin shyǵarýǵa moınym jar ber­meı júr.
- Jańa jyldan bastap ǵylymı ataq alýdyń júıesi ózgeredi emes pe? Kesh qalǵan joqsyz ba?
- Naǵyz ǵalym ǵylymdy júıe úshin zerttemese kerek-ti. Sabaq­ty ıne sátimen degen.
- Aıtys aqyndarynyń bir shoǵyry aıtys ónerindegi shákirt­terin baptaı bastady. Sizde sondaı jospar bar ma?
- Men Túrkistandaǵy Qazaq-túrik ýnıversıtetiniń Túrkologııa ınstıtýtynda ǵylymı qyzmetker bolyp jumys istep júrmin. So­nymen qatar, ótken jyly Túrkis­tan qalasynyń ákimi Beıbit Syz­dyqovtyń bastamasymen qalalyq Bilim bóliminiń janynan «Óner mektebi» ashylǵan-dy. Ulttyq ba­ǵyttaǵy osy mektepke jetekshilik jasaımyn. Onda án, terme, dom­byra, aqyndar klasy bar. Aqyn­dar klasy aıtys aqyndary men jazba aqyndar tárbıeleıdi. Mek­tep jasyndaǵy balalarǵa bar bilgenimizdi úıretip jatyrmyz. Qudaıǵa táýbe, mektepke qazaqtyń qaradomalaq talantty balalary kelip jatyr. Kelgen bette án salyp, kúı tartyp ketkenderi kóp-aq. Aqyndyqqa beıimdi ba­lalar da barshylyq. El ishi — óner kenishi emes pe?
- Siz de sol óner kenishinen shyqtyńyz ǵoı. Jalpy, aıtysqa qalaı keldińiz?
- Shynymdy aıtaıyn, aıty­samyn degen oı úsh uıyqtasam da túsime kirgen nárse emes edi. Se­bebi men dombyra tartpaq túgili jarytyp án salǵan bala emespin. Bári altynshy synyptan bastal­dy. Aýdandyq deńgeıde ótetin oqýshylar arasyndaǵy aıtysqa irikteý júrgizý úshin mektepterde aıtys uıymdastyrylatyn bo­lyp­ty. Muny jasap júrgen Ásel­han Qalybekova men Qanybek Sarybaev. Olardyń sol kezde respýblıkalyq aıtysqa shyǵyp júrgenderine tórt-bes jyl ǵana bolǵan eken. Bizdiń mektepte de aıtys ótetin boldy. Oǵan 4-sy­nyptan joǵary synyptyń bári­nen joq degende bir oqýshydan qatysý kerek degen talap qoıy­lypty. Synyp jetekshim «bizden sen qatysasyń» dedi. «Nege?» desem, «Qatysqyń kelmese, aqyn tap, ne óziń qatys» dedi. Bul má­seleni maǵan júktep qoıǵan sebebi, men starosta bolatynmyn. Synybymyzda aıtysqa shyǵara qoıatyn da bala bolmaı shyqty. Sodan salym sýǵa ketip, úıge keldim. Bolǵan jaıdy apama aıtyp berdim. Apam esh saspastan: «Onyń nesinen qorqasyń, qazir saǵan óleń jazyp beremin, erteń sony aıtyp beresiń de, jeńip kelesiń», — dedi. Apamnyń toı-tomalaqta án salatynyn bilemin. Sóıtsem, atam Shoıbek kúlli óńir tanymasa da, aýyl-aımaqqa bel­gili aqyn bolǵan kórinedi. Naǵashy ájem de ánshi bolyp shyqty. Sonymen ne kerek, apam jazyp bergen shýmaqtardy aıtyp berip, aıtystyń jeńimpazy atanyp shyǵa keldim. Shynymdy aıtsam, sol aıtysta jeńiske jetý qııa­lymda joq edi. Áıteýir, bizdiń de synyptan bireý qatysý kerek bolǵan soń shyǵa salǵan basym, aýdandyq aıtysqa baratynymdy estigende, oıbaı saldym. Ózińiz oılap qarańyzshy, bir shýmaq óleń sýyryp sala almaımyn, dombyraǵa da ebim joq. Dombyra tartpaq túgili, ony qalaı ustaý keregin de bilmeımin. Áıteýir arasynda bir tańqyldatyp qoıa­myn, boldy. Onyń ústine qashan­ǵy apam óleń jazyp beredi? San­syz syltaýyma qaramastan, apam taǵy da óleń jazyp beretin boldy. Sol kezde aıtqan óleńimnen bir shýmaǵy esimde qalypty:
«Óleńniń men aıtaıyn jara­symyn,
Demeı­min oqýshynyń darasy­myn.
6-shy «a» klastyń pıoneri,
Shoıbekov aqsaqaldyń bala­sy­myn». Bul — meniń aıtys ba­syn­da aıtqan tanystyrýym. Se­ne­siz be, aýdandyq aıtysta da 1-orynǵa ıe bolyp shyǵa keldim. Osymen mazalamaıtyn shyǵar degen oıym aqtalmady. Arada bir apta ótkende mektep dırektory: «Senderdi Áselhan men Qanybek shaqyryp jatyr» demesi bar ma. Shoshyp kettim. Júregim tas tóbeme shyq­ty. «Olardyń aldyna baratyn adam emespin» degenime qaramaı, meni mektep dırektory­nyń ózi avtobýsqa saldy da ji­berdi. «Sháýildirden kútip alady» degen bir-aq aýyz sóz aıtty. Bar­saq, osylardan bir nárse shyǵady-aý degen otyz balany jınap alypty. Bári de men sııaqty, birinen biri qorqyp otyr. Ishinde Marjan Esjanova, Jáken Oma­rov, Aıgúl Asanova bar eken. Bas­qa bala­lar­dyń ne úshin qorqyp otyrǵanyn bilmeımin, al meniń qorqatyn sebebim bar. Sebebi men sondaǵy balalardyń eń kishken­taıymyn. Onyń ústine, sheshem de shýmaq­taryn jazyp bergen joq. Jazyp berer me edi, mursha bolǵan joq qoı, mektepten avtobýsqa otyr­ǵy­zyp jiberdi emes pe? Sóıtsem, basqalardyń kelisip turǵany shamaly eken. Tek Jáken Omarov qana óleń shyǵara alady eken, sosyn Marjan men Aıgúl epti kórindi. Kezek maǵan kelgen kezde eki sózdiń basyn quradym ba, quramadym ba, bilmeımin, qyp-qyzyl bop ketkenimdi ǵana bile­min. Ómirimde eń alǵash ret sol jerde otyryp eki joldy ózim quradym ǵoı deımin, onyń ózi esimde joq. Áıteýir ustazdary­myzdyń «oı, sender ne degen keremet aqynsyńdar!» dep tańdaı qaǵyp, shyǵaryp salǵanyn ǵana bilemin. Sosyn: «Biz senderdi apta saıyn oqytamyz» dedi. Ne kerek, eki aptadan soń álgi otyz balanyń on besi ǵana bardy aıtys saba­ǵyna. Al úshinshi aptada tór­teýimiz ǵana qaldyq. Jáken, Mar­jan, Aıgúl jáne men. Tórteýmizdi Áselhan apamyz ben Qanybek aǵamyz tárbıeledi, óleńniń ne ekenin, onyń qalaı qurylatynyn uqtyrdy, úıretti. Dombyra tartý­dy ápkelerim — Qundyzaı, Zám­zagúl, Gúlfaırýz úıretti. Olar dombyrada án sa­latyn. Alǵash­qyda Erik As­qa­rovtyń áýenimen aıtyp júrdim. Sebebi ol eń ońaı áýen bolatyn. Keıin Nartaı aqynnyń aıtysqa beıimdelgen maqamymen aıtysa­tyn boldym.
- Eń alǵashqy respýblıkalyq aıtysqa shyqqan kezińiz esińizde me?
- 1990 jyly Shymkent qala­synda Orta Azııa respýblı­kalarynyń aıtysy boldy. Men ol kezde 8-synyp oqýshysy edim. Sol aıtysqa Esenqul Jaqyp­bekov, Táýshen apamyz, Ózbek­stannyń aqyny Mekenbaı Oma­rov, Ońǵarbek Orazbek, qyrǵyz aqyny Áshiráli Aıtalıev qatys­ty. Alla qoldap, abyroı berip, sol aıtysta bas júldeni jeńip aldym. Sahnaǵa úlken kúreń qasqa atty alyp kelip mingizgeni esimde. Sol atty, aqylym jetip dep aıta almaımyn, ustazdarymnyń aı­týymen Áshiráli Aıtalıevke mingizip, batasyn aldym. Ol kisi men Qyrǵyzstanǵa barǵan saıyn «bul bala maǵan at mingizgen qazaq» dep aıtatyn.
- Estýimizshe, Dáýletkereı Kápuly aıtyspen qoshtasypty, al Amanjol aıtys sahnasyna qaıta oraldy. Muny aıtyp otyrǵanym, jýyrdaǵy aıtysta Jandarbek «pensııaǵa barmaısyń ba?» dep qaldy… Ózińizde ne oı bar?
- Keıde bir aıtysta kóńil kúıiń bolmaı, shabytyń kelmeı jatsa, sol kúni-aq aıtystan ketip qalǵyń keledi. Men munda ne istep júrmin degen oı maza bermeıdi ondaı sátte. Al endi bir kezde keýdeńdegi jyr arnasynan asyp, tasyp syrtqa shyqqansha asyǵa­syń, aıtqyń keledi, sondaı sátte jaqyn mańda aıtysty qoıa al­maıtyndaı bolyp kórinesiń. Aı­tys aqynnyń kóńil kúıine baı­la­nysty nárse ǵoı. Sondyqtan bolashaqta aýa raıy qalaı bola­tynyn boljap aıta almaımyn.
- Degenmen artyńyzdan dúr­kirep shyǵyp kele jatqan jas aqyndardyń shabysyn estigende júreksinetin kezińiz bola ma?
- Kez kelgen tolqyndy sońy­nan kelgen tolqyn ysyryp shy­ǵarady. Qalasyn, qalamasyn, solaı. Bul — zańdylyq. Biz de kezinde solaı ettik, bizge de sony isteıdi. Sondyqtan oǵan sanaly túrde daıyn bolý kerek. Senen keıin kelgen tolqynnyń ekpini zor bolyp jatsa, qanekeı, odan tek óner utady.
- Astanadaǵy aıtysta aıtys­súıer qarııalar bolmasa, kereksiz bolyp qalatyn sııaqtymyz dedińiz. Biraq sol aıtysty tamashalaǵan jastar da boldy ǵoı…
- Men:
Aıtysqa jastar keıde az ke­ledi
Col jaǵynan kishkene uıatty­myz.
Kórgende aq jaýlyqty ana­lar­dy,
Keledi kóńilimizdi jubat­qy­myz,
Qarttarym, sizder aman bo­lyń­darshy,
Qara óleńdi qasterler shyraq­shymyz -
Sizderdeı tyńdarmannan aıyrylsaq,
Biz dalada qalatyn sııaqty­myz, — degenim tek búgingi kórer­mendi kórip otyryp aıtqan sózim emes. Qaı jerge barsaq ta zaldyń 70-80 paıyzyn qarııalar qurap otyrady. Orta jastaǵy aǵa-apalarymyzdyń ózi sırek keledi. Aıtysty jan-tánimen súıetin negizinen, zeınetker jasyndaǵy kisiler. Árıne, jastar da barady, biraq óte az. Óıtkeni qoǵamnyń aýany solaı bolyp tur. Búginde jastardyń baratyn jeri kóp. Onyń ústine, aıtys belgili bir mezgilde, turaqty ótpeıdi. Eger teatrdaǵydaı bir jyl buryn bekigen baǵdarlamasy bolsa, jas­tar yńǵaılanar ma edi. Al qazir aıtystyń naqty baǵdarlamasy joq. Sebebi budan keıin aıtys qashan bolatynyn eshkim dóp basyp aıta almaıdy. Bálkim, naýryzda, sosyn kelesi jyly jeltoqsanda…
- Siz aıtystyń ıesi joq degendi jıi aıtasyz, aıtystyń ıesi qazaq emes pe, halyq emes pe?
- Onda sol halyqtan kelesi aıtys qashan bolady dep su­rańyzshy, jaýap berer me eken? Halyq aıtystyń ıesi bolsa, jaýap berer edi ǵoı. Halyq turmaq, Júrsin aǵanyń ózi endigi aıtys­tyń qashan bolatynyn aıta almaıdy. Áıteýir demeýshiler taý­yp, memleketpen aqyldasyp, myna bir aıtýly data ketip barady, osyǵan aıtys ótkizeıik dep, ózi aıtyp, ózi uıymdastyryp júrgen jaıy bar. Al josparly túrde ótip jatqan aıtys joq. Eger kádýilgi josparly merzimde óter bolsa, jastar da kóńil bóler edi. Aldyn ala habardar bolǵan soń, ýaqytyn da soǵan saı yńǵaılar edi-aý dep oılaımyn.
- Aıtysta aqyndar kótermegen másele qalmaıdy. Desek te, siz úshin qazaq qoǵamyndaǵy eń ózekti másele ne?
- Eń ótkir turǵan másele — táýelsizdigimiz. Halqymyzdyń óz eline ıelik etýi, jerine ıelik etýi, óziniń baılyǵyna ıelik etýi, ana tiliniń, ata dininiń, tól máde­nıe­tiniń saltanat qurýy — osynyń bári táýelsizdigimizdiń bir-bir ýyǵy.
- Ózińiz qatysqan aıtystar­daǵy basqa juptardyń sóz jary­syn tyńdaısyz ba?
- Joq. Sebebi ondaı kezde óz oıymmen áýre bolyp júremin. Sońǵy aıtysty da tolyq kóre almadym. Tek ekinshi kúnin ǵana tamashaladym. Aınur men Tóre­ǵalıdyń aıtysy jaqsy boldy. Al Qarlyǵash pen Erkebulannyń aıtysy naǵyz klassıkalyq aıtys boldy der edim.
- Baspasóz betterinen suhbat­taryńyzdy oqyǵan emespiz. Soǵan qaraǵanda, suhbat berýden qash­qaqtaıtyn adamsyz ba?
- Qashqaqtaıtyn túgim joq. Menen suhbat alamyn degen adam shyǵarmashylyǵymdy ǵana suraýy kerek dep oılaımyn. Óıtkeni men bir nárse bitirip júrsem, qolym­nan bir nárse keler bolsa, ol — osy aıtys qana. Basqa qoǵamǵa berip jatqanym shamaly.
- Balalaryńyzdyń aıtysqa kelgenin qalaısyz ba?
- Joq.
- Nege? Aqyndardy el alaqanyna salyp júredi emes pe?
- Alaqanyna salyp, aıalap otyrǵan elge alǵysym zor. Biraq aıtystyń jaýapkershiligi óte aýyr. Sahnaǵa shyǵa kelgende qar­sy aldyńda otyrǵan myń kózdiń myń túrli oılaıtynyn oılaǵan­da… Ishińdegini aqtara salsań maqul ǵoı, biraq ony el qabyldaı ma, árkimniń túsinigi ár basqa. Astanada aıtqanyńdy Shymkent­te aıta almaısyń, aıtqan kúnde de sol óńirdiń yńǵaıyna qaratyp jyrlaýyń kerek. Kerek deseńiz, Shymkenttegi áńgime irgesindegi Shıelige jaramaıdy.

Sondyqtan aıtysqa úlken daıyndyqpen, jaýapkershilikpen qaraý kerek. Qoǵamdaǵy ózekti máselemen qa­tar, kórermenniń kóńilin kóterýdi de oılaý kerek bolady. Sebebi bir kórermen aıtysqa qyzyq kórem, tamasha kórem, marqaıyp qaıtam dep kelse, endi biri bilim alam, ónege terem dep keledi…

- Biraq ótkendegi aıtysta sahnaǵa tósek máselesi shyǵyp ketti ǵoı, ersi tirkesterdi de estidik… Sahnany kıe tutatyn elge bul ersi kórindi…
- Onyń ersi eshteńesi joq. Aıtys sınkretti janr, onyń ishinde ázil de, ospaq ta, teatrdyń elementteri de bolady. Al ádep­ten asty dep, aıtystaǵy qaǵytpa qaljyńdardy alyp tastaı bersek, onda aıtysymyz japyraǵynan aıyrylǵan aǵashqa uqsap qalmaı ma? Aıtys tal boıynda mini joq óner emes. Onyń da artyq-kemi bolady, máselen, keshegi Balǵyn­bek pen Jandarbektiń aıtysyn óz basym ádemi ázil aıtys dep esepteımin. Múmkin, aıtysty kórýge zııaly qaýym kelgen soń, keıbireýlerge ersi kóringen shyǵar…
- Óleń jazasyz ba?
- Men jazba poezııanyń ókili emespin, ózimshe túrtinektep ja­za­tynym bar, biraq ony jarııa­lamaımyn, kompozıtor jigitterge kórsetemin, solar kádesine jara­typ júr.
- Aınur aqyn ǵoı deımin, sizdi aıtystyń «kıllerine» teńedi. Sahnaǵa shyqqanda sazaryp otyra­tynyńyz bar. Qarsylasyńyzǵa ıkemdelip, yrym úshin jymııa da salmaısyz. Ońtústiktiń aqyny degenge adam senbeıdi, kúlýińiz sırek. Al ómirde qandaı adamsyz? Osylaısha sazaryp júresiz be? 
- Aıtysta júrgenime jıyrma jyldan asty. Sodan beri sahna­daǵy otyrysyma qatysty bir jyly sóz estimeppin. Mels aqyn­nyń «ońtústikten kelgenmen inim meniń, ekpini soltústikten soqqan jeldeı» degeni bar. Bári meniń sahnadaǵy otyrysymdy sóz etedi. Endi qudaıdyń bergen bolmysy solaı bolǵan soń, shara bar ma?
- Áńgimeńizge raqmet.


Suhbattasqan
Halıma BUQARQYZY,

«Aıqyn».

 

Pikirler