Özbekstanda jüzdegen adam qūrban bolǧan Ändıjan oqiǧasyna 20 jyl tolǧan künı Halyqtyq-demokratiialyq partiianyŋ mäjılıstegı fraksiiasy özın resmi türde "parlamenttık oppozisiia" retınde jariialady. Būl turaly partiianyŋ mälımdemesı mamyrdyŋ 13-ınde Olii Mäjılıstıŋ tömengı palatasynyŋ resmi saitynda jariialandy, dep habarlaidy “Adyrna”.
2005 jylǧy 13 mamyrǧa qaraǧan tünı jäne 14 mamyrda qaruly top Ändıjandaǧy türmege jäne bırneşe memlekettık mekemege şabuyl jasap, 12 qūqyq qorǧau qyzmetkerın öltırıp, 334 dana qaru-jaraqty basyp alǧan. Būl oqiǧanyŋ soŋy qandy qyrǧynmen aiaqtalǧany belgılı. Al 2025 jyly 13 mamyrda Halyqtyq-demokratiialyq partiia ökılderın özderın "oppozisiialyq" ūiym dep jariialap, mūndai şeşım ükımettıŋ qazırgı taŋda ūstanyp otyrǧan saiasi jäne ekonomikalyq baǧytymen "kelıspeuşılıkke" bailanysty qabyldanǧanyn aitqan. Atap aitqanda, Halyqtyq-demokratiialyq partiiasy strategiialyq maŋyzdy käsıporyndardy jekeşelendıruge jol bermeu, äleumettık ädılettılık pen halyqtyŋ osal toptaryn qorǧau mäselelerıne jetkılıktı deŋgeide köŋıl bölınbei otyrǧanyn synǧa aldy.Halyqtyq-demokratiialyq partiiasy bırqatar özektı mäseleler boiynşa ükımet pen parlamenttık köpşılık ūstanymymen kelıspeitının mälımdedı. Sonyŋ ışınde:
- Memlekettıŋ ekonomikadaǧy rölınıŋ älsıreuı jäne strategiialyq maŋyzdy käsıporyndardy jekeşelendıruge tyiymnyŋ bolmauy;
- Zeinetaqy jüiesın naryqtyq mehanizmder arqyly basqaruǧa köşuge qatysty eskertuler;
- Äleumettık osal toptarǧa kommunaldyq tölemder boiynşa naqty qoldau strategiiasynyŋ bolmauy;
- Ülestık tūrǧyn üi qūrylysyna azamattardyŋ qarajatyn qorǧau jüiesınıŋ joqtyǧy;
- Progressivtı salyq jüiesınıŋ engızılmeuı jäne bailyq salyǧynyŋ bolmauy;
- Farmasevtika salasyndaǧy memlekettık baqylaudyŋ älsızdıgı, därı-därmek baǧasynyŋ rettelmeuı men jarnamasyna tyiymnyŋ joqtyǧy.
Partiia jaŋa Konstitusiianyŋ adam qūqyqtary men äleumettık qorǧau baǧytyndaǧy mümkındıkterın oŋ baǧalap, ony tarihi jetıstık dep atady. Halyqtyq-demokratiialyq partiiasynyŋ basty maqsaty — äleumettık ädılettılık, teŋdık jäne yntymaq prinsipterı negızınde demokratiialyq memleket qūru.
Parlamenttık oppozisiia retınde partiia:
- Zaŋ jobalaryna qatysty naqty saiasi ūstanym bıldırmek;
- Ükımet bastamalaryn syn tūrǧysynan qarastyryp, balama ūsynystar engızuge niettı;
- Äleumettık-ekonomikalyq mäseleler boiynşa bilıktıŋ baǧdarlamalaryn qataŋ baqylauǧa aludy közdep otyr;
- Parlamenttık baqylau tetıkterın belsendı paidalanatynyn mälımdedı.
Halyqtyq-demokratiialyq partiiasy öz mälımdemesınde sailauşylar müddesın qorǧaudy bırınşı orynǧa qoiatynyn aityp, eldıŋ tūraqty damuy men halyqtyŋ äl-auqatyn qamtamasyz etu jolynda barlyq resurstaryn jūmyldyruǧa daiyn ekenın jetkızdı.
«Bız, Özbekstan Halyqtyq-demokratiialyq partiiasynyŋ fraksiiasy, äleumettık qorǧau, äleumettık teŋdık jäne äleumettık yntymaq prinsipterı negızınde äleumettık memleket qūru mındetın jüzege asyruda sailauşylarymyzdyŋ müddelerın basty orynǧa qoiamyz jäne elımızdıŋ tūraqty äleumettık-ekonomikalyq damuy men halqymyzdyŋ äl-auqatyn qamtamasyz etu üşın barlyq küş-jıgerımızdı jūmsaudy jalǧastyramyz»,- delıngen partiia mälımdemesınde.
Ortalyq Aziia elderınde "basqarylatyn demokratiia" jäne jasandy oppozisiia būǧan deiın de bolǧan.Al 13 mamyr künı Özbekstandaǧy Ändıjan qyrǧynyna 20 jyl tolǧan edı.
Resmi mälımet boiynşa, 2005 jylǧy 13 mamyrǧa qaraǧan tünı jäne kelesı künı qaruly top Ändıjandaǧy türmege jäne bırneşe memlekettık mekemege şabuyl jasap, 12 qūqyq qorǧau qyzmetkerın öltırıp, 334 dana qaru-jaraqty basyp alǧan. Özbekstannyŋ qūqyq qorǧau organdarynyŋ habarlauynşa, laŋkester barlyǧy 70 adamdy kepılge alyp, olardyŋ 15-ın öltırgen. Keiın qalaǧa äsker engızıldı. Resmi derekke säikes, Ändıjan oqiǧasynda 187 adam qaza tapqan.
Alaida qūqyq qorǧauşylar qūrbandar sany 500 ben 1500 adam arasynda dep esepteidı. Olardyŋ mälımetınşe, däl sol künı — Babyr alaŋynda bırneşe ondaǧan myŋ adam ükımet saiasatyna jäne ekonomikalyq qiyndyqtarǧa qarsy narazylyqqa şyqqan. Olardy taratu üşın küştık qūrylymdar oq jaudyrǧan. Qaza tapqandar arasynda äielder, balalar men qarttar köp bolǧan.
Keiın būl narazylyqqa qatysqan köptegen adamǧa zorlyq-zombylyq jasady degen aiyp taǧylyp, sot prosesterı jabyq türde ötken. Köptegen adam elden ketuge mäjbür bolǧan.
Halyqaralyq qauymdastyq, sonyŋ ışınde Batys elderı, oqiǧaǧa täuelsız tergeu jürgızudı talap etken. Bıraq Özbekstan būl talapty qabyldamai, "būl — bızdıŋ ışkı ısımız" dep jauap bergen. Būǧan jauap retınde Europalyq Odaq sanksiialar engızıp, qaru-jaraq jetkızuge embargo jariialap, 12 joǧary lauazymdy şeneunıkke elge şyǧuǧa tyiym saldy. Alaida 2009 jyly būl sanksiialar alynyp tastaldy. AQŞ-tyŋ tergeu jürgızu äreketterı de sätsız aiaqtalyp, ekı el qatynasy naşarlap kettı.
2013 jyly BŪŪ-da Özbekstandaǧy adam qūqyqtaryna bailanysty esep qaralǧan kezde, ükımettık delegasiia «Ändıjan — jabylǧan taqyryp» ekenın aitty.
2016 jylǧy jeltoqsanda Şavkat Mirzieiov prezident bolyp sailanǧannan keiın BAQ būrynǧy bilıktıŋ äreketterın synai bastady.
2020 jyldyŋ aqpanynda Özbekstan Bas prokurorynyŋ orynbasary Svetlana Artykova Qalampir.uz-ke bergen sūhbatynda qaza tapqandar arasynda beibıt tūrǧyndar da bolǧanyn moiyndady. Onyŋ aituynşa, olardyŋ oq astynda qaluyna äskeri qyzmetkerler men basşylyq arasyndaǧy üilesımdıktıŋ bolmauy sebep bolǧan: bailanys qūraldary dūrys jūmys ıstemegen, komandir būiryqty estımegen nemese dūrys tüsınbegen, daiyndyq bolmaǧan. Bas prokurordyŋ orynbasary beibıt tūrǧyndardy atuǧa qatysy bar adamdar qylmystyq jauapkerşılıkke tartylǧanyn jäne keibırı merzımın ötep, türmeden şyqqanyn aitqan.
