Helloýın – 31 qazan kúni atalyp ótetin «mereke». Jelide oǵan ún qosyp jatqandar da, qarsylar da bar. Saýalnama júrgizip kórgende Qazaqstandaǵy adamdar ony qoldaı qoımaıtyny baıqalady. Degenmen jastar arasynda muny merekelep ketpese de, oǵan beıtarap qaraıtyndar kezdesedi.
Hrıstıandyq dáýirge deıin kezeńde qazirgi Anglııa men Irlandııanyń, sondaı-aq Franııanyń aýmaǵynda keltter ómir súrgen. Keltterdiń jyl sanaýy qys jáne jaz bolyp eki bólikten turatyn. Olar Kúndi ózderiniń joǵary qudaıy dep sanaıtyn.
Týra 31 qazan kúni keltter ózderiniń Samheın dep atalatyn eń úlken meıramdaryn toılaıtyn. Bul meıram kúzgi ónimdi jınaý naýqanynyń aıaqtalǵanyn jáne eski jyldyń aıaqtalýy men jańa jyldyń bastalýyn bildiretindikten, erekshe mánge ıe.
Almatyda ár jastaǵy adamdar arasynda saýalnama júrgizip kórgende jastarymyzdyń basym bóligi bul merekege neıtraldy kózqaraspen qaraıtyny baıqaldy. Eresekterdiń de pikirin bildik.
Azamat, 18 jas
- Bylaı qarap otyrsaq, Qazaqstan kópdindi memleket bolyp sanalady. Din jaǵynan ıslam dininde Helloýın merekesin toılaýǵa tıym salynady, ol hrıstıandardyń, katolıkterdiń merekesi bolyp sanalady. Eger din jaǵynan ustap tursa, onda ony toılamaýǵa bolady, árıne ol jańa aıtqandaı adam ózi biledi. Bizdiń qazaqtar ıslam dinin ustanǵandyqtan, kóbi qarsy shyǵý múmkin jáne bizde basqa dindi ustanatyndar bar. Olar bul merekeni toılaýy múmkin.
Meniń kózqarasymda dál qazaqtardyń toılaǵany durys emes dep sanaımyn. Óıtkeni ol bizdiń ulttyq múddede bolmaǵan nárse, ol bizdiń tarıhymyzda joq. Sýbektıvti pikirim – men bul merekege qarsymyn.
Móldir, 18 jas
- Meniń oıymsha bul mereke bizdiń Qazaqstannyń diline kelmeıdi. Óıtkeni ol kóbine AQSh, Kanada syndy elderde toılanady. «Qazaqstanǵa helloýın merekesi ersi» deýimniń taǵy bir sebebi ol merekede tamaqtardan qorqynyshty dúnıeler jasaıdy jáne qorqynyshty kıinedi. Al qazaqta «obal bolady» degen tárbıemiz bar. Sondaı-aq, dilimiz óz aldynda, dinimizge de qarama-qaıshy. Ol mereke «jastardyń psıhıkasyna áser etedi» dep oılaımyn. Óıtkeni qorqynyshty sýretter salynyp, qorqynyshty keıipkerlerdiń kıimin kıedi.
Óz basymnan osyndaı bir oqıǵa ótken edi, alys týysymnyń kishkentaı qyzy sol helloýın merekesin toılap, keıin olardyń tústerine qorqynyshty keıipkerler kirip, biraz kún boıy uıqy bolmaǵan jáne jalǵyz qalýǵa qorqyp, shoshynyp qalǵan. Bul degenimiz olardyń psıhıkasyna, olardyń ómirine bul áser etedi. Sondyqtan muny «ózim toılap qajet emes» dep oılaımyn. Shetel toılady eken dep, bizdiń de toılaýymyz mindet emes.
Qaraqat, 18 jas
- Men dindi berik ustanatyn, 5 ýaqyt paryzymdy ótep júrgen jastardyń birimin. Alaıda meniń bul meıramǵa kózqarasym neıtraldy. Iaǵnı, torelanttylyqpen qaraımyn. Iá, dinde shyny kerek, bul – haram. Úzildi-kesildi qarsy, tipti kúnáǵa jatqyzylǵan mereke.
Biraq mysaly, biz qazaqpyz. «Dástúr men dindi bólip qarastyrmaýymyz kerek» dep aıtyp jatamyz. Bul – Amerıkanyń dástúri. Iá, olarda da dindi ustanatyn adamdar bar. Tık-tok, ınstagram jelilerinde kóremiz oramaldaǵy qyzdar men saqaldy musylman jigitter Helloýındi toılap júre beredi. Nege, mysaly biz de jańa jyldy toılaımyz ǵoı, óıtkeni ol –bizdiń qanymyzǵa sińip ketken. Sol sııaqty bul da bireýdiń bala kezdegi keremet, ystyq estelikteri bolar. Biz oǵan kelip «mynaýyń durys emes» dep shekteý qoıa almaımyz, til de tıgize almaımyz.
Eger men Amerıkada tursam, Helloýın merekesi atalyp jatsa, meniń balalarym bolsa, árıne olarǵa birinshiden túsindirip aıtamyn. Biraq bala bolǵandyqtan qatarynan qalǵysy kelmeıdi degendeı, onda qatty qorqynyshty bolmasa da, kórshiniń balalary kelip Helloýınniń shartynda bar «ómir nemese kámpıt» dep tursa nege bermeske, bere salamyn. Men buǵan barynsha tolerantty kózqaraspen qaraımyn.
Ámirhan, 67 jas
- Jalpy, biz – eliktegish halyqpyz. Kóp nársege elikteımiz. Sonyń bári negizinen men oılaımyn – bilimsizdikten ózimizdiń salt-dástúrimizdi syılamaǵandyqtan, ata dástúrdi syılamaǵandyqtan, óz-ózimizdi bilmegendikten, ózimizdiń halqymyzdy – ózimiz jete tanymaǵandyqtan. Osynyń bári – osyndaı bizdiń kemshiligimizden baryp iske asyp jatady. Mysaly, sábıleerge at qoıýdy alaıyqshy. Qaıdaǵy bir joq esimderdi, qaıda joq attardy qoıyp jatady. Italııanyń ba, Ispanııanyń ba, Anglııanyń ba esimderi bizge ne kerek?
Myna Helloýın deıtindi AQSh-ta áýes kórip meıramdaıdy. Men osyǵan qosylmaımyn. Bul – bilimsizdiktiń, kerek deseń mádenıetsizdiktiń kórinisi. Bizdiń jastarymyz ózderiniń ata dástúrine halqymyzdyń saltyna adam bolý kerek. Bizde ne bir keremet meıramdar bar mysaly Naýryzdy alshy, qandaı ádemi meıram?! Sol kúni kıinip al, qazaqsha oıyn oına, qazaqsha bıle! Al endi ózge halyqtyń meıramyn meıramdaý ony qoıshy, Hlloýınnyń ózi bir esi durys meıram emes, jyn-shaıtandarsha kıinip alǵan degen durys emes. Men ózim buny kınodan bir-eki ret kórgenmin. Sondyqtan bul – qurǵaq elikteýshilik, buny jastarymyz doǵarý kerek.
Nurlyaıym, 47 jas
- Helloýınge 100 paıyz qarsymyn. Nege? Ádette qorqynyshty nársege boıy úıretken adam – eshteńeden qoryqpaıtyn bolady. Balalardyń eshteńeden shoshymaıtyny, ýaıymdatpaıtyny, tipti jándiktiń óliminen qoryqpaıtyny, ondaı zattarǵa nemquraıdy qaraıtyny osynyń saldary dep oılaımyn.
Keıbir mýltfılmderde de men baıqadym, adam óltirip jatsa, oǵan burynǵy býyn shoshyp jatsaq, jas býyn typ-tynysh qarap otyrady. Ol neni bildiredi? Eger bolashaqta tolyǵymen sol mereke keletin bolsa bizdiń jas býyn tipti adam ólimine de nemquraıdy qaraıtyn bolady. Qazirdiń ózinde de baıqaýǵa bolady, kóshede kólik apaty bolyp, adam jerde jatyp qınalyp jatsa tynysh qana ótip kete beredi nemese vıdeoǵa túsirip turady.
Osydan 1-2 kún buryn Amerıkada turatyn qazaq qyzynyń Helloýınge óziniń otbasymen daıyndyǵyn kórdim. Ol jerde qazaq aýdıtorııasyna Helloýındi nasıhattap otyr. «Bizdiń Qazaqstanda syndaı Helloýın sııaqty otbasylyq mereke jetispeıdi. Qarańyzdarshy, men otbasymmen mynandaı oıynshyqtar jasap jatyrmyn» deıdi. Sondaǵysy chýpa-chýps sııaqty konfetten bastaryn orap, kózderin boıap, qorqynyshty maska jasap otyr. «Sizder osydan qorqasyzdar. Qoryqpańyzdar, bul bizdiń otbasymyzdy biriktirip jatyr» deıdi. Ashýyma tıgen soń men pikir jazdym. Aýdıtorııanyń kóbi oǵan qarsy bolyp pikir jazdy. Jartysy qoldap jatty, onyń sózin sóılep. Jalpy men – qarsymyn.
Islam Aden
