Quqyqtyq mádenıet - qoǵamnyń zańdardy túsinýi, qurmetteýi jáne olardy saqtaýyna negizdelgen qundylyqtar júıesi. Ol azamattardyń quqyqtary men mindetterin bilýinen, zańdardy saqtaýdan jáne ádildikke umtylýynan turady. Quqyqtyq mádenıet joǵary bolǵan jaǵdaıda, qoǵamda zańǵa degen senim artyp, quqyq buzýshylyqtardyń sany azaıady. Bul mádenıet júıesi qoǵamnyń barlyq deńgeılerinde, sonyń ishinde otbasynda, bilim berý mekemelerinde jáne jumys oryndarynda qalyptasady. Quqyqtyq mádenıet azamattardyń quqyqtyq saýattylyǵyn arttyrý arqyly nyǵaıady jáne qoǵamnyń turaqty damýy men tártibine negiz bolady. Quqyqtyq mádenıetti jetildirý, azamattardyń quqyqtyq sanasy arqyly táýelsiz ári demokratııalyq memleket qurýǵa áser etetin quqyqtyq qoǵamdy qalyptastyrýdyń mańyzdy bólshegi bolyp tabylady.
Quqyqtyq mádenıettiń mazmunyn zerdeleý kezinde memlekettik basqarý qyzmetkerlerine erekshe kóńil bóletin shet memleketterdiń tájirıbesine júginse bolady. Mysaly, Ulybrıtanııada memlekettik qyzmetkerlerdiń quqyqtyq saýatyn jáne mádenıetin jetildirýdi retteıtin birqatar kodekster ázirlengen, mysaly, Mınıstr kodeksi, Parlament depýtattarynyń minez-qulyq kodeksi, Memlekettik qyzmet kodeksi jáne t.b. Bul kodekster memlekettik qyzmetshilerdiń etıkalyq normalary men adamgershilik qasıetterin anyqtaı otyryp, baǵyt beredi. Osylaı quqyqtyq tárbıeni qalyptastyra alamyz.
Quqyqtyq tárbıe – bul qoǵamdyq jáne jeke tulǵany qalyptastyrý proesin qamtamasyz ete alatyn memleket pen qoǵamnyń quqyqtyq sanany jáne quqyqtyq mádenıetti damytýdaǵy maqsatty ári kóp qyrly júıesi. Elimizde joǵaryda aıtylǵan quqyqtyq memleket túsinigin qalyptastyrý jolynda quqyqtyq tárbıe máseleleri basty nazarǵa alynýy qajet. Quqyqtyq tárbıe qoǵamdaǵy zańnyń kúshin arttyrýǵa, qoǵamnyń obektıvti shyndyqtyń táýelsiz faktory retindegi mańyzdylyǵyn túsinýine áser etedi. Quqyqtyq tárbıe – azamattardyń quqyqtyq saýattylyǵyn arttyrý jáne olardyń zańdardy túsinýin, qurmetteýin jáne saqtaýyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan proess. Bul tárbıe túri balalar men jastarǵa mektepterde, joǵary oqý oryndarynda jáne qoǵamdyq uıymdarda beriledi. Quqyqtyq tárbıe adamǵa quqyqtary men mindetterin túsinýge kómektesedi, zańdardy saqtaý jáne qoǵamdaǵy ádildik pen tártipti qoldaý qajettigin uǵyndyrady. Quqyqtyq mádenıet – qoǵamdyq sananyń aınasy. Sol sebepti, quqyqtyq mádenıetti ilgeriletýge basymdylyq berilýi tıis. Máselen, qoǵamdyq-quqyqtyq sanany damytý maqsatynda birneshe mańyzdy qadamdardy júzege asyrý qajet. Olar:
1. Aldymen, bilim berý júıesin qolǵa alý kerek. Mektepter men joǵary oqý oryndarynda quqyqtyq bilim berý baǵdarlamalaryn engizilýi tıis. Oqýshylarǵa jáne stýdentterge quqyqtyq saýattylyqty arttyratyn pánder men kýrstar ótkizý arqyly olardyń zańdardy túsinýi men qurmetteýin qamtamasyz ete alamyz. Quqyqtyq bilim men tárbıeni orta jalpy bilim berý mekemelerinde, orta arnaýly jáne joǵary oqý oryndarynda jalǵastyrý kerek, bul jerde qazaqstandyq quqyq negizderi men quqyq salalaryn oqytý kýrstaryn engizý mańyzdy.
2. Qoǵamdyq aqparattandyrý sharalary jıi ótkizilýi qajet. Quqyqtyq aqparatty kópshilikke qoljetimdi etý – qoǵamdy saýattylyqqa úıretetin alǵashqy qadamdardyń biri. Buqaralyq aqparat quraldary, ınternet resýrstar jáne áleýmettik jeliler arqyly azamattarǵa quqyqtyq máseleler boıynsha aqparat berý, quqyqtyq saýattylyqty arttyrýǵa baǵyttalǵan baǵdarlamalar men jobalar uıymdastyrý da óz jemisin bereri anyq.
3. Quqyq qorǵaý organdarynyń jumysyn kórsetý jáne quqyq qorǵaý organdarynyń ashyqtyǵy men ádildigin qamtamasyz etý halyqty aqparatpen qamtamasyz etedi. Azamattarǵa quqyq qorǵaý organdaryna senim bildirý úshin olardyń jumysynyń aıqyndylyǵyn arttyrý jáne quqyq buzýshylyqtarǵa qarsy kúres sharalaryn kúsheıtý arqyly quqyqtyq sanany arttyra alamyz.
4. Jastarmen jumys jasalýy mindetti. Jastar uıymdary men volonterlik qozǵalystar arqyly quqyqtyq mádenıetti nasıhattaı alamyz. Jastarǵa arnalǵan quqyqtyq bilim berý baǵdarlamalaryn, semınarlar men trenıngterdi uıymdastyrý – jastardy durys baǵytqa salýǵa kómektesedi.
5. Otbasylyq tárbıe – qoǵamnyń eń kishi ári mańyzdy bóligi. Ata-analardyń balalarǵa quqyqtyq tárbıe berýi otbasynda quqyqtar men mindetter týraly túsinik qalyptastyryp, zańdarǵa qurmetpen qaraýdy úıretedi.
6. Zańnamalyq bastamalarǵa jol ashý – quqyqtyq mádenıetti arttyrýǵa baǵyttalǵan zańnamalyq bastamalardy qoldaýdyń jaqsy tásili. Ol quqyqtyq júıeni jetildirý, azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalǵan zańdardy qabyldaýǵa yqpal etedi. Osy qadamdar arqyly qoǵamda quqyqtyq mádenıetti arttyrýǵa, azamattardyń quqyqtyq saýattylyǵyn joǵarylatýǵa jáne zańdardy qurmetteýin qamtamasyz etýge bolady.
