قۇقىقتىق مادەنيەت - قوعامنىڭ زاڭداردى ءتۇسىنۋى، قۇرمەتتەۋى جانە ولاردى ساقتاۋىنا نەگىزدەلگەن قۇندىلىقتار جۇيەسى. ول ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن بىلۋىنەن، زاڭداردى ساقتاۋدان جانە ادىلدىككە ۇمتىلۋىنان تۇرادى. قۇقىقتىق مادەنيەت جوعارى بولعان جاعدايدا، قوعامدا زاڭعا دەگەن سەنىم ارتىپ، قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ سانى ازايادى. بۇل مادەنيەت جۇيەسى قوعامنىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە، سونىڭ ىشىندە وتباسىندا، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە جانە جۇمىس ورىندارىندا قالىپتاسادى. قۇقىقتىق مادەنيەت ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ارقىلى نىعايادى جانە قوعامنىڭ تۇراقتى دامۋى مەن تارتىبىنە نەگىز بولادى. قۇقىقتىق مادەنيەتتى جەتىلدىرۋ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساناسى ارقىلى تاۋەلسىز ءارى دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋعا اسەر ەتەتىن قۇقىقتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدى بولشەگى بولىپ تابىلادى.
قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ مازمۇنىن زەردەلەۋ كەزىندە مەملەكەتتىك باسقارۋ قىزمەتكەرلەرىنە ەرەكشە كوڭىل بولەتىن شەت مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىنە جۇگىنسە بولادى. مىسالى، ۇلىبريتانيادا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن جانە مادەنيەتىن جەتىلدىرۋدى رەتتەيتىن بىرقاتار كودەكستەر ازىرلەنگەن، مىسالى، مينيستر كودەكسى، پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ مىنەز-قۇلىق كودەكسى، مەملەكەتتىك قىزمەت كودەكسى جانە ت.ب. بۇل كودەكستەر مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ەتيكالىق نورمالارى مەن ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن انىقتاي وتىرىپ، باعىت بەرەدى. وسىلاي قۇقىقتىق تاربيەنى قالىپتاستىرا الامىز.
قۇقىقتىق تاربيە – بۇل قوعامدىق جانە جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ پروتسەسىن قامتاماسىز ەتە الاتىن مەملەكەت پەن قوعامنىڭ قۇقىقتىق سانانى جانە قۇقىقتىق مادەنيەتتى دامىتۋداعى ماقساتتى ءارى كوپ قىرلى جۇيەسى. ەلىمىزدە جوعارىدا ايتىلعان قۇقىقتىق مەملەكەت تۇسىنىگىن قالىپتاستىرۋ جولىندا قۇقىقتىق تاربيە ماسەلەلەرى باستى نازارعا الىنۋى قاجەت. قۇقىقتىق تاربيە قوعامداعى زاڭنىڭ كۇشىن ارتتىرۋعا، قوعامنىڭ وبەكتيۆتى شىندىقتىڭ تاۋەلسىز فاكتورى رەتىندەگى ماڭىزدىلىعىن تۇسىنۋىنە اسەر ەتەدى. قۇقىقتىق تاربيە – ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ جانە ولاردىڭ زاڭداردى ءتۇسىنۋىن، قۇرمەتتەۋىن جانە ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان پروتسەسس. بۇل تاربيە ءتۇرى بالالار مەن جاستارعا مەكتەپتەردە، جوعارى وقۋ ورىندارىندا جانە قوعامدىق ۇيىمداردا بەرىلەدى. قۇقىقتىق تاربيە ادامعا قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن تۇسىنۋگە كومەكتەسەدى، زاڭداردى ساقتاۋ جانە قوعامداعى ادىلدىك پەن ءتارتىپتى قولداۋ قاجەتتىگىن ۇعىندىرادى. قۇقىقتىق مادەنيەت – قوعامدىق سانانىڭ ايناسى. سول سەبەپتى، قۇقىقتىق مادەنيەتتى ىلگەرىلەتۋگە باسىمدىلىق بەرىلۋى ءتيىس. ماسەلەن، قوعامدىق-قۇقىقتىق سانانى دامىتۋ ماقساتىندا بىرنەشە ماڭىزدى قادامداردى جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. ولار:
1. الدىمەن، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قولعا الۋ كەرەك. مەكتەپتەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا قۇقىقتىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن ەنگىزىلۋى ءتيىس. وقۋشىلارعا جانە ستۋدەنتتەرگە قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىراتىن پاندەر مەن كۋرستار وتكىزۋ ارقىلى ولاردىڭ زاڭداردى ءتۇسىنۋى مەن قۇرمەتتەۋىن قامتاماسىز ەتە الامىز. قۇقىقتىق ءبىلىم مەن تاربيەنى ورتا جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە، ورتا ارناۋلى جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا جالعاستىرۋ كەرەك، بۇل جەردە قازاقستاندىق قۇقىق نەگىزدەرى مەن قۇقىق سالالارىن وقىتۋ كۋرستارىن ەنگىزۋ ماڭىزدى.
2. قوعامدىق اقپاراتتاندىرۋ شارالارى ءجيى وتكىزىلۋى قاجەت. قۇقىقتىق اقپاراتتى كوپشىلىككە قولجەتىمدى ەتۋ – قوعامدى ساۋاتتىلىققا ۇيرەتەتىن العاشقى قادامداردىڭ ءبىرى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى، ينتەرنەت رەسۋرستار جانە الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ازاماتتارعا قۇقىقتىق ماسەلەلەر بويىنشا اقپارات بەرۋ، قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋعا باعىتتالعان باعدارلامالار مەن جوبالار ۇيىمداستىرۋ دا ءوز جەمىسىن بەرەرى انىق.
3. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىن كورسەتۋ جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ اشىقتىعى مەن ادىلدىگىن قامتاماسىز ەتۋ حالىقتى اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتەدى. ازاماتتارعا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا سەنىم ءبىلدىرۋ ءۇشىن ولاردىڭ جۇمىسىنىڭ ايقىندىلىعىن ارتتىرۋ جانە قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا قارسى كۇرەس شارالارىن كۇشەيتۋ ارقىلى قۇقىقتىق سانانى ارتتىرا الامىز.
4. جاستارمەن جۇمىس جاسالۋى مىندەتتى. جاستار ۇيىمدارى مەن ۆولونتەرلىك قوزعالىستار ارقىلى قۇقىقتىق مادەنيەتتى ناسيحاتتاي الامىز. جاستارعا ارنالعان قۇقىقتىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن، سەمينارلار مەن ترەنينگتەردى ۇيىمداستىرۋ – جاستاردى دۇرىس باعىتقا سالۋعا كومەكتەسەدى.
5. وتباسىلىق تاربيە – قوعامنىڭ ەڭ كىشى ءارى ماڭىزدى بولىگى. اتا-انالاردىڭ بالالارعا قۇقىقتىق تاربيە بەرۋى وتباسىندا قۇقىقتار مەن مىندەتتەر تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرىپ، زاڭدارعا قۇرمەتپەن قاراۋدى ۇيرەتەدى.
6. زاڭنامالىق باستامالارعا جول اشۋ – قۇقىقتىق مادەنيەتتى ارتتىرۋعا باعىتتالعان زاڭنامالىق باستامالاردى قولداۋدىڭ جاقسى ءتاسىلى. ول قۇقىقتىق جۇيەنى جەتىلدىرۋ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان زاڭداردى قابىلداۋعا ىقپال ەتەدى. وسى قادامدار ارقىلى قوعامدا قۇقىقتىق مادەنيەتتى ارتتىرۋعا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن جوعارىلاتۋعا جانە زاڭداردى قۇرمەتتەۋىن قامتاماسىز ەتۋگە بولادى.
