«Qaýipsiz el» ulttyq jobasy aıasynda Batys Qazaqstan oblysynda oń nátıje qalyptasyp keledi. Aýyr qylmys túri 23 paıyzǵa, ortasha dárejedegi 29 paıyzǵa jáne onsha aýyr emes dárejedegi qylmys 10 paıyzǵa, zorlaý 15 paıyzǵa, tonaý 52 paıyzǵa, urlyqtar 35 paıyzǵa azaıǵan. Ótken jyl qorytyndysy boıynsha jalpy quqyq buzýshylyq sany 22,8 paıyzǵa azaıyp, 10 myń halyqqa shaqqanda quqyqbuzýshylyq deńgeıi 63-ti qurap otyr.
Oblystyq polıııa departamenti deregine súıensek, óńirde dinı ekstremıstik-terrorıstik qylmystar, sybaılas jemqorlyq sanatyndaǵy zańbuzýshylyq deregi tirkelmegen. Departament el Prezıdentiniń quqyq saqshylaryna qoıyp otyrǵan talabyna sáıkes qylmysqa qarsy kúrestiń memlekettik saıasatyn júzege asyrý baǵytynda qyzmet etip keledi. Nátıjesinde qylmystyń qurylymdar men qozǵalysyn saraptaý nátıjesi óńirdegi qylmystyq ahýal turaqty bolyp otyrǵandyǵyn kórsetýde. Aldyn alý sharalaryn alý nátıjesinde mas kúıde jasalǵan qylmystar sany 21 paıyzǵa tómendegen.
Qasaqana adam óltirý, qaraqshylyq, buzaqylyq qylmystaryń ashý kórsetkishi joǵary. Ishki ister organdarynyń óndirisinde byltyr 14 myńnan astamqylmystyq is tergelgen. 1209 qylmysker sotqatapsyrylǵan. Turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zańǵa engizilgen ózgerister 1 shildeden bastap kúshine endi, birinshiden – turmystyq quqyqbuzýshylyqtardy tirkeýdi aryzdaný sıpatynan anyqtaý sıpatyna kóshirildi. Tájirıbe kórsetkendeı, turmystyq zorlyqtan zardap shegýshiler ómirine nemese densaýlyǵyna qaýip tóngen kezde polıııaǵa júginedi, al polıııa qyzmetkerleri kelgennen keıin agressorlarǵa qarsy aryz jazýdan bas tartady. Ekinshiden – taraptardyń qaıta tatýlasýy múmkindigi alynyp tastaldy. Qazirgi tańda, tek bir ret qana tatýlasa alady. Úshinshiden – bul baǵytta ákimshilik jáne qylmystyq jaýapkershiligi kúsheıtildi. Sonymen qatar qamaýǵa alýdyń ákimshilik jaýapkershilik merzimderi 5 táýlikten 25 táýlikke deıin belgilengen.
Óńirimizde oryn alǵan qylmystyń basym bóligi – bótenniń múlkin urlaý men alaıaqtyq.
Eń birinshi – mal urlyǵy. Qabyldanǵan aldyn alý sharalarynyń arqasynda bul qylmys túri 1,2paıyzǵa azaıdy. Sáıkesinshe, mal urlyǵynyń ashylýy da jaqsardy. 2023 jyly 862 bas, sonyń ishinde 192 jylqy, 248 iri qara jáne 422 bas qoıurlanǵan. Aýyl turǵyndary úshin mal – kúnkóris kózi. Mal urlyǵyn ashý barysynda júrgizilgen jedel is-sharalar nátıjesinde 206 bas mal ıelerine qaıtaryldy. Osy maqsatta uıymdastyrylǵan jedel-izdestirý is-sharalarynyń nátıjesinde 66 qylmys áshkerlenip, mal urlyǵyn «kásip» etken 14qylmystyq top jáne 98 «barymtashy» ustaldy. Mal urlyǵyna jol bermeý maqsatynda 119 qorshalǵan arnaıy qoralarǵa 2.777 bas mal qamalyp, maldaryn qaraýsyz jaıylysqa jibergeni úshin 3.757 mal ıesi jaýapqa tartyldy, – deıdi BQO polıııa departamenti basshysy Arman Orazalıev.
Arman Moldııarulynyń aıtýynsha, mal ıeleriniń jaýapsyzdyǵynan urlanyp ketedi. Adamdar maldaryn jaıylysqa aıdap jiberedi de, ony qaramaıdy. Statıstıkaǵa súıensek, oryn alǵan174 mal urlyǵynyń 80 paıyzy daladaǵy jaıylystan, al 20 paıyzy qoradan urlanǵan bolyp shyqty.
Óńirde páter urlyǵy da azaıǵan. Ótken jyly 174 ury quryqtalyp, qazirgi tańda 1.248 páter men úı jeke kúzet uıymdarynyń qyzmetine qosylǵan.«Bultty beınebaqylaý» jobasyn iske asyrý aıasynda kópqabatty úılerde 1.571 beınebaqylaý kamerasy ornatylǵan. Bas polıeıdiń aıtýynsha, kúni búginde alaıaqtyq, sonyń ishinde ınternet alaıaqtyǵy órship tur. Zamanaýı ıfrlyq tehnologııalar saýda jáne banktik qyzmetterdegi qarjylyq proesterdi jeńildetkenimen, alaıaqtardyń qylmystyq áreketteri úshin qolaıly bolyp otyr. Alaıaqtyqtyńjalpy qurylymynda ınternet-alaıaqtyq 56 paıyzdyquraıdy. Olardyń Almaty, Shymkent, Aqtaý, Qostanaı, Qaraǵandy, Pavlodar qalalarynda aqsha aýdarǵany anyqtalǵan. Departament qyzmetkerleri Qazaqstannyń basqa óńirlerine baryp, 35 qylmysty ashqan. Nátıjesinde jábirlenýshilerge 542 mln 211 myń 958 teńge somasynda zalal keltirilgen, onyń ishinde jábirlenýshilerdiń quqyqtaryn qorǵap, olarǵa 28 mıllıon 180 myń teńgeni qaıtarǵan.
Qazirgi tańda esirtki qylmysyna qarsy is-qımyl boıynsha tıisti jumystar júrgizilýde. Esirtki satý boıynsha 33 fakti anyqtalyp, 18 adam qylmystyq jaýapkershilikke tartylǵan. Sońǵy 10 jylda oblysymyzda nashaqorlar sany 960-tan 740-qa azaıǵan.
Oblys aýmaǵynda 9 myń shaqyrymnan astam jol bar. Ótken jyldyń qorytyndysy boıynsha jol-kólik oqıǵalarynyń sany 370-ten 445-ke deıin artsa, qaza tapqandar 6 paıyzǵa jáne jaralanǵandar 25 paıyzǵa ósip otyr. Júrgizýshilerdiń jyldamdyqty asyrýy nátıjesinde 65 jol-kólik oqıǵasy oryn alyp, 40 adam qaza tapqan.
Polıııa qyzmetkerleriniń kópshiligi qıyn jaǵdaılarda óz mindetterin adal ári minsiz oryndap, azamattardyń qaýipsizdigi úshin óz ómirlerin qııýǵa daıyn.
Sonymen qatar, halyqqa qyzmet etý úshin kelgenderin túsinbeı, zań buzýshylyqtarǵa jol bergen polıııa qyzmetkerleri de kezdesedi. Ótken jyly 30 qyzmetker, onyń ishinde 7 qyzmetker sybaılas jemqorlyq quqyq buzýshylyǵyn jasaǵany úshin ishki ister organdary qatarynan shyǵarylǵan.
Káýsar BAIǴALIEVA
