Quqyqtyq mádenıetti arttyrý, halyqtyń quqyqtyq sanasyn damytý táýelsiz, demokratııalyq jáne quqyqtyq memleket qurýǵa yqpal etetin azamattyq qoǵamdy qalyptastyrýdyń mańyzdy ólshemderi bolyp tabylady. Qazaqstan Respýblıkasynda quqyqtyq memleket qurý proesinde quqyqtyq tárbıe máseleleri úlken mańyzǵa ıe. Azamattardyń quqyqtyq sanasy men quqyqtyq mádenıetin arttyrý, azamattar boıyndaǵy Zańǵa qurmet sezimin oıatý máseleleri barlyq memlekettik organdardyń strategııalyq baǵyttarynyń biri bolyp tabylady.
Búgingi tańda memleket júrgizilip jatqan quqyqtyq túsindirý jumystaryna, sondaı-aq ony jańa sapalyq deńgeıge kóterý úshin normatıvtik-quqyqtyq aktilerge erekshe nazar aýdarady. Osyǵan baılanysty, konstıtýııalyq, azamattyq jáne ózge de adam jáne azamattyq quqyqtardyń iske asyrylýyn qamtamasyz etý, halyqtyń quqyqtyq saýattylyǵy men quqyqtyq mádenıetin qalyptastyrý maqsatynda Qazaqstan barlyq aımaqtarynda túrli sharalar júrgizilip keledi.
Qazaqstanda saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik, quqyqtyq, rýhanı jáne basqa salalarda oryn alǵan túbegeıli ózgeristerquqyqtyq, áleýmettik memleketti qurý baǵytyna bet burý sekildi jaǵdaılar jańa jaǵdaıda kez-kelgen memlekettik saıasat quqyqtyq bolýy tıis degen baılam jasaýǵa túrtki boldy desek te bolady. Sonymen qatar, naqty saıasat túrlerinen basqa, josparly ózgertýler men jańartýlardy júzege asyrýǵa múmkindik beretin biregeı jalpyulttyq quqyqtyq saıasatty qurý qajet ekendigi aıqyn. Osyǵan baılanysty, atalmysh saıasattyń qoǵamnyń áleýmettik–quqyqtyq jáne saıası ómirindegi rólin túsiný jáne túısiný úshin onyń teorııalyq ádistemelik aspektilerin tolyqtaı qarastyryp, onyń Qazaqstandaǵy jańa jaǵdaılarda qalyptasý jáne áreket etý múmkindikterin jan-jaqty qarastyrý qajet. Osy turǵydan quqyqtyq saıasat: eń aldymen, qoǵamdy saıası-quqyqtyq jaǵynan damytýǵa, quqyqtyń saıasatqa quqyqtyq degen laýazym berý úshin saıasatqa enýi retindegi saıası-quqyqtyq basqarý mehanızmin jasap shyǵarýǵa baǵyttalǵan memleket qyzmetiniń koneptýaldy zańdyq negizi retinde oryn alady. Halyq birligi men júıeli reformalar – saıası jańǵyrý jáne adam quqyqtaryn qorǵaý, qoǵamdy toptastyrý odan arǵy ilgerileýdiń basty faktory retindegi qajettilikke nazar aýdara otyryp, el maqsaty saıası proestiń tıimdiligin, ashyqtyǵy men básekege qabilettiligin odan ári arttyrý bolyp tabylady. Sondyqtan saıası reformalar jalǵasa beretini anyq. «Memlekettiń tıimdiligin arttyrý» keń aýqymdy saıası reformalary quqyqtyq saıasat salasyndaǵy eleýli reformalardy da qamtıtyny sózsiz. Quqyqtyq saıasat memleketimizdiń quqyqtyq damý proesterin basqarýǵa, qoǵam ómirindegi quqyqtyq quramdas bóliktiń rettilik jáne ońtaıly uıymdastyrylý dárejesin arttyrýǵa arnalǵan. Osy baǵytta basshylyqtan arnaıy deklaraııalar qabyldanǵan.
Deklaraııa barlyq halyq men memleket, sondaı-aq árbir adam ony oryndaýǵa umtylýǵa tıis mindetti bekitedi. Ol adam quqyǵy salasynda biryńǵaı halyqaralyq standartty qalyptastyrǵan adam quqyǵy salasynda 60-tan astam quraldy engizýge yqpal etedi.Deklaraııada ultyna, turatyn jerine, jynysyna, etnıkalyq shyǵý tegine, tiline, dinine nemese ózge de jaǵdaıyna qatysty qandaı da bir aıyrmashylyqsyz bárimizde bar negizgi quqyq pen bostandyqtyń keń tizbesi bekitilgen. Bıyl osy mańyzdy jahandyq deklaraııanyń qabyldanǵanyna 75 jyl toldy. Eske sala ketsek, buǵan deıin memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Adam quqyqtary men zań ústemdigi salasyndaǵy is-qımyl jospary týraly» jarlyqqa qol qoıǵan bolatyn. Ol jarlyqta saıasattyq eń mańyzdy quram bóligi – azamat quqyǵy jóninde atap ótilgen bolatyn. Qazirgi saıasattyń eń mańyzdy quramdas bóligi onyń quqyqtyq negizi bolyp tabylady. Quqyqtyq normalar saıasatqa ony anyqtaıtyn, ámbebap quqyqtyq keńistikti quraıtyn, saıası proeske qatysýshylardyń quzyrettiliginiń negizin belgileıtin progressıvti dınamıkanyń mańyzdy logıkasyn beredi. Jetkilikti túrde ázirlengen quqyqtyq saıasatsyz saıasattyń barlyq túrlerin maqsatty jáne senimdi túrde júzege asyrý múmkin emes. Quqyqtyq saıasattyń álsizdigi, quqyqtyq bazanyń jetildirilmegendigimen, quqyqtyq aktilerdegi qaıshylyqtarmen, aıqyn emes basymdyqtarmen birge jalpy áleýmettik-ekonomıkalyq saıasatty júzege asyrýda aıtarlyqtaı qıyndyqtar týǵyzady.
Qazirgi qoǵam ómirinde quqyqtyń róli kúrt óskenin, ári qaraı da ólsheýsiz ósetinin aıta ketken jón. Quqyqtyq aqparat aǵyny salystyrýǵa kelmeıtindeı artyp, ártúrli normatıvtik aktiler áldeqaıda kóp qabyldana bastady. Bul bizdiń qoǵam, jeke jáne zańdy tulǵalar ózderiniń ózekti máselelerin sheshý úshin zańdy belsendirek paıdalana bastaǵanymen túsindiriledi. Tıisinshe, «quqyqtyq saıasat» – memlekettiń áleýmettik-ekonomıkalyq proesterdi quqyqtyq retteýdiń tıimdi tetigin qurý, áleýmettik turaqtylyqqa qol jetkizý úshin quqyqtyq tetikterdi oryndy paıdalaný, meılinshe tolyq qamtamasyz etý maqsattary boıynsha memlekettiń aqylǵa qonymdy, júıeli jáne dáıekti qyzmeti. adam quqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etý, quqyqtyq tártipti nyǵaıtý, quqyqtyq mádenıet deńgeıin aıtarlyqtaı arttyrý. 1993 jylǵy egemendi Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh Konstıtýııasynda negizgi mindetterge respýblıka azamattary memlekettik nyshandary – Eltańbany, Týdy, Ánurandy qurmetteý, qaster tutý kirgizilgen. Ondaı bap Qazaqstan Respýblıkasy jańa Konstıtýııasynda da bar. Bul ereje memlekettiń abyroı, bedelin nyǵaıtýǵa, arttyrýǵa baǵyttalǵan jáne bizdiń memleketimizdiń belgilerin qurmetteý sezimin damytýǵa áser etedi, adamdardy ultjandylyqqa baýlıdy. Adam quqyǵynyń júzege asyp, oryndalýy boıynsha qaı eldiń bolmasyn damý órisin, adamgershilik, parasattylyǵyn baıqaýǵa bolady. Ondaı eldiń saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik damýy da joǵary bolmaq. Ol eldetotalıtarlyq tártipke de jol berile qoımaıdy. Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasy qoǵam men memleket ómirinde bizdiń árqaısymyzdyń quqyǵymyz ben bostandyǵymyzdy qorǵaý úshin laıyqty ómir súrý jolynda elimizde júrgizilip jatqan túbegeıli reformalardyń tabysty bolýy úshin qajetti tártip ornatýǵa múmkindik beredi dep senemiz. Ol – bizdiń respýblıkamyzda ár adam qurmetke bólenedi dep bolashaqqa zor úmitpen qaraýymyzdyń kepili.
Qoryta kelgende, quqyǵynyń iske asyp, oryndalýynyń óte zor mańyzy bar ekendigin ańǵaramyz. Ol boıynsha qaı eldiń bolmasyn damý órisin, adamgershilik, parasattylyǵyn baıqaýǵa bolady. Ol arqyly adam ardaqtalyp, asqaqtatylady, mereı, mártebesi kórsetiledi. Ondaı eldiń saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik damýy da joǵary bolady. Ol elde kertartpa, totalıtarlyq tártipke de jol berile qoımaıdy. Jalpy dúnıejúzilik mólsherde alsaq, adam quqyn oryndaý halyqtar arasynda senimdi nyǵaıtýǵa, adamgershilik qatynastardy damytýa, beıbitshilikti saqtaýǵa kepil bola alady. Ol adamǵa óziniń jeke jáne qoǵamdyq ómiriniń sanaly jasaýshysy, ishki jáne syrtqy saıasattyń tolyq sýbektisi bolýyna, memlekettiń birqalypty progresti damýyna jaǵdaı jasaıdy. Adam quqyǵynyń qamtamasyz etilý deńgeıi qoǵamnyń damý dárejesi men demokratııalylyǵyn kórsetedi.
