Memlekettiń eń mańyzdy quramdas bóligi – memlekettiń quqyqtyq negizi

546
Adyrna.kz Telegram

Ár memleket saıasatynyń eń mańyzdy quramdas bóligi – onyń quqyqtyq negizi bolyp tabylady. Quqyqtyq normalar saıasatqa ony anyqtaıtyn, ámbebap quqyqtyq keńistikti quraıtyn, saıası proeske qatysýshylardyń quzyrettiliginiń negizin belgileıtin progressıvti dınamıkanyń mańyzdy bóligin quraıdy. Qazirgi qoǵam ómirinde quqyqtyń róli kúrt óskenin, ári qaraı da ólsheýsiz ósetinin aıta ketken jón. Bul bizdiń qoǵam, jeke jáne zańdy tulǵalar ózderiniń ózekti máselelerin sheshý úshin zańdy belsendirek paıdalana bastaǵanymen túsindiriledi. Qazaqstandaǵy quqyq salasynyń damýyna da osy faktor sebep boldy.

       Qazaqstan – demokratııalyq, zaıyrly, quqyqtyq memleket. Árbir zaıyrly, quqyqtyq memleketterdegi sekildi Qazaqstannyń da eń basty baılyǵy - adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary. Ár adam saıası nemese basqa da nanym-senimderine, tiline, dinine,  ulttyq, nemese áleýmettik tegine, násiline, túr-túsine, jynysyna, áleýmettik toptaryna nemese basqa da belgilerine qaramastan teń quqyly. Jáne de árbir adam óz quqyqtary men bostandyqtaryn sot arqyly qorǵaýǵa, qalpyna keltirý úshin sotqa júginýge quqyǵy bar. Árbir adamnyń jáne azamattyń quqyqtarynyń zań aldynda teń bolýy Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasymen kepildendirilgen. Qazaqstanda adam quqyǵy qalaı qorǵalady? Osy saýalǵa jaýap bereıik. Adam quqyqtary degenimiz – adamnyń óz oıyn, maqsatyn, múddesin zań aıasynda júzege asyrý múmkindigi. Jalpy adam quqyqtary tabıǵı jáne áleýmettik bolyp ekige bólinedi. Tabıǵı quqyqtar degenimiz – adam tirshiliginen týyndaıtyn quqyqtar. Iaǵnı, adamnyń erkin ómir súrýi, onyń bostandyǵyna qol suǵylmaýy t.b. Al áleýmettik quqylar degenimiz – adamnyń memleketpen ózara áreketi proesinde paıda bolatyn quqyqtar. Iaǵnı bilim alý, eńbek etý, azamattyq alý, sot ádildigine júginý, erkin júrip-turý t.b.

     Sol sebepti, quqyqtyq normatıvterdiń iske asyrylýyn zertteýge baılanysty qoǵam jańa sheshimderdi talap etedi. Bul memlekettiń quqyqtyq saıasaty salasyndaǵy tıisti baǵdarlamalardy, zańnamalyq jumystyń uzaq merzimdi jáne jyldyq josparlaryn jáne eldiń normatıvtik quqyqtyq aktilerin ázirleý úshin negiz bolyp tabylady. Onyń memlekettik quqyqtyq mindetterge qol jetkizýdiń mańyzdy quraly bolyp tabylatyn memlekettik bılik ınstıtýttarynyń tıimdi jumysyn qamtamasyz etýge baǵyttalýy ózekti másele. Elimizdiń aldaǵy jyldardaǵy quqyqtyq saıasatynyń negizgi basymdyqtaryn aıqyndaıtyn tujyrymdama quqyq salalaryn belsendi jetildirýge jáne qazaqstandyq zańnamanyń jańa býynyn qalyptastyrýǵa ǵana emes, sonymen birge azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn naqty qorǵaýdaǵy sot jáne quqyq qorǵaý organdarynyń tıimdi jumysyna baǵyttalýy kerek. Qazaqstanda quqyqtyq memleketti qalyptastyrýdyń negizgi mindeti konstıtýııalyq normalardyń ómirsheńdigin, zań men sot aldynda barlyǵynyń teńdigin, eki jaqtyń da ózara jaýapkershiligin qamtamasyz etetin saıası, quqyqtyq jáne basqa da kepildikter júıesin qurýdy kózdeıdi. Ádilet mınıstrligi jyl saıyn memlekettik organdarmen birlesip jeke sot oryndaýshylarynyń, notarıýstar, zań konsýltanttary palatalarynyń, advokattar alqalarynyń, volonter-stýdentterdiń jáne úkimettik emes uıymdardyń qatysýymen halyqtyń quqyqtyq mádenıetin, quqyqtyq minez-qulyq daǵdylaryn jáne quqyqtyq sanasyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan  «Ádilet keńes beredi», «Ashyq esik kúnderi» «Qoǵamdyq qabyldaý», «Halyq zańgeri», «Zań kerýeni» quqyqtyq konsýltaııa berý akııalaryn ótkizedi. 

      Mundaı sharalardyń maqsaty –  azamattardyń quqyqtyq normalary týraly bilimin arttyrý, azamattardyń óz quqyqtary men múddelerin qorǵaýdy, naqty jaǵdaılarda quqyqtyq bilimdi praktıkalyq qoldanýdy úıretý, azamattar úshin quqyqtyq aqparat pen bilim berý resýrstarynyń qoljetimdiligin arttyrý, osylaısha árkim quqyqtyq máseleler boıynsha qajetti bilim men túsinik ala alady. Sondaı-aq 2023-2024 jyldarǵa arnalǵan «Quqyqtyq mádenıet» arnaıy jobasynyń tujyrymdamasyn iske asyrý boıynsha jumystar jasalýda.  «Quqyqtyq mádenıet» arnaıy jobasynyń maqsaty – Qazaqstan halqynyń quqyqtyq mádenıeti men quqyqtyq sanasyn qalyptastyrý, quqyqtyq minez-qulyq daǵdylaryn qalyptastyrý. Arnaıy joba aıasynda jergilikti atqarýshy organdardyń úkimettik emes uıymdarmen (ÚEU) jáne qoǵamdyq birlestiktermen, halyqty jumyspen qamtý ortalyqtarymen, basqa da oqý oryndarymen yntymaqtastyqqa múddeli bilim berý uıymdarymen áriptestik baılanysy júzege asyrylýda. Osylaısha, memleket azamattardyń quqyqtyq saýattylyǵy men quqyqtyq sanasynyń damýyn, olardyń ákimshilik jáne sot óndirisinde zańmen qorǵalatyn múddelerin, sondaı-aq halyqtyń keń aýqymynyń bilikti zań kómegine qol jetkizýin qamtamasyz etetin jaǵdaılar jasaıdy.

Pikirler