Alash qaıratkerleriniń dinge kózqarasyn arnaıy taqyryp etip zerttegen ǵalymdy keziktirmedim. Bálkim, bar shyǵar. Alash qaıratkerleri degen de tutas monolıt emes, árqaısysy jeke-jeke tulǵa. Sonda da, keıbir máselelerdi aıta keteıik.
«Álhamdýlılla, alty mıllıon qazaqpyz» deıdi Ahań. 1918 jyly Qoqan qyrǵynynan qashyp júrip ustalǵanda, Mustafa Shoqaı «Kimsiń?» degenge, «Álmısaqtan musylmanmyn» dep jaýap beredi. «...Osy úsh túrdiń bári bizdiń sharıǵattan, Injilden, Býdda oqýynan, L.N.Tolstoı fılosofııasynan tabylady» dep jazady Álıhan. Iaǵnı, Alash qaıratkerleriniń musylmanshylyǵyna kúmán keltirýge bolmaıdy.
Biraq. Olar sol kezdegi sáldesi daǵaradaı shalasaýat qoja-moldalardy ábden synaǵan. Olardyń dúmsheligin, ótirigin túırep ótpegenderi az.
Al, qazaq ult-azattyq qozǵalysy saıası sahnaǵa shyqqan ýaqytta Alashtyń aldynda dindi aralastyrý-aralastyrmaý máselesinde úlken tańdaý turdy. Sol kezde Álıhan Bókeıhanov qazaq dalasynda eki: ne dinı baǵyttaǵy, ne keń maǵynada alǵandaǵy batys úlgisindegi saıası qozǵalys paıda bolýy múmkin dep jazǵan edi. Solaı boldy da.
Alash qaıratkerleri batystyq úlgini tańdady. Din memleketten bólek bolsyn dep, Álıhan Kadet partııasynan shyǵyp ketti. Elde ar-ojdan, sóz bostandyǵy, jıylys jasaý erkindigi bolsyn dedi. Din, ar-ojdan máselesi adamnyń ishki, ıntımdi dúnıesi dep sanady. Iaǵnı, alashtyń ustyny – lıberal qundylyq. Olar alty mıllıon qazaqtyń qorǵany, dininiń de, diliniń de panasy boldy, biraq olar dindar bolǵan joq.
Ol zamandaǵy tarıhı kontekst pen qazirgi tarıhı kontekst bólek. Sol sebepti, Alashty qandaı da bir daýlarǵa, ásirese dinı múdde kózdegen daýlarǵa sala bergen múldem jón emes.
