Qazaqstanda QMBD-ǵa qarasty «Halyq arna» atty jańa telearna ashylǵany málim. Dál osy arna ashylyp jatqanda, qoǵamda dinı taqyryptyń daýy órship turǵan edi. Soǵan baılanysty bul maqalany portalda jarııalaýdy keıinge shegergen bolatynmyz. Onsyz da "Adyrna" portaly qytaıdyń soıylyn soǵýshy, táńirshilder, ateıster deıdi dúmsheler. Ókinishke qaraı, el erteńin sóz etkenniń bári dúmshelerdiń qas jaýy bolǵan qoǵamǵa tap keldik. Desek te, qoǵam úshin mańyzdy sanalatyn bul taqyrypty aınalyp ótýdi azamattyq jáne jýrnalıstik ustanymǵa qaıshy sanap, nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz.
Qosh, sonymen bul arnanyń ereksheligi nede eken? QMDB tóraǵasynyń orynbasary Ershat Ońǵarov QMBD-nyń tól arnasy sanalatyn «Halyq arna» tek dinı dúnıeler ǵana berýmen shektelmeıtinin aıtady. Arnaıy baspasóz brıfınginde telearnasynyń jeke ǵımarat, materıaldyq-tehnıkalyq qajettiliktermen jabdyqtalǵanyn jáne arna «Otaý tv», «ID TV» ıfrlyq arnasy arqyly eldiń túkpir-túkpirine taratylatynyn habarlady. Dinı basqarmanyń tól arnasy sanalǵanymen, «Halyq arnada» dinnen bólek tárbıege qatysty dúnıeler de beriletinin Ershat Ońǵar málimdedi.
QR Ata zańynda «Qazaqstan zaıyrly memleket» ekeni tasqa tańba basqandaı jazylǵan. Desek te, Qazaqstandy «musylmandar eli» dep ár qazaqty «musylman» sanaıtyndar joq emes. Jalpy, dinı másele eń qaýipti ári eń názik taqyryp dep jıi aıtamyz. Soǵan qaramastan, sońǵy ýaqytta qazaq qoǵamynda dál osy dinı máseleni qozdatyp, el ishine iritki salyp, attanǵa súreń qosatyn dúmsheler kóbeıip barady. Bálkim, sondaı dúmsheler úshin de elimizde týra baǵytty kórsetetin dinı arnanyń bolǵany qjettilik shyǵar, kim bilsin. Alaıda zaıyrly eldiń qoǵamyn dinmen tárbıeleý qısynǵa kele qoıar ma eken? Jalpy, Qazaqstanǵa «Halyq arna» sekildi dinı arna qajet pe? Osyndaı suraqpen birer azamatymyzdyń pikirin surap, nazarlaryńyzǵa usynyp otyrmyz. Facebook áleýmettik jelisinde dinı taqyryptarǵa qatysty erkin pikir bildirip, saýatty ustanymyn jetkizetin Arman ALASh atty azamatymyz: «Aýzy dýaly aıtary bar aǵalar, apaılar kóp qoı. Sol kisiler salmaqty pikir bildirse deısiń. Biraq ol kisiler únsiz, tobyrdyń talaýynan qorqady. Bolmasa jattyń ıdeologııasynyń Qazaqqa paıdasynan zııany kóp ekenin bári kórip bilip otyr ǵoı. Bizde bári keri ketip jatyr, sońǵy kezde eldiń bolashaǵyna alańdaı bastadym. El tizginin ustap otyrǵandar óz paıdasy úshin qoǵamdy jikke bólip bıleýdi ǵana oılaıdy. Olarǵa bárin qudaıdan kútip otyratyn, ózderin mazalamaıtyn ult, otan týraly oılanbaıtyn tobyr paıdaly bolyp otyr ǵoı. Bizde ne kóp, meshit kóp baılar kúnádán qutylady degen ertegige senip meshit salady, sonyń ornyna bilim oshaqtaryn, káip oryndaryn ashpaı ma? Endi meshit az bolǵandaı, taǵy telearna ashyp jatyr. El kózine túsken ánshi, sportshylardy qarjymen dinge tartyp, olarǵa eretin jas býyndy dinge toǵytyp jatyr.
21-ǵasyrda orta ǵasyrdyń ertegisine sený, taza psıhologııalyq aýytqýdyń belgisi. Bizdegi nadan ata analar óziniń balasyn jaqsy adam bolady dep, ózderi jetektep kirgizedi dinge. Sumdyq endi, ultymyzdyń erteńi adam shoshyrlyq. Ultty oılaıtyn esi durys adam bılikke kelip durystamasa, bizdegi nadan fanatık dúmsheler ózderi eshqashan durystalmaıdy», deıdi.
Mádenıettanýshy, aqyn Erbolat BAIaTULY: «Zaıyrly memlekette, ashyq, demokratııalyq qoǵamda naqty bir dinı ıdeologııany nasıhattaıtyn telearnalardyń birinen keıin biriniń paıda bolýy bizdi alańdatýy tıis. Imandylyqty, izgilikti nasıhattaýdy, ýaǵyzdaýdy jeleý etip, mundaı dinı manıpýlıaııaǵa jol berip otyrǵan úkimetke qaıranmyn. Munyń artynda óte yqpaldy kúshterdiń turǵany aıtpasa da túsinikti. Qalaı aıtqanmen de, kez kelgen din- ıdeologııa. Órkenıetke jetkisi kelgen árbir el eń áýeli ǵylym- bilimge, adamzattyq ortaq qundylyqtarǵa, tehnıkalyq progresske boı ursa kerek- ti. Men qazirgi Qazaqstannan mundaıdy kórip otyrǵanym joq. Men dinı alaýyzdyqqa, ultty ishinen iritýshilikke, ulysty bólýshilike, ulttyq sanany jadylaýǵa qarsymyn. Dinniń shyrmaýynda qalǵan eldiń erteń buldyr hám qaýipti».
Fılosof, ǵalym Dosaı KENJETAIULY: «Qajet. Jalpy dinı tanymdy berýde jan jaqty metodologııa, prınıp, ıdeıalar kóptigi kerek. Tek qana salafılerdiń arnasy "Asyl arna" ǵana monopolııasyn júrgizýine bolmaıdy. Budan keıin sopylardyń da arnasy ashylady. Ashylýy tıis. Dinde de plıýralızm demokartııa bolýy tıis».
P.S Sońǵy 30 jylda QMBD-nyń «Iman» jýrnaly jáne «Munara» gazeti tarap keledi. Dál qazir QMDB qarasty 21 saıt jumys isteıdi eken. Budan bólek, múftııattyń janynan ashylǵan «Hıkmet» teleradıostýdııasy bar. Endi mynaý «Halyq arna» Arna «Otaý tv», «ID TV» ıfrlyq arnasy arqyly eldiń túkpir-túkpirine taratylady eken. Jıyrma mıllıonǵa jetpeıtin halqy bar Qazaqstan úshin mynansha dinı aqparattar aǵyny tym kóp emes pe? Islam memleketinde munshama aqparattyq nasıhat jumysy júrmeıtin shyǵar, sirá?! «Halyq arna» dindi ǵana emes, tárbıe, tarıhı máselelerdi sóz etedi depti. Sengim keledi. Ókinishke qaraı, basymdyq dinge beriletini daýsyz. Tańnyń atysy, keshtiń batysy arab tilindegi súreler men arabı dúnıelerge negizdelgen nárseler kórsetilmesine kepildik joq. Túptep kelgende, zaıyrly dep zańda bekitilgen Qazaqstanda dinı arnanyń taraýyna nege jol beriledi degen suraq mazalaıdy meni. Dinı bilimin arttyrǵysy kelse, jurt qarǵa adym jerdegi meshitke baryp ta ala bermeı me? Qazir bir aýylda eki meshitten bar kezeń ǵoı. Mektepten meshiti kóp elge aınaldyq emes pe, onsyz da. Endi sony az kórgendeı, Telearnadan da oryn berilipti. Ultty saqtap qalǵysy kelse, nege qazaqy uǵymǵa, ustanymǵa saı telearnalardy kóbeıtpeske? Demek, dinı baǵytty ustaný eń aldymen bıliktegilerge asa qajet sııaqty. Eger bılik tarapynan táıt dese, ımam men molda qazirgideı dilmarsyp, dúmsheleriń áleýmettik jelide aýzynan aq ıt kirip, kók ıt shyǵardaı kókip otyrmas edi. «Halyq arna» eń aldymen bılikke halyqty tobyr etip basqarý úshin kerek telearna emes pe, qalaı oılaısyz? Al eń bastysy, tarmaqtalyp, jiktelgen Islam dininiń elimizdegi ózge ókilderi «Halyq arnadan» keıin rasymen, ózderiniń arnasyn ashylýyn talap etýi de múmkin ǵoı. Jaǵdaı sol kezde qalaı bolmaq?
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
