Soŋǧy uaqyttarda BAQ betınde qyzu talqylanatyn mäselelerdıŋ bırı – Qazaqstandaǧy "süleimenişı" dıni aǧymy jaily taqyryptar.
Köptegen aqparatqa säikes, atalmyş aǧym ötken ǧasyrdyŋ 50-şı jyldarynyŋ soŋynda Türkiia jerınde paida bolǧan. Qazır onyŋ küllı älemde filialdary bar. Degenmen būl filialdar qaiyrymdylyq mekemelerı, balalar pansionattary retınde tırkelgen. Olardyŋ dıni baǧyty, ışkı saiasaty resmi türde jarnamalanbaidy.
Aqparat keŋıstıgınde "süleimenşılerdıŋ" öz qyzmetın Qazaqstan aumaǧynda da belsendı jüzege asyryp jatqany turaly türlı derekter jeterlık.
"Süleimenşıler" basqa elderdegıdei Qazaqstanda da qaiyrymdylyq mekemelerı retınde töbe körsetıp, jasyryn türde dıttegen maqsatyna qol sozyp jatyr.
Teologtar men dın salasy sarapşylary "süleimenşılerge" tän dıni aǧymnyŋ erekşelıkterı turaly bırneşe ret aitqan.
Olardyŋ dıni aǧymyndaǧy negızgı aiyrmaşylyqtarynyŋ bırı – ömırden ötken ūstazdary Süleiman Hilmi Tunahanmen «bailanys jasauy». Olar Süleiman Hilmi Tunahandy ruhani jetekşı retınde sanap, arnaiy «rabyta» ūǧymyn qoldanady.
Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyŋ ökılı Elıbek Tasbolattyŋ aituynşa, "süleimenşılerdıŋ" jäne bır basty özgeşelıgı bar. Olar Süleimen Hilmi Tunahannyŋ "mahdi", al Osman jäne türık memleketınıŋ saiasi qairatkerı Mūstafa Kemal Atatürıktı "däjjäl" (Antihrist) dep sanaidy.
Ärine, osynyŋ bärın eskere otyryp kökeide "būl dıni aǧym ökılderınıŋ pansionattaǧy öz oquşylaryna ne üiretedı" degen oryndy sūraq tuyndaidy.
Bırınşıden, olar az qamtylǧan otbasylardan şyqqan balalardyŋ pansionattarda tegın tūryp, künıne bes ret tamaqtanatynyn aitady. Al mūndai asa ülken şyǧyndar kımnıŋ tarapynan qarjylandyrylady?
Öz aty-jönın qūpiia saqtaudy sūraǧan «süleimenşıler» ūiymynyŋ būrynǧy tärbielenuşısı bır mäselenıŋ şetın şyǧarady. Ol mekeme ökılderınıŋ medresede bılım aluşylardy «qaiyr tıleuge» ügıttep, qaiyrymdylyq esebınde bazarlarǧa şyǧartatynyn aitady. Keide pansionattardyŋ basşylyǧy demeuşıler men käsıpkerlerdı şaqyryp, "medresede" oqityn balalardy körsetken bolyp, şyntuaitynda olardy qarjylyq kömek sūrau üşın şaqyratynyn mälımdedı. Osydan keiın bız mūndai "jomart demeuşılerden" qarjylyq kömek alu üşın balalardy paidalana ma degen oiǧa qalamyz.
Ekınşıden, olar pansionat qabyrǧasynda oqityn balalardyŋ boiynda patriotizm men otansüigıştık sezımınıŋ qalyptasatynyn alǧa tartady, sonymen qatar oqu ülgerımınıŋ artatynyn söz etedı. Iаǧni, olar eşqandai lisenziiasy bolmasa da, bılım beru mekemelerı retınde balalardy oqytady.
Sonymen qatar, Almaty qalalyq polisiia departamentı balalar pansionatynyŋ atyn jamylyp jūmys ısteitın qaiyrymdylyq mekemelerın kämeletke tolmaǧandy öz-özıne qol jūmsauǧa itermeledı jäne basqa da qylmystardy jasady degen küdıkpen qylmystyq ıstı tergep jatyr. Mekemelerge jürgızılgen tıntu barysynda şeteldık dıni ädebietter men oqu materialdary tabyldy. Onyŋ ışınde Qazaqstanda ekstremistık dep tanylǧan jäne taratuǧa tyiym salynǧan materialdardyŋ bar ekendıgı rastaldy.
Keibır pansionattarda qalǧandardyŋ aituynşa, olar üzdıksız qūlşylyq etuge mäjbür bolǧan. Odan bas tartqan jaǧdaida tälımgerlerge küş qoldanǧan.
Sonda būl özı "medrese me" älde "bılım beru ortalyǧy" ma? Meilı, tıptı, ekı baǧytty qatar ūstanǧan künnıŋ özınde bılım beru ısımen ärı dıni qyzmetpen ainalysuǧa qūqyqtary bar ma?
Tıptı, olar älı de medrese bolǧan künnıŋ özınde, onda nege Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasy mūndai mekemeler jaily halyqqa habarlamaidy ne ūsynbaidy?
Logikalyq paiymdaularǧa säikes, eger dıni ūiym jasyryn äreket etse, onda destruktivtı sipatqa ie boluy mümkın. Öitkenı qūlşylyq jasamaǧany üşın balalardy qauıptı ärı jalǧan dıni ūiymnyŋ ökılı ǧana ūra alady. Al bala boiyndaǧy patriotizm men Otanǧa degen süiıspenşılık mūndai ärekettermen ūştasa ma? Sūraq öte köp, bıraq jauap az.
Üşınşıden, eger olar şyn mänınde «az qamtylǧandarǧa kömektesetın ūiym» bolsa, onda nege öz tok-şouynda balalardyŋ "pansionattarda" qalu jaiyn egjei-tegjeilı talqylaǧan jurnalist Asqarbek Qazanǧapqa şüilıktı? Nege jurnaliske "süleimenşı" aǧymynyŋ jaqtastary qoqan-loqy körsettı?
Jurnalistıŋ özı olardy tok-şoudyŋ qonaǧy boluǧa jäne barlyq mäselelerdı aşyq talqylauǧa şaqyrǧanyn aitty. Alaida olar tüsırılım künı eş sebepsız efirge qatysudan bas tartqan.
Joǧaryda aitylǧandardy taldai otyryp, «süleimenşı» dıni ūiymdarynyŋ destruktivtı belgılerı bar ekendıgın baiqauǧa jäne qoǧamǧa jaŋa qauıp töndıruı mümkın dep boljauǧa bolady.
Ūqsas jaŋalyqtar
