Sońǵy ýaqyttarda BAQ betinde qyzý talqylanatyn máselelerdiń biri – Qazaqstandaǵy "súleımenishi" dinı aǵymy jaıly taqyryptar.
Kóptegen aqparatqa sáıkes, atalmysh aǵym ótken ǵasyrdyń 50-shi jyldarynyń sońynda Túrkııa jerinde paıda bolǵan. Qazir onyń kúlli álemde fılıaldary bar. Degenmen bul fılıaldar qaıyrymdylyq mekemeleri, balalar pansıonattary retinde tirkelgen. Olardyń dinı baǵyty, ishki saıasaty resmı túrde jarnamalanbaıdy.
Aqparat keńistiginde "súleımenshilerdiń" óz qyzmetin Qazaqstan aýmaǵynda da belsendi júzege asyryp jatqany týraly túrli derekter jeterlik.
"Súleımenshiler" basqa elderdegideı Qazaqstanda da qaıyrymdylyq mekemeleri retinde tóbe kórsetip, jasyryn túrde dittegen maqsatyna qol sozyp jatyr.
Teologtar men din salasy sarapshylary "súleımenshilerge" tán dinı aǵymnyń erekshelikteri týraly birneshe ret aıtqan.
Olardyń dinı aǵymyndaǵy negizgi aıyrmashylyqtarynyń biri – ómirden ótken ustazdary Súleıman Hılmı Týnahanmen «baılanys jasaýy». Olar Súleıman Hılmı Týnahandy rýhanı jetekshi retinde sanap, arnaıy «rabyta» uǵymyn qoldanady.
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń ókili Elibek Tasbolattyń aıtýynsha, "súleımenshilerdiń" jáne bir basty ózgesheligi bar. Olar Súleımen Hılmı Týnahannyń "mahdı", al Osman jáne túrik memleketiniń saıası qaıratkeri Mustafa Kemal Atatúrikti "dájjál" (Antıhrıst) dep sanaıdy.
Árıne, osynyń bárin eskere otyryp kókeıde "bul dinı aǵym ókilderiniń pansıonattaǵy óz oqýshylaryna ne úıretedi" degen oryndy suraq týyndaıdy.
Birinshiden, olar az qamtylǵan otbasylardan shyqqan balalardyń pansıonattarda tegin turyp, kúnine bes ret tamaqtanatynyn aıtady. Al mundaı asa úlken shyǵyndar kimniń tarapynan qarjylandyrylady?
Óz aty-jónin qupııa saqtaýdy suraǵan «súleımenshiler» uıymynyń burynǵy tárbıelenýshisi bir máseleniń shetin shyǵarady. Ol mekeme ókilderiniń medresede bilim alýshylardy «qaıyr tileýge» úgittep, qaıyrymdylyq esebinde bazarlarǵa shyǵartatynyn aıtady. Keıde pansıonattardyń basshylyǵy demeýshiler men kásipkerlerdi shaqyryp, "medresede" oqıtyn balalardy kórsetken bolyp, shyntýaıtynda olardy qarjylyq kómek suraý úshin shaqyratynyn málimdedi. Osydan keıin biz mundaı "jomart demeýshilerden" qarjylyq kómek alý úshin balalardy paıdalana ma degen oıǵa qalamyz.
Ekinshiden, olar pansıonat qabyrǵasynda oqıtyn balalardyń boıynda patrıotızm men otansúıgishtik seziminiń qalyptasatynyn alǵa tartady, sonymen qatar oqý úlgeriminiń artatynyn sóz etedi. Iaǵnı, olar eshqandaı lıenzııasy bolmasa da, bilim berý mekemeleri retinde balalardy oqytady.
Sonymen qatar, Almaty qalalyq polıııa departamenti balalar pansıonatynyń atyn jamylyp jumys isteıtin qaıyrymdylyq mekemelerin kámeletke tolmaǵandy óz-ózine qol jumsaýǵa ıtermeledi jáne basqa da qylmystardy jasady degen kúdikpen qylmystyq isti tergep jatyr. Mekemelerge júrgizilgen tintý barysynda sheteldik dinı ádebıetter men oqý materıaldary tabyldy. Onyń ishinde Qazaqstanda ekstremıstik dep tanylǵan jáne taratýǵa tyıym salynǵan materıaldardyń bar ekendigi rastaldy.
Keıbir pansıonattarda qalǵandardyń aıtýynsha, olar úzdiksiz qulshylyq etýge májbúr bolǵan. Odan bas tartqan jaǵdaıda tálimgerlerge kúsh qoldanǵan.
Sonda bul ózi "medrese me" álde "bilim berý ortalyǵy" ma? Meıli, tipti, eki baǵytty qatar ustanǵan kúnniń ózinde bilim berý isimen ári dinı qyzmetpen aınalysýǵa quqyqtary bar ma?
Tipti, olar áli de medrese bolǵan kúnniń ózinde, onda nege Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy mundaı mekemeler jaıly halyqqa habarlamaıdy ne usynbaıdy?
Logıkalyq paıymdaýlarǵa sáıkes, eger dinı uıym jasyryn áreket etse, onda destrýktıvti sıpatqa ıe bolýy múmkin. Óıtkeni qulshylyq jasamaǵany úshin balalardy qaýipti ári jalǵan dinı uıymnyń ókili ǵana ura alady. Al bala boıyndaǵy patrıotızm men Otanǵa degen súıispenshilik mundaı árekettermen ushtasa ma? Suraq óte kóp, biraq jaýap az.
Úshinshiden, eger olar shyn máninde «az qamtylǵandarǵa kómektesetin uıym» bolsa, onda nege óz tok-shoýynda balalardyń "pansıonattarda" qalý jaıyn egjeı-tegjeıli talqylaǵan jýrnalıst Asqarbek Qazanǵapqa shúılikti? Nege jýrnalıske "súleımenshi" aǵymynyń jaqtastary qoqan-loqy kórsetti?
Jýrnalıstiń ózi olardy tok-shoýdyń qonaǵy bolýǵa jáne barlyq máselelerdi ashyq talqylaýǵa shaqyrǵanyn aıtty. Alaıda olar túsirilim kúni esh sebepsiz efırge qatysýdan bas tartqan.
Joǵaryda aıtylǵandardy taldaı otyryp, «súleımenshi» dinı uıymdarynyń destrýktıvti belgileri bar ekendigin baıqaýǵa jáne qoǵamǵa jańa qaýip tóndirýi múmkin dep boljaýǵa bolady.
