Qazır bızdıŋ saiasatymyzda ideologtar jetpei tūrǧany qatty baiqalady. Äsırese jergılıktı jerlerde.
Halyqty bırtūtas etıp ūstap tūratyn jalǧyz qūdıret - Senım. Al, senım älsırep joǧalǧan şaqta, senımnıŋ ornyn basatyn soŋǧy qūdıret - Ümıt.
Ümıt - tıkelei bolaşaqpen bailanysty dünie.
Halyqtyŋ senımınen aiyrylǧanyn tüsıngen ükımetıŋ soŋǧy qadamy - Halyqqa ümıt syilau, bolaşaǧyna ümıttendıru.
Düniedegı barlyq elderdı tömendegıdei üş sanatqa böluge bolady dep oilaimyn:
1-sanat - Damyǧan elder.
Būl elderdıŋ halqy ükımetıne degen senımmen ömır süredı. Halyq özınıŋ artynda myqty ükımetı, ädıl soty, belgılı bır mölşerde täuelsız BAQ qūraldary tūrǧanyna senedı.
2-sanat - Ortaşa damyǧan elder.
Būl elderdıŋ halqy ükımetıne senbeidı. Öitkenı, jemqorlyq jailaǧan ükımetı men ädıletsız sottar, täueldı BAQ-taryna öz ömırın senıp tapsyra almaidy.
Bıraq, belgılı bır mölşerde Memlekettık, Qoǧamdyq instituttar men zaŋdar jūmys ıstep tūrǧandyqtan, halyqy tek “Bolaşaqta tüzelermız” degen ümıtımen ömır süredı. Halqyn tek sol ümıtı ǧana ūstap tūrady.
3-sanattaǧy elder - Anarhiialyq elder.
Būl elderdıŋ halqynyŋ ükımetıne degen senım tügılı ümıtı de qalmaǧan. Sondyqtan, töŋkerıster orynalyp, saldarynan eşqandai memlekettık instituttar jūmys ısteuden qalǧan. Qoǧamy tek bır künımen ömır süredı. Ädette, mūndai anarhiia men haosta ömır sürgısı kelmegen halyqynyŋ köpşılıgı bosqynǧa ainalady.
Täuelsızdıgımızdıŋ alǧaşqy 10 jylynyŋ bırınşı jartysynda bızdıŋ elımız jartylai haos, jartylai anarhiialyq qoǧamda ömır sürdı. Al, ekınşı jartysynda memlekettık instituttar jūmys ıstei bastady.
Bıraq, halqymyz alǧaşqy 10 jyldyqty quanyşpen “Täuelsızdık eiforiiasynda” ömır sürgendıkten ükımetke degen senımı de, ümıtı de basym boldy.
Al, Täuelsızdıgımızdıŋ ekınşı 10 jyldyǧynda mūnai-gaz ben qazba bailyqty satudan tüsken paidadan halyqtyŋ jaǧdaiy bırşama tüzelıp, naryqtyq ekonomikaǧa beiımdele bastady. Ükımetke degen senımı boldy.
Bıraq, memlekettıŋ biudjetı tolysqan saiyn ony tonauşylardyŋ sany artyp, sol tonauşylardyŋ eŋ basynda Nazarbaevtyŋ tuystary men onyŋ ükımetınıŋ müşelerı tūrǧanyn körgen halyqtyŋ, Nazarbaev pen onyŋ ükımetıne degen senımderı kün sanap joǧala berdı. Öitkenı, halyq özın ükımet emes - klan basqaryp bara jatqanyn tüsıne bastady. Iаǧni, jazylmaǧan “İmperatorlyq jüie” qalyptasty.
Öŋırlerdı “Äkım” atymen basqaratyn “Kniazdyqtar jüiesı” qalyptasty. (Men sondyqtan “Nazarbaevtyŋ kezınde taǧaiyndalǧan, onyŋ astauynan tamaq jegen kez kelgen äkımder men ministrlerdıŋ basy altyn bolsa da auystyru kerek” dep aityp jürmın)
Täuelsızdıktıŋ üşınşı 10 jyldyǧynda “Nazarbaev klanyna” halyqtyŋ senımın qaitaru üşın ekı jol tūrdy:
1-jol - Nazarbaev özınıŋ “İmperiialyq jüiesınen” bas tartyp, jemqorlyqty joiuy kerek.
2-jol - Halyqtyŋ senımın qaitarumen emes, halyqtyŋ senımnen keiıngı soŋǧy “tıregı” - Halyqty bolaşaqqa degen ümıtpen ömır sürgızu.
Nazarbaev 2-joldy taŋdady.
“Halyqqa ümıt syilau” nauqany ekı baǧytta jürdı.
1-baǧyt - Barlyq memleket apparaty men BAQ-tar arqyly Nazarbaevtyŋ ärbır qadamyn bolaşaqpen bailanystyryp därıpteu.
Būl baǧyttyŋ mındetı - “Jaqyn bolaşaqqa” ümıt syilau. Iаǧni, osy düniedegı ömırıne ümıt syilau.
2-baǧyt -Halqymyzdyŋ basym bölıgı mūsylman bolǧandyqtan jer jerlerde meşıtterdı köbeitıp, saiasattan tys halyqty sol jerde şydamdylyqqa, könpıstıkke, patşaǧa qarsy şyqpauǧa uaǧyzdau.
Iаǧni, momyn, könpıs bolǧanyŋ üşın bolatyn “Arǧy düniesıne ümıt syilau”.
Sondyqtan, däl osy kezde memlekettıŋ qarqyndy qoldaumen sahnaǧa “saqaldylar” şyqty. (Negızı, būlardyŋ bastauy - halyqtyŋ ükımetke degen senımı öle bastaǧan täuelsızdıktıŋ ekınşı 10 jyldyǧynyŋ ekınşı jartysynan bastalǧan)
Būlardyŋ dınnen teologiiany bölıp tastaǧany sondyqtan. Öitkenı, dındegı teologiia - dınnıŋ osy düniedegı negızgı män-maqsatyn tüsındırumen ainalysatyn ǧylym. Dınnıŋ teologiiasynda dındı belgılı bır toptyŋ müddesıne paidalanu degen müldem joq. Dınnıŋ mänı odan da tereŋde ekenın tüsındırumen ainalysady. Qysqaşa aitqanda, teologtarmen “qysqa oily, taiaz tüsınıktı, O düniesın ǧana oilaityn tobyrdy” jasap şyǧa almaisyŋ. Sondyqtan, Nazarbaev ükımetı “kelte balaq, qauǧa saqaldardy” küşeitıp, “Jany joq jalaŋaş dınmen” qoǧamdy “Arǧy düniesıne ümıt syilau” arqyly ūstap otyrmaq boldy.
Baiqasaŋyzdar soŋǧy 15-20 jyldaǧy negızgı uaǧyzşylardyŋ aitatyny “Arǧy dünienıŋ qyzyǧy”.
Däl osy joǧaryda keltırgenımdei “Teologiiasyz dın - eskeksız qaiyq” bolsa, memlekettık saiasat ta Ūlttyq ideologiiasyz - Eskeksız qaiyq.
Qazırgı Ükımet müşelerıne qarap otyrsaŋyz 90%-y sol baiaǧy Nazarbaevtyŋ halyq senımınen aiyrylǧannan keiıngı - “Halyqqa ümıt syilau” kezeŋınıŋ kadrlary.
Keşegı Qaŋtar qyrǧyny - Senımı äldeqaşan ölgen halyqtyŋ soŋǧy “tūiaq tırer” ümıtınıŋ de ölgen kezeŋı boldy.
Baǧymyzǧa orai Nazarbaev bilıkten ketıp memlekettıgımız saqtalyp qaldy. Prezidentımızdıŋ bastamalarymen köptegen saiasi reformalar bastalyp, “Nazarbaev jüiesı” joiyla bastady.
Sondyqtan, halyqtyŋ qaitadan ükımetke degen senımı oiana bastady.
Bıraq, ökınışke orai töbeden bastalǧan bastamalar jergılıktı öŋırlerge kelgende formaldı ǧana keiıpke enude. Halyq tıkelei jergılıktı öŋırdıŋ atqaruşy bilıgımen jūmys ısteitın bolǧandyqtan, jergılıktı bilıktıŋ formaldı ǧana “özgerısın” körıp ümıtterı ekıūdaiy küige enude.
Bızdıŋ halyq pen ükımettıŋ arasyn qazır näzık qana ümıttıŋ jalǧap tūrǧanyn ükımet pen jergılıktı atqaruşy bilık tolyq tüsınıp otyr dep aita almaimyn.
Ūlttyq, memlekettık ideologiiadan jūrdailar jergılıktı jerde basşylyqta otyrǧanda, ol öŋırdıŋ halqynyŋ ümıtı söne tüserı haq.
Osynyŋ bärın eskere otyryp Prezident Apparatyna tömendegıdei ūsynystarymdy joldaimyn:
1. Kadr saiasatynda, äsırese oblys pen qala äkımderın ūsynarda olardyŋ eŋ aldymen myqty ideolog boluyna basymdyq berılse. Öitkenı, Ūlttyq ideologiiadan jūrdai kadr - halyqty “nanǧa toidyruy” mümkın bolǧanymen, qoǧamdy ruhani azdyryp jıberedı. Jergılıktı jerdegı ruhani aş qoǧamǧa, alystaǧy ministr kömek bere almaidy.
2. Preziden apparatynyŋ janynan filosof, teolog, tarihşy, äleumet tanuşy sekıldı ideologiialyq baǧytta oi qosa alatyn “İdeologiialyq keŋes” qūrudy ūsynamyn.
Osylai bırte-bırte özımızdıŋ ūlttyq ideologiiamyzdy qalyptastyrudyŋ alǧyşarttary jasalsa.
Tek, būl keŋeske jergılıktı äkımder men olarǧa “kındıgımen bailanǧan” Işkı saiasat basqarmalarynyŋ ūsynǧan adamdaryn emes, Prezident apparatynyŋ özı tıkelei jasaqtasa. Öitkenı, jergılıktı äkım-qaralardyŋ tızımı - özderınıŋ deŋgeiınde bolary anyq.
Osyndai “İdeologiialyq keŋes” qūrylsa, onyŋ qūramynda “Ūlt boludyŋ azaby” atty maqalalar jinaǧyn jazyp jürgen tarihşy ǧalym Jambyl Artykbaev aǧamyz, “Tūran dalasynyŋ ömır süru filosofiiasy” baǧytynda eŋbektenıp jürgen filosof ǧalym Äbdıraşit Bäkırūly, Qazaqtyŋ könesı men bügının jalǧap jürgen Ait-Man Nūrjan aǧamyz, Dıntanu baǧytynda bırneşe ǧylymi eŋbekterdıŋ avtory teolog Dosai Kenjetai Tūrsynbaiūly aǧamyz, Qoǧamǧa ūlttyq tärbie negızderın tüsındırıp jürgen Bauyrjan atamyzdyŋ kelını Zeinep apamyz sekıldı tūlǧalar otyrsa, bızdıŋ Ūlttyq ideologiiamyzdy qalyptastyruǧa bar potensialdaryn salary anyq. Odan memleketımız üşın tek paidadan basqa ziiany joq dep oilaimyn.
Rüstem AŞETAEV
Ūqsas jaŋalyqtar
